Επίκαιρο καθιστά ξανά η εξελισσόμενη οικονομική κρίση τον θεσμό της αποταμίευσης. Πρόκειται για μια έννοια που κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας ήταν σχεδόν… απαγορευμένη, ως αποτέλεσμα του κλίματος ευφορίας που δημιούργησε το διεθνές περιβάλλον υπερμόχλευσης, το οποίο επέδρασε καταλυτικά και στην εγχώρια αγορά μέσω του τραπεζικού συστήματος. Μετά την εισαγωγή στο ευρώ ο εύκολος και φθηνός δανεισμός προκάλεσε μια ραγδαία αλλαγή της καταναλωτικής κουλτούρας των Ελλήνων, μεγάλο ποσοστό των οποίων δαπανούσε όχι μόνο το σύνολο του εισοδήματός του, αλλά προσέφευγε και στις τράπεζες για να βελτιώσει το βιοτικό του επίπεδο.
Η χρεοκοπία του Δημοσίου αποτέλεσε ένα μεγάλο σοκ για την ελληνική κοινωνία, καθώς εν μια νυκτί κατέρρευσαν όλες οι βεβαιότητες που οικοδομήθηκαν κατά τη διάρκεια της μεταπολιτευτικής περιόδου. Η κατανάλωση σε απόλυτους αριθμούς σημείωσε ραγδαία πτώση, λόγω της μείωσης των εισοδημάτων, αλλά και της αρνητικής ψυχολογίας που επηρέασε σχεδόν όλο το φάσμα των εισοδηματικών τάξεων. Από τη σπατάλη και την ικανοποίηση αναγκών με δανεικά που χαρακτήριζε τη συμπεριφορά μεγάλης μερίδας των καταναλωτών, το κλίμα άλλαξε άρδην. Η πλειονότητα των νοικοκυριών, ανεξαρτήτως οικονομικής και περιουσιακής κατάστασης, άρχισε να περικόπτει δαπάνες και να συμμαζεύει τον προϋπολογισμό του. Η αποταμίευση, έστω και μέσα από αυτή τη δύσκολη συγκυρία, έγινε ξαφνικά μόδα!
Η χρυσή εποχή του «κουμπαρά» ξεκινά στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οπως επισημαίνεται στο βιβλίο με τίτλο «Αποταμίευση και Διαχείριση Χρήματος στην Ελληνική Ιστορία», που εκδόθηκε με τη στήριξη του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, το 1962 οι ιδιωτικές καταθέσεις φυσικών και νομικών προσώπων αυξάνονται κατά 62,5% μέσα σε έναν χρόνο, με τη συμβολή των πρώτων σε αυτήν την άνοδο να αγγίζει το 97%. Μέσα σε 17 χρόνια, από το 1956 ως το 1973, ο όγκος των αποταμιεύσεων του ιδιωτικού τομέα μεγαλώνει κατά 41 φορές σε τρέχουσες τιμές.
Η πορεία αυτή ανακόπτεται τη δεκαετία του 1970, η οποία χαρακτηρίζεται από τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις, ενώ σε εθνικό επίπεδο η περίοδος σημαδεύεται από την πτώση της δικτατορίας και την αλλαγή πλεύσης στην οικονομική πολιτική. Η αβεβαιότητα για το μέλλον και η άνοδος του πληθωρισμού οδηγούν μεγάλο μέρος του πληθυσμού στην τράπεζα για τη δημιουργία μιας βοήθειας για το μέλλον. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ροπή προς αποταμίευση από το επίπεδο γύρω στο 15% που κινήθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 φτάνει το 1973 στο 30%, που αποτελεί το υψηλότερο ποσοστό που καταγράφεται ποτέ στη χώρα μας. Το σχετικό μέγεθος θα παραμείνει κοντά στα ιστορικά υψηλά του ως το 1981, οπότε αρχίζει η ραγδαία πτώση του.
Εκείνη η περίοδος χαρακτηρίζεται από τη μία πλευρά από τη σημαντική αύξηση των κατώτατων ημερομισθίων και από την άλλη από τη μείωση των επενδύσεων. Η ροπή προς αποταμίευση από το 28,90% το 1981 πέφτει από την επόμενη κιόλας χρονιά γύρω στο 20%, ποσοστό στο οποίο θα παραμείνει ως το τέλος της συγκεκριμένης δεκαετίας.
Η μείωση είναι ακόμη μεγαλύτερη τα επόμενα χρόνια από το 1990 και ύστερα, με τη ροπή προς αποταμίευση να σημειώνει συνεχή πτώση, υποχωρώντας ακόμη και κάτω από τα επίπεδα του 10%. Η απελευθέρωση του συστήματος και η άρση των περιορισμών στις αγορές κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών ωθούν τους καταναλωτές να μεγιστοποιήσουν τη χρησιμότητα που αντλούν από αυτές.
Γέμιζαν οι κουμπαράδες του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου
Συνδεδεμένη με την ελληνική ιστορία η πορεία της τράπεζας που συγκέντρωνε τις μικροαποταμιεύσεις
Στην ελληνική κοινωνία η ιδέα της δημιουργίας ενός πιστωτικού ιδρύματος για τη συγκέντρωση των μικροαποταμιεύσεων και τη δανειοδότηση κοινωνικών ομάδων που ήταν ουσιαστικά αποκλεισμένες από την κεφαλαιακή αγορά και το τότε χρηματοπιστωτικό σύστημα άρχισε να αναπτύσσεται από τα τέλη της δεκαετίας του 1870. Τελικά χρειάστηκε να περάσουν 30 χρόνια για να ψηφιστεί τον Δεκέμβριο του 1900 ο νόμος για την ίδρυση του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και τον Απρίλιο του 1902 γίνεται η επίσημη έναρξη των εργασιών του στην αυτόνομη Κρητική Πολιτεία.
Συνδεδεμένη με την ελληνική ιστορία η πορεία της τράπεζας που συγκέντρωνε τις μικροαποταμιεύσεις
Στην ελληνική κοινωνία η ιδέα της δημιουργίας ενός πιστωτικού ιδρύματος για τη συγκέντρωση των μικροαποταμιεύσεων και τη δανειοδότηση κοινωνικών ομάδων που ήταν ουσιαστικά αποκλεισμένες από την κεφαλαιακή αγορά και το τότε χρηματοπιστωτικό σύστημα άρχισε να αναπτύσσεται από τα τέλη της δεκαετίας του 1870. Τελικά χρειάστηκε να περάσουν 30 χρόνια για να ψηφιστεί τον Δεκέμβριο του 1900 ο νόμος για την ίδρυση του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και τον Απρίλιο του 1902 γίνεται η επίσημη έναρξη των εργασιών του στην αυτόνομη Κρητική Πολιτεία.
Ανάμεσα στις βασικές λειτουργίες του ήταν η συγκέντρωση πόρων και συγχρόνως η διαμόρφωση μιας οικονομικής, αποταμιευτικής ηθικής, η αντιμετώπιση του κοινωνικού προβλήματος της τοκογλυφίας, η παροχή κεφαλαίων για εκτέλεση ή ολοκλήρωση δημοσίων έργων και η κάλυψη του δημόσιου χρέους με τοποθετήσεις σε κρατικά ομόλογα και έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου.
Στο αρχικό στάδιο ανάπτυξης του θεσμού, 45 ταχυδρομικά γραφεία είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν υπηρεσίες Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. Ως το 1930 οι υπηρεσίες του ιδρύματος προσφέρονταν σε 551 ταχυδρομικά γραφεία σε σύνολο περίπου 1.200 γραφείων, ενώ ως το 1934 είχαν φθάσει τα 600.
Μέσα σε αυτή τη δεκαετία κυριαρχούν οι κουμπαράδες του ΤΤ, σημειώνοντας σημαντικές πωλήσεις και προωθώντας ταυτόχρονα το πνεύμα και την πρακτική της αποταμίευσης στην ελληνική κοινωνία. Τα 1936 διατέθηκαν 25.000 κουμπαράδες, φθάνοντας τις 95.000 το 1940.
Ωστόσο η συμμετοχή της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο προκαλεί μαζική απόσυρση χρημάτων από την τράπεζα. Αρχίζουν τα «πέτρινα χρόνια» για το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, αφού θα ακολουθήσει και ο εμφύλιος πόλεμος που έπληξε σοβαρά το σύστημα. Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια μέχρις ότου τα πράγματα ισορροπήσουν, με την αρχή να γίνεται τη δεκαετία του 1960.
Το 1970 οι καταθέσεις του ξεπερνούν τα 21 δισ. δρχ., με το ποσοστό συμμετοχής του Οργανισμού στην αποταμίευση να φθάνει στο 31%. Αρκετά χρόνια αργότερα, σχεδόν ταυτόχρονα με την κυκλοφορία του ευρώ στην Ελλάδα, το ΤΤ μετατρέπεται σε ανώνυμη τραπεζική εταιρεία και το 2004 μπαίνει και επίσημα στη λιανική τραπεζική παρέχοντας ένα πλήρες φάσμα υπηρεσιών.
Παγκόσμια Ημέρα στις 31 Οκτωβρίου
- Η Παγκόσμια Ημέρα Αποταμίευσης εορτάζεται την 31η Οκτωβρίου κάθε χρόνου, σε ανάμνηση της ίδρυσης του Διεθνούς Ινστιτούτου Ταχυδρομικών Ταμιευτηρίων στο Μιλάνο το 1924. «Η αποταμίευση συμβάλλει στο ατομικό και γενικό καλό» είναι το πνεύμα που διέπει την Ημέρα.
- Στόχος των εμπνευστών της είναι να καταδείξουν ότι σε ατοµικό επίπεδο η αποταµίευση βοηθά τον άνθρωπο να αντιµετωπίζει τις απρόβλεπτες δυσκολίες της ζωής, να υλοποιεί τα όνειρά του στον πνευµατικό στίβο και να αντεπεξέρχεται ευκολότερα τις δυσκολίες που συνοδεύουν την τρίτη ηλικία.
- Η αποταµίευση δεν ωφελεί µόνο το άτοµο που αποταµιεύει αλλά και την οικονοµία και την κοινωνία ενός τόπου. Με τα χρηµατικά κεφάλαια που συσσωρεύονται προωθείται η οικονοµική ανάπτυξη και, κατά συνέπεια, αναβαθµίζεται η ευηµερία των πολιτών.
- Στέλνοντας μήνυμα με αφορμή τους εορτασμούς της ημέρας αυτής, που θα κορυφωθούν την ερχόμενη Τετάρτη, ο πρόεδρος του ΤΤ κ. Κλέων Παπαδόπουλος δήλωσε ότι «το μήνυμα της αποταμίευσης στις μέρες μας γίνεται όλο και πιο ισχυρό, βρίσκοντας όλο και περισσότερους εκφραστές», σημειώνοντας ότι «όπως η Ιστορία έχει δείξει, η αποταμίευση ειδικά σε δύσκολες εποχές γίνεται κύριος μοχλός της οικονομίας και ουσιαστικό μέτρο στήριξης της κοινωνίας».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
