Αντικαρκινική διατροφή

ΝΤΑΒΙΝΤ ΚΑΓΙΑΤ
Η σωστή αντικαρκινική διατροφή
Εκδόσεις Καλέντη, 2013,
σελ. 336, τιμή 16 ευρώ

Οσοι ασχολούμαστε με την επικοινωνία της επιστήμης συχνά-πυκνά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το δίλημμα αν πρέπει να δημοσιεύσουμε ή να μη δημοσιεύσουμε μια είδηση. Δεν αναφέρομαι στα προφανή, σε ειδήσεις δηλαδή οι οποίες προέρχονται από μη έγκυρες πηγές ή που είναι αδύνατον να διασταυρωθούν. Αναφέρομαι σε εκείνες τις ειδήσεις οι οποίες, ενώ διαθέτουν όλα τα εχέγγυα της εγκυρότητας (ερευνητές από έγκριτα πανεπιστημιακά ιδρύματα πραγματοποίησαν έρευνες που δημοσιεύονται σε επιστημονικές επιθεωρήσεις υψηλού κύρους…), δημιουργούν ένα αίσθημα αμφιβολίας. Πρόκειται περισσότερο για ενστικτώδη αντίδραση, η οποία όμως βασίζεται στην κοινή λογική.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων ειδήσεων είναι οι αντικαρκινικές ιδιότητες κάποιων τροφών ή, αντιθέτως, η ικανότητά τους να ενισχύουν την εμφάνιση του καρκίνου: προσκρούει στην κοινή λογική η ιδέα ότι μπορεί κανείς να προφυλαχθεί από τον καρκίνο εφόσον τρώει το δείνα ή το τάδε τρόφιμο! Και τα ερωτήματα που γεννώνται είναι άπειρα: πώς εξήχθη το συμπέρασμα ότι ένα τρόφιμο μας προστατεύει από τη νόσο; Είναι βέβαιον ότι όσοι έτρωγαν το συγκεκριμένο τρόφιμο δεν έκαναν και κάτι άλλο (που οι μελετητές δεν σκέφτηκαν να συμπεριλάβουν στις έρευνές τους) που τους παρείχε τη διαπιστωθείσα από τη μελέτη προστασία; Ακόμη και αν η ικανότητα του τροφίμου να προστατεύσει από τη νόσο είναι καλά τεκμηριωμένη για τους (λίγους συνήθως) εθελοντές μιας μελέτης, τι πιθανότητες υπάρχουν τα ευρήματα να έχουν καθολική ισχύ;

Αν στα παραπάνω προσθέσει κανείς το γεγονός ότι κατά καιρούς σε ορισμένα τρόφιμα ή συστατικά τροφίμων αποδίδονται εξαιρετικές ιδιότητες που με το πέρασμα του χρόνου αποδεικνύονται υπερεκτιμημένες, αντιλαμβάνεστε την πρώτη αντίδρασή μου όταν έλαβα μια πρώτη εκτύπωση του βιβλίου με τίτλο «Η σωστή αντικαρκινική διατροφή» το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει άμεσα από τις Εκδόσεις Καλέντη. Στην πραγματικότητα, αυτό που με συγκράτησε για να μην ξεχάσω το βιβλίο στο συρτάρι ήταν το όνομα του συγγραφέα. Ο Νταβίντ Καγιάτ (David Khayat) είναι ένας πασίγνωστος ογκολόγος στη Γαλλία: για δύο δεκαετίες και πλέον διευθύνει την αντίστοιχη κλινική στο νοσοκομείο Pitie-Salpatriere του Παρισιού, ενώ για την πενταετία 2002-2007 είχε αναλάβει την οργάνωση του Γαλλικού Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον Καρκίνο.

Πέρα όμως από τους τίτλους και τα αξιώματα, ο Khayat παραμένει ένας γιατρός που βλέπει καθημερινά ασθενείς, ενώ παράλληλα είναι ενεργός και ερευνητικά. Ολη αυτή η συσσωρευμένη πείρα αποτυπώνεται και στο βιβλίο του, το οποίο είναι γραμμένο σε γλώσσα προσιτή σε όλους. Αλλά, πάνω απ’ όλα, το βιβλίο διαπνέεται από κοινή λογική. Ναι, ο μεγάλος καθηγητής δεν κάνει τίποτε άλλο από το να επικαλείται την κοινή λογική προκειμένου να κρίνει (και μαζί του να κρίνουμε και εμείς) τα ερευνητικά συμπεράσματα, ενώ παράλληλα μας εξηγεί τους λόγους για τους οποίους ορισμένα τρόφιμα και τα συστατικά τους μπορούν να δράσουν ως ασπίδα κατά του καρκίνου ή, αντίθετα, να ενισχύσουν την πιθανή προδιάθεση για τη νόσο. Ιδού λοιπόν μια πρόγευση ενός βιβλίου που αξίζει να διαβαστεί απ’ όλους μας.

Ο παραπάνω τίτλος του πρώτου κεφαλαίου του βιβλίου είναι ενδεικτικός. Ο συγγραφέας, αφού επισημάνει ότι ο καρκίνος είναι η πρώτη αιτία «πρόωρης θνησιμότητας στη Γαλλία, δηλαδή θνησιμότητας που συμβαίνει πριν από τα 65 έτη», μας εισάγει στο σκεπτικό του, που έχει ως εξής: υπάρχουν πράγματα που δεν μπορούμε να αλλάξουμε σε ό,τι αφορά στην πιθανότητα που έχει ο καθένας από εμάς να νοσήσει με καρκίνο και πράγματα που μπορούμε να αλλάξουμε. Στα πρώτα ανήκει το γενετικό υλικό μας, τα γονίδια που μας κληροδοτήθηκαν και κάποιες φορές μπορεί να μας καθιστούν πιο ευάλωτους στη νόσο. Στα δεύτερα ανήκουν οι συνήθειές μας, με τις διατροφικές να κρατούν τη «μερίδα του λέοντος».

Διαβάζουμε στη σελίδα 39: «Αραγε είναι δυνατόν η διατροφή μας, δηλαδή το φαγητό και τα ποτά μας, να ευθύνονται για το 20% των μορφών καρκίνου; Στην πραγματικότητα, το συγκεκριμένο ποσοστό είναι σίγουρα μεγαλύτερο. Χωρίς μεγάλο ρίσκο να κάνουμε λάθος, μπορούμε ουσιαστικά να επιβεβαιώσουμε ότι το ένα τρίτο των μορφών καρκίνου συνδέεται άμεσα ή έμμεσα με τη διατροφή. Υπάρχουν λοιπόν στη συγκεκριμένη περίπτωση πολλές δυνατότητες λήψης προληπτικών μέτρων. Δυστυχώς, μετά την ανάγνωση του ανά χείρας βιβλίου θα διαπιστώσουμε ότι αυτά τα μέτρα δεν είναι ούτε τόσο προφανή ούτε τόσο απλά στην τήρησή τους. Πράγματι, για πολλούς λόγους, αντίθετα με αυτά που θέλουν να μας κάνουν να πιστεύουμε ορισμένοι, δεν είναι εύκολο να απομονώσουμε τις επιπτώσεις του τάδε ή του δείνα διατροφικού παράγοντα. Δεν είναι δυνατόν να επιβεβαιώσουμε με αλαζονικό τρόπο ότι η πλήρης απόρριψη ενός προϊόντος από τη διατροφή μας είτε η αύξηση της κατανάλωσης ενός άλλου μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση ή όχι μιας μορφής καρκίνου. Είναι σοβαρό λάθος… Εκτός από τις επιπτώσεις του καπνού, είναι ψευδής η οποιαδήποτε επιβεβαίωση όσον αφορά όλα τα άλλα προϊόντα».

Θα έλεγε κανείς ότι με την παραπάνω παράγραφο ο καθηγητής αναιρεί τον σκοπό του βιβλίου του, αλλά είναι ακριβώς αυτή η απόφαση να δει τα πάντα με κριτικό μάτι που καθιστά το βιβλίο ένα από τα εγκυρότερα που έχουν γραφτεί με στόχο να δώσουν εκλαϊκευμένα τις γνώσεις μας για την πρόληψη του καρκίνου.

Και αυτό κάνει ο Khayat στα επόμενα κεφάλαια: αφού μας εξηγήσει όσα χρειάζεται να γνωρίζουμε για τον τρόπο με τον οποίο διενεργούνται οι μελέτες που αφορούν τον καθορισμό του κινδύνου να νοσήσει κανείς από καρκίνο ως αποτέλεσμα των διατροφικών επιλογών του, ο συγγραφέας εξετάζει μία προς μία τις βασικές κατηγορίες τροφίμων (ψάρια, κρεατικά, γαλακτοκομικά, φρούτα και λαχανικά –ωφέλιμα αλλά χωρίς βεβαιότητα -, λίπη, σάκχαρα, ποτά), χωρίς να ξεχνά να αναφερθεί στα διατροφικά συμπληρώματα και στη φυσική άσκηση, έστω και αν αυτή δεν εμπίπτει στις διατροφικές μας συνήθειες. Το κάπνισμα, που επίσης δεν εμπίπτει στις διατροφικές μας συνήθειες, αποτελεί συχνό σημείο αναφοράς του γάλλου επιστήμονα, ο οποίος με κάθε ευκαιρία μάς θυμίζει ότι πρόκειται για τον πλέον τεκμηριωμένο καρκινογόνο παράγοντα.

Και ενώ ο γάλλος ειδικός «χτενίζει» τις έρευνες που αφορούν όλες τις τροφές που κατά καιρούς έχουν θεωρηθεί καρκινογόνες ή, αντίθετα, προστατευτικές, εμείς εδώ θα περιοριστούμε να σας δώσουμε τους πέντε χρυσούς κανόνες του:

5. Προσαρμόστε το ενεργειακό σας ισοζύγιο: αυξήστε τη φυσική δραστηριότητα και μειώστε τη λήψη θερμίδων. Φροντίστε να διατηρείτε έναν σωστό δείκτη μάζας σώματος. Αποφεύγετε λοιπόν τις τροφές με πλούσιο ενεργειακό περιεχόμενο. Μην τσιμπολογάτε μεταξύ γευμάτων. Αθληθείτε. Και αν κάποια μέρα θέλετε να το γιορτάσετε και να ευχαριστηθείτε, να το κάνετε».