Ο διπλός εκλογικός σεισμός του 2012 άφησε πίσω του ένα ερειπωμένο πολιτικό σύστημα το οποίο παραμένει μεταβλητό και αδιαμόρφωτο ακόμη και μετά τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου. Το κρίσιμο ζήτημα που αναδείχθηκε από την πρόσφατη αναμέτρηση για το πολιτικό σύστημα είναι η άμβλυνση των χαρακτηριστικών της ψήφου, η χαμηλή ταύτιση των ψηφοφόρων με το κόμμα που επέλεξαν να ψηφίσουν στις εκλογές. Με άλλα λόγια, η συγκυριακή ψήφος, η αποξήρανση των πελατειακών, ακόμη και των ιδεολογικών δεξαμενών των παραδοσιακών κομμάτων.
«Μετά τον διπλό εκλογικό σεισμό του 2012, τι;». Το ερώτημα έθεσε στην ομιλία του ο Γιάννης Βούλγαρης στην ημερίδα που συνδιοργάνωσε με τον Ηλία Νικολακόπουλο για το πολιτικό τοπίο όπως διαμορφώθηκε μεταξύ των εκλογών του 2012 και του 2015.
Τις εκλογές του 2012, επισήμανε ο κ. Βούλγαρης, τις είχαμε αποκαλέσει «εκλογές-σεισμό» γιατί ικανοποιούσαν και τις τέσσερις προϋποθέσεις που ορίζει το αρχέτυπο. Πρώτον, την ύπαρξη ενός προηγούμενου σταθερού ή φαινομενικά τουλάχιστον σταθερού κοµµατικού συστήµατος. Δεύτερον, τη µεσολάβηση ενός «εξαιρετικού γεγονότος» που λειτουργεί ως έναυσµα για τη ραγδαία µεταβολή (trigger event). Τρίτον, την ανατροπή του προϋπάρχοντος συστήµατος ραγδαία, σε µία και µόνη αναµέτρηση. Τέταρτον, την ανάδυση ενός ουσιωδώς αλλαγμένου κοµµατικού σκηνικού µετά τον σεισµό. Η ανάλυση όμως δεν προδικάζει αν αυτές οι αλλαγές είναι μόνιμες, ούτε πότε αποκρυσταλλώνονται. Αντιθέτως, προειδοποιεί ότι μόνο «εκ των υστέρων», και µάλιστα ούτε καν από τις επόµενες, µπορούµε να υποστηρίξουµε πως κάποιες εκλογές υπήρξαν κρίσιµες, µε την έννοια ότι µετέβαλαν ριζικά τη δομή και τη λειτουργία του κοµµατικού συστήματος, ή αντιθέτως αναπαρήγαγαν το προϋπάρχον με μικρές διαφορές στις ταμπέλες και στις πρακτικές.
Λογικό είναι, πρόσθεσε, τα σημερινά ερωτήματά μας να ξεκινούν ρητά ή άρρητα από εκεί που είχαμε μείνει. Μετά τον σεισμό, τι; Μετά τις διαδικασίες αποσυσπείρωσης, ποιες και σε ποιον βαθμό διαδικασίες επανασυσπείρωσης σημειώνονται; Κινούμαστε προς μια σταθεροποίηση του κομματικού συστήματος ή είμαστε ακόμη σε αβέβαιης κατάληξης διαδικασίες με ανοιχτά διάφορα σενάρια;
«Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, έτσι κι αλλιώς προσεγγιστικές, εξακολουθούν να παραμένουν σήμερα εξαιρετικά επισφαλείς. Γιατί εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την τροπή που θα πάρουν η εν εξελίξει πολύπλευρη κρίση και η σχέση με την ΕΕ/ευρωζώνη. Σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες, η Ελλάδα βρίσκεται ακόμη στο πεδίο της κρίσης. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η μορφή που θα λάβει το νέο κομματικό – πολιτικό σκηνικό δεν εξαρτάται τόσο από την εσωτερική δυναμική των πολιτικών αντιλήψεων και της αλληλοδράσης των κομμάτων όσο από την κατάληξη της κρίσης. Σχηματικά μιλώντας, η συγκυρία θα καθορίσει τις μαζικές πολιτικές αντιλήψεις και τη μορφή του κομματικού σκηνικού, παρά το αντίθετο» σημείωσε ο κ. Βούλγαρης.
Οι αναλύσεις για τις πολιτικές επιπτώσεις της κρίσης του 2008 συγκλίνουν στη διαπίστωση ότι αυτές ήταν περιορισμένες σε άλλες χώρες, μολονότι η έντασή της διέφερε πολύ από περιοχή σε περιοχή. Μάλλον επιτάχυναν ή ανέδειξαν προϋπάρχουσες τάσεις παρά επέδρασαν πρωτογενώς και αυτοτελώς. Αυτό δεν είναι αναγκαστικά παρήγορο γιατί προηγούμενες τάσεις ήταν π.χ. η ενίσχυση της Ακροδεξιάς, του ευρωσκεπτικισμού, η διεύρυνση των ανισοτήτων. «”Ούτε New Deal ούτε Βαϊμάρη” ήταν μια καλή φράση που κάνει τον απολογισμό» παρατήρησε.
Αυτό όμως, όπως εξήγησε, δεν σημαίνει ότι η παγκόσμια πολιτική και τα ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα θα εξελιχθούν υπό ήρεμες συνθήκες. «Οι δομικές ανισορροπίες της παγκοσμιοποίησης παραμένουν. Η ιστορική εμπειρία της κρίσης του 1929 απέτρεψε την κατάρρευση, αλλά δεν φαίνεται να υπάρχουν επαρκείς συναινέσεις για πιο ισόρροπη διακυβέρνησή της. Τα υψηλά χρέη και η συνεπαγόμενη ανάγκη δημοσιονομικής σταθεροποίησης θα συνεχίσουν να τροφοδοτούν πολιτικές εντάσεις. Εδώ και δύο δεκαετίες, έχουν εμφανιστεί λόγω παγκοσμιοποίησης και ευρωπαϊκής ενοποίησης νέοι άξονες ανταγωνισμού στους οποίους πρωτοστατεί κατά κανόνα η Ακρα Δεξιά. Η έξαρση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας θα ενδυναμώσει ακόμη περισσότερο τα μαζικό αίτημα ασφάλειας».
Η Ελλάδα εκκρεμεί μεταξύ κανόνα και εξαίρεσης, υπογράμμισε ο κ. Βούλγαρης. Εντάσσεται στον κανόνα στο μέτρο ότι αναδεικνύει με τρόπο δραματικό τις υστερήσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και του ευρώ. Συνιστά εξαίρεση λόγω της ιδιαίτερης μορφής που πήρε εδώ η κρίση (κρίση του κράτους) και λόγω της ανεπιτυχούς διαχείρισης της κρίσης από τις εθνικές δυνάμεις. Η κρίση, ανέλυσε, σταθεροποίησε τον ακροδεξιό πόλο και μετέτρεψε τον τριπολικό δικομματισμό της Μεταπολίτευσης σε ένα σκηνικό δομικά τετραπολικό με ροπή στις κυβερνήσεις συνεργασίας. Εχουν προκύψει νέοι και κομματικά διακριτοί χώροι ανταγωνισμού. Δεν ξέρουμε πού θα φτάσει ο νέος δικομματισμός. Δεν ξέρουμε τον βαθμό συνοχής και αντοχής του ΣΥΡΙΖΑ υπό το βάρος πλέον των κυβερνητικών ευθυνών. Επιπλέον, ενισχύθηκε η επίδραση του άξονα εθνοκεντρισμός-διεθνισμός / ευρωπαϊσμός, ενώ σχετικοποιήθηκε ο άξονας Αριστερά-Δεξιά μετά τον σχηματισμό της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ. Αυτό είναι ίσως η πιο εντυπωσιακή συνέπεια της κρίσης. Μένει όμως να φανεί ο συσχετισμός δύναμης μεταξύ των ρευμάτων εθνοκεντρισμού-διεθνισμού / ευρωπαϊσμού. Ως προς την εμφάνιση νέων κομμάτων, συνεχίστηκε το φαινόμενο με την εμφάνιση του Ποταμιού. Μένει να δούμε αν και πώς θα οργανωθεί κομματικά ο χώρος μεταξύ Κεντροδεξιάς και ΣΥΡΙΖΑ ή, ανάλογα με τις εξελίξεις, μεταξύ Κεντροδεξιάς και Αριστερής Τάσης του ΣΥΡΙΖΑ.
Ο κ. Νικολακόπουλος σημείωσε ότι στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου διατηρήθηκαν οι βασικές διακρίσεις των διπλών εκλογών του 2012, π.χ. διαφορά ψήφου ανάμεσα στα βόρεια προάστια και στις λαϊκές γειτονιές. Ωστόσο υπήρξαν και νέα στοιχεία, όπως το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ και η Χρυσή Αυγή μετετράπησαν από νεανικά κόμματα σε κόμματα με ευρύτερη ηλικιακή βάση. Στις πρόσφατες εκλογές αμβλύνθηκαν περαιτέρω τα χαρακτηριστικά της ψήφου. Σύμφωνα με τα στοιχεία από τα exit polls, μόνο το 55% των ψηφοφόρων δήλωσαν ότι βρίσκονται κοντά στο κόμμα που ψήφισαν. Η χαλαρή κομματική ταύτιση είναι δηλωτική της αμφισβήτησης του πολιτικού συστήματος και των πολιτικών ελίτ και του συγκυριακού χαρακτήρα της ψήφου. Ειδικά για τον ΣΥΡΙΖΑ, πρόσθεσε, είναι διακριτά τρία διαφορετικά επίπεδα συμπάθειας του κόμματος στο εκλογικό σώμα. Ως κόμμα της Αριστεράς, η πυκνότητα των μελών του στο σύνολο των ψηφοφόρων είναι εντυπωσιακά μικρή, και αυτό έχει ορατές επιπτώσεις στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ. Στόχος του ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να είναι η μετατροπή του σε ενιαίο κόμμα και η υπέρβαση των δυσκολιών της διακυβέρνησης. Ο κ. Νικολακόπουλος επισήμανε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να φαντάζει ως μια ευρωπαϊκή ανορθογραφία, όμως οι εκλογές που έχουν προκηρυχθεί εντός του 2015 στην Ισπανία (ανεβαίνουν εντυπωσιακά οι Podemos), στην Πορτογαλία, η αύξηση της δύναμης του Σιν Φέιν στην Ιρλανδία, οι αναμετρήσεις στη Βρετανία, αλλά και στη Φινλανδία και στη Δανία, όπου αυξάνουν τη δύναμή τους ακροδεξιά, ρατσιστικά κόμματα, ενδέχεται να διαταράξουν τις ευρωπαϊκές ισορροπίες.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
