Η προ ημερών ανακοίνωση επιστροφής ενός θραύσματος από το Μουσείο «Antonino Salinas» του Παλέρμο στο Μουσείο της Ακρόπολης σκόρπισε χαμόγελα αισιοδοξίας. Οι λόγοι πολλοί. Το θραύσμα είναι ξεχωριστό και αποτελεί απόσπασμα της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα, η οποία στο σύνολό της απεικονίζει τους Θεούς του Ολύμπου να παρακολουθούν την παράδοση του πέπλου στην θεά Αθηνά.
Το γεγονός ότι θα εκτίθεται για οκτώ χρόνια στην Αθήνα δημιουργεί προσδοκίες για οριστική παραμονή του στην Ελλάδα. Σε αυτό, συντείνει και η δηλωμένη ιταλική βούληση για παραχώρηση του θραύσματος. Το μείζον είναι ότι δημιουργείται ένα «διεθνές προηγούμενο» το οποίο άπτεται του μεγάλου και διαχρονικού ελληνικού αιτήματος για επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο.
«Πίεση στη Βρετανία»
Τα διεθνή μέσα ασχολήθηκαν με την επιστροφή του θραύσματος. «Η Ιταλία επιστρέφει ένα κομμάτι που ανήκει στην ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα στην Ελλάδα σε μια σημαντική συμφωνία που θα μπορούσε να ανανεώσει την πίεση στη Βρετανία να επαναπατρίσει τα μάρμαρα του Παρθενώνα 2.500 ετών που αφαιρέθηκαν από τον Λόρδο Έλγιν στις αρχές του 19ου αιώνα» έγραψε η βρετανική εφημερίδα «The Guardian».
«Η Ιταλία επιστρέφει το γλυπτό του Παρθενώνα στην Ελλάδα εν μέσω εκκλήσεων για επανένωση των μαρμάρων» σημείωσε το αμερικανικό περιοδικό «Forbes», τονίζοντας ότι «η Βρετανία έχει δείξει απροθυμία να επιστρέψει τη συλλογή των μαρμάρων της, τα οποία αφαιρέθηκαν από την Ελλάδα στις αρχές του 19ου αιώνα από τον Λόρδο Έλγιν. Ωστόσο, αυξάνεται η πίεση για το ΗΒ να σκεφτεί σοβαρά τον επαναπατρισμό».
Το παρασκήνιοΈως ότου ανακοινωθεί επισήμως από τις δύο πλευρές ο δανεισμός του θραύσματος υπήρχαν αρκετά εμπόδια. Το θραύσμα ανήκει στο περιφερειακό Αρχαιολογικό Μουσείο «Antonino Salinas» του Παλέρμο, το οποίο βρίσκεται στη νότια Ιταλία και υπάγεται στην περιφερειακή κυβέρνηση της Σικελίας. Προκειμένου να δανειστεί στην χώρα μας χρειάστηκε η συγκατάθεση του μουσείου και της περιφερειακής κυβέρνησης. Ωστόσο, για να παραμείνει μόνιμα το θραύσμα στην Ελλάδα, χρειάζεται η συγκατάθεση του ιταλικού υπουργείου Πολιτισμού και συγκεκριμένα η αλλαγή της νομοθεσίας.
Επιπλέον, η ανακοίνωση του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού (30 Νοεμβρίου 2021) ότι «δρομολογείται η επιστροφή θραύσματος της ζωφόρου του Παρθενώνα από την Ιταλία» ενόχλησε τους αξιωματούχους της γειτονικής χώρας, οι οποίοι θεώρησαν ότι η ανακοίνωση έγινε αρκετά νωρίς. Η επιστροφή του θραύσματος «πάγωσε» και λίγο έλειψε το εγχείρημα να τιναχθεί στον αέρα.
Σημειώνεται ότι με την επιστροφή του θραύσματος (υπάρχουν και άλλα στο Μουσείο του Βατικανό αλλά είναι ξεχωριστή υπόθεση) στην Ελλάδα, οι Σικελοί επιδιώκουν να αποκτήσουν την «έξωθεν καλή μαρτυρία», καθώς και οι ίδιοι αιτούνται την επιστροφή αγαλμάτων τους από μουσείο της Νέας Υόρκης.
Η δραστήρια κοινότητα
Το θραύσμα δανείστηκε στην Ελλάδα κατά το παρελθόν (2002, 2008) χωρίς ωστόσο να παραμείνει μόνιμα στην χώρα. Πίσω από όλες τις προσπάθειες οριστικού επαναπατρισμού του βρίσκεται η Ελληνική Κοινότητα Σικελίας «Tρινακρία». Η μικρή αριθμητικά αλλά πολύ δραστήρια ελληνική κοινότητα δουλεύει στο project «οριστικής επιστροφής» περί τα 25 χρόνια.
Κάθε φορά που αναλαμβάνει ένας νέος επικεφαλής τον τομέα Πολιτιστικής Κληρονομιάς και Ταυτότητας στην Σικελία, η ελληνική κοινότητα αιτείται την επιστροφή του θραύσματος. Εν προκειμένω, ο πρόεδρος της κοινότητας, Μπάμπης Τσολάκης, με τη συνδρομή του υπεύθυνου πολιτιστικών δραστηριοτήτων, Βασίλη Καραμπατσά, αιτήθηκε το 2020 στον Αλπέρτο Σαμονά την επιστροφή του. Ο τελευταίος το αποδέχθηκε.
Ανησυχία
Η πολύτιμη βοήθεια της ελληνικής κοινότητας δεν αναφέρθηκε σε καμία από τις δύο σχετικές ανακοινώσεις του υπουργείου Πολιτισμού. Αυτό δεν φαίνεται να ενοχλεί τους ιθύνοντές της. «Τώρα που είναι ‘’ζεστό’’ το θέμα πρέπει να το σπρώξουν από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού ώστε να μείνει για πάντα στην Αθήνα το θραύσμα. Δεν γνωρίζουμε αν ένας επόμενος διευθυντής του ιταλικού Μουσείου θα βάλει βέτο» εξηγούσαν στο «Βήμα» οι απόδημοι. Στο πλαίσιο αυτό, η ελληνική κοινότητα προετοιμάζει επιστολή -από κοινού με άλλους τοπικούς φορείς- προς το ιταλικό υπουργείο Πολιτισμού.
Soft power
Κάθε χρόνο η ελληνική πολιτεία στέλνει έναν δάσκαλο στη Σικελία. Εκτός από την ελληνική κοινότητα, ο εκπαιδευτικός διδάσκει και σε ιταλικά λύκεια. Η κοινότητα κατάφερε να βάλει το μάθημα των Νέων Ελληνικών σε πέντε λύκεια, την ίδια στιγμή που πολιτιστικά ινστιτούτα άλλων χωρών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή (γερμανικό, γαλλικό, ισπανικό) δεν κατάφεραν να αποκτήσουν ανάλογη πρόσβαση.
Φέτος, ωστόσο, ο δάσκαλος από την μητέρα πατρίδα άργησε. Κι ενώ έγιναν όλες οι διαδικασίες, το θέμα φέρεται να κόλλησε γραφειοκρατικά στο αρμόδιο υπουργείο Παιδείας. Έτσι, ενώ οι απόδημοι ξέρουν ποιος θα είναι ο δάσκαλος, περιμένουν… μια υπογραφή για να μπορέσουν να τον δουν δια ζώσης.
Πολλές χώρες, περιλαμβανομένων και γειτονικών, δαπανούν υπέρογκα ποσά για να ασκήσουν πολιτικές ήπιας ισχύος (soft power). Δεδομένων των ελληνικών γραφειοκρατικών «αγκυλώσεων» και της υποχρηματοδότησης, σε πολλές περιπτώσεις η soft power επαφίεται στον πατριωτισμό και στον εθελοντισμό των κατά τόπους Ελλήνων του εξωτερικού.
