Cyberpunk στη Βουλή, αλγοριθμικές ψευδαισθήσεις στη ζωή: Η Αλβανία λανσάρει την πρώτη ΑΙ υπουργό παγκοσμίως

Η Diella παρουσιάζεται ως η αλγοριθμική λύση σε προβλήματα που είναι, κατά βάση, πολιτικά και κοινωνικά. Μπορεί να αναλύει τεράστια δεδομένα, να εντοπίζει ανωμαλίες και να προτείνει βέλτιστες πρακτικές για τις δημόσιες προμήθειες, αλλά δεν μπορεί να κατανοήσει τις ανθρώπινες σχέσεις εξουσίας, τους προσωπικούς δεσμούς που ευνοούν την έλλειψη διαφάνειας, ούτε τις λεπτές ισορροπίες που καθορίζουν ποιος παίρνει τι. Η κυβέρνηση Rama την παρουσιάζει ως «αδιάφθορη», αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η αλγοριθμική ακεραιότητα δεν αρκεί όταν οι άνθρωποι που χειρίζονται ή επηρεάζουν τα δεδομένα, έχουν δικά τους συμφέροντα. Η διαφθορά μπορεί να μεταμορφωθεί, να γίνει πιο «ψηφιακή», αλλά δεν εξαφανίζεται.

Η τοποθέτηση της Diella εγείρει αβίαστα ερωτήματα για το ρόλο της ανθρώπινης κρίσης και ευθύνης στη δημοκρατία. Μπορεί ένα πρόγραμμα να αντικαταστήσει πλήρως τον άνθρωπο που παίρνει αποφάσεις με ηθικό, πολιτικό και κοινωνικό αντίκτυπο; Κάθε απόφαση ενός υπουργού δεν αφορά μόνο αριθμούς και νόμους, αλλά ισορροπίες συμφερόντων, πολιτική ευαισθησία και κοινωνικό κόστος. Αν το AI αναλαμβάνει, η λογοδοσία μετατοπίζεται από ανθρώπινο επίπεδο σε μια σειρά αλγορίθμων, των οποίων οι προγραμματιστές και οι σχεδιαστές καθορίζουν πώς θα λειτουργήσουν.

Με άλλα λόγια, η διαφθορά δεν εξαφανίζεται αλλά αλλάζει μορφή, μετατοπίζεται στους ανθρώπους που καθορίζουν τα δεδομένα, τους κανόνες και τις παραμέτρους του συστήματος. Αυτό οδηγεί σε μια πιο κρυφή, ψηφιακή εκδοχή διαφθοράς, όπου η αλγοριθμική ακεραιότητα παρουσιάζει την ψευδαίσθηση διαφάνειας, ενώ οι πραγματικές εξουσιαστικές σχέσεις παραμένουν αμετάβλητες. Στα παραπάνω φαίνεται να συμφωνεί και η πλειοψηφία των Αλβανών, όπου σε σχετικά γκάλοπ έχουν απαντήσει ότι αυτή η ενέργεια δεν είναι παρά μαρκετινίστικο τρικ στην καλύτερη και, δυνητικά, μια απειλή για την έννοια της δημοκρατίας, στη χειρότερη.

View this post on Instagram

A post shared by Stics AI | Artificial Intelligence | Tech | Tools | Robotics (@stics.ai)

Πέρα από το πρακτικό, ανοίγει και ένα φιλοσοφικό πεδίο συζήτησης: τι σημαίνει για τη δημοκρατία αν οι άνθρωποι αντικαθίστανται από μηχανές στην εκτελεστική εξουσία; Η ύπαρξη AI υπουργού δεν είναι μόνο τεχνολογική καινοτομία· είναι ένα πείραμα που δοκιμάζει τα όρια της ανθρώπινης συμμετοχής στην πολιτική διαδικασία. Αν η Αλβανία ακολουθήσει αυτό το μονοπάτι, τίθεται το ερώτημα αν προετοιμάζουμε το έδαφος για κυβερνήσεις πλήρως αυτοματοποιημένες, όπου η λογοδοσία, η ηθική κρίση και η δημοκρατική διαφάνεια υποκαθίστανται από κώδικα και δεδομένα. Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι ένα εργαλείο για τη βελτίωση της διακυβέρνησης, αλλά η πραγματική πρόκληση βρίσκεται στην πολιτική βούληση να δημιουργηθούν μηχανισμοί που ελέγχουν και καθοδηγούν αυτό το εργαλείο με τρόπο που προάγει όχι μόνο την αποτελεσματικότητα, αλλά και τη δημοκρατική λογοδοσία και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Το έργο της Diella γίνεται, λοιπόν, ταυτόχρονα τεχνολογικό πείραμα και πολιτικό αφήγημα. Προβάλλει μια κυβέρνηση που θέλει να δείξει ότι ακολουθεί τα βήματα των προηγμένων χωρών, ότι μπορεί να φέρει το κράτος στην ψηφιακή εποχή και να εγγυηθεί διαφάνεια. Το ζήτημα είναι αν η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να λειτουργήσει ως επιφανειακό show και branding ή αν θα γίνει εργαλείο πραγματικής αλλαγής. Τα ερωτήματα αυτά δεν είναι θεωρητικά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην οποία η Αλβανία φιλοδοξεί να ενταχθεί μέχρι το 2030, παρακολουθεί στενά την πρόοδο της χώρας στους τομείς της διαφάνειας και του κράτους δικαίου. Κάθε αποτυχία ή περιορισμένη εφαρμογή της Diella μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο κριτικής και εμπόδιο στην ευρωπαϊκή πορεία της χώρας.

Η Αλβανία βρίσκεται, λοιπόν, σε ένα σημείο καμπής. Η Diella αντιπροσωπεύει την υπόσχεση μιας νέας εποχής όπου η τεχνολογία θα λειτουργεί ως ασπίδα ενάντια στη διαφθορά, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει τα όρια της τεχνητής νοημοσύνης σε κοινωνίες με βαθιά ριζωμένα προβλήματα διαφθοράς και πολιτικής κουλτούρας που συχνά αγνοεί τη νομοθεσία. Αν η κυβέρνηση περιοριστεί στην εικόνα και στο αφήγημα, η Diella μπορεί να γίνει απλώς ένα ψηφιακό σύμβολο χωρίς ουσιαστική ισχύ. Αν όμως η τεχνολογία συνδυαστεί με πολιτική βούληση, ισχυρούς θεσμούς και έλεγχο της κοινωνίας των πολιτών, τότε η Αλβανία θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα πρωτότυπο μοντέλο διακυβέρνησης που συνδυάζει τεχνολογία, διαφάνεια και πραγματική δημόσια λογοδοσία.

Σε κάθε περίπτωση, η Diella δεν μπορεί να θεωρηθεί πανάκεια. Το στοίχημα για την Αλβανία δεν είναι μόνο η διαχείριση των δημόσιων προμηθειών μέσω αλγορίθμων, αλλά η ανασυγκρότηση ενός συστήματος όπου η λογοδοσία, η δικαιοσύνη και η πολιτική ηθική θα υπερτερούν των προσωπικών συμφερόντων. Μόνο τότε η Diella θα πάψει να είναι ένα ψηφιακό avatar και θα γίνει ένα σύμβολο πραγματικής αλλαγής για μια χώρα που έχει μάθει να ζει με τη διαφθορά για δεκαετίες.