Στα 17 χρόνια προσωπικής επαφής µου µε τον Θόδωρο Αγγελόπουλο τον συνάντησα αρκετές φορές για συνεντεύξεις. Κάθε φορά η εµπειρία ήταν διαφορετική. Ο σκηνικός χώρος όµως δεν είχε διαφορές, είτε βρισκόµουν στο σπίτι του στο Ψυχικό είτε στο γραφείο του στα Εξάρχεια. Το ισόγειο της οδού Σολωµού θα µείνει διά παντός χαραγµένο στη µνήµη µου. Ο χαρακτηριστικά χαµηλός φωτισµός (πάντοτε αναµµένο ένα πορτατίφ στο γραφείο), το λιτό ντεκόρ, τα πολλά βιβλία διάσπαρτα εδώ κι εκεί και το ράφι µε τα βραβεία. Ανέκαθεν χάιδευα µε ευλάβεια τον Χρυσό Φοίνικα που είχε κερδίσει στις Κάννες το 1998 για την ταινία «Μια αιωνιότητα και µια µέρα». Το ανώτερο από τα πάρα πολλά βραβεία που είχε κερδίσει στη ζωή του.
Κάθε φορά μου έδινε κάτι. Ανάμεσά τους η ρωσική αφίσα του «Τοπίου στην ομίχλη» και η ιαπωνική του «Λιβαδιού που δακρύζει», η οποία στολίζει το σαλόνι του σπιτιού μου. Και οι δύο έχουν ιδιόχειρες αφιερώσεις. Θυμάμαι επίσης την τρυφερότητα με την οποία ο Αγγελόπουλος αντιμετώπιζε τη γραμματέα του, την Αγγελική, την πρώτη μέρα της στη δουλειά, όταν συμπτωματικά βρέθηκα στο γραφείο του. Την καθοδηγούσε ο ίδιος με έναν σχεδόν πατρικό τρόπο.
Ανέκαθεν ζητούσα από τον Αγγελόπουλο να μου αφηγηθεί ιστορίες από τα παλιά, τις γνωριμίες του με τους μεγάλους του κινηματογράφου όπως εκείνος. Πάντοτε το έκανε και πάντοτε ένιωθα ότι ντρεπόταν λίγο. Ο Βέρνερ Χέρτσογκ του είχε φιλήσει τα πόδια στις Κάννες όταν είχε δει τον «Θίασο». Ο Ινγκμαρ Μπέργκμαν του είχε ομολογήσει ότι οι ταινίες του πάντοτε επηρέαζαν τη ματιά του. Ο Φεντερίκο Φελίνι είχε σταματήσει τα γυρίσματα στην Τσινετσιτά για να τον συναντήσει όταν ο Αγγελόπουλος είχε βρεθεί στον χώρο. Θυμάμαι πολύ καλά την ιστορία που μου είχε αφηγηθεί από το Φεστιβάλ Καννών του 1987, όταν ήταν μέλος της Κριτικής Επιτροπής με πρόεδρο τον Ιβ Μοντάν. Καμάρωνε που με το δικό του βέτο δόθηκε στον Βιμ Βέντερς το βραβείο σκηνοθεσίας για «Τα φτερά του έρωτα».
Οταν άρχισα να γνωρίζω πιο στενά τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, οι εποχές ήταν καλύτερες και σχεδόν πάντα βρισκόταν σε κέφι. Το 2004 μιλώντας για «Το λιβάδι που δακρύζει» στο σπίτι του, όπου επικρατούσε πανικός από την ένταση του αγαπημένου σκύλου του, του Αλιεν, ο Αγγελόπουλος είχε υπάρξει ιδιαίτερα εξομολογητικός μιλώντας για την έμπνευση που του έδιναν πάντα οι γυναίκες. «Μεγάλωσα δίπλα σε γυναίκες. Ζω δίπλα σε πολλές γυναίκες. Είναι πέντε: η γυναίκα μου, οι τρεις κόρες μου, η οικονόμος του σπιτιού. Οταν ζούσε η μάνα μου ήταν έξι. Οι γυναίκες είναι πηγή ιστοριών. Ωστόσο, η μητέρα μου, όταν ήμουν παιδί, δεν μου έλεγε ιστορίες. Είχα μια γιαγιά, όμως, Κρητικιά, η οποία είχε ζήσει επί Τουρκοκρατίας και παντρεύτηκε δύο φορές – η πρώτη στα δεκάξι. Και τις δύο φορές είχε κλεφτεί. Πολύ όμορφη γυναίκα – τον πρώτο άντρα της τον σκότωσαν σε κρητική βεντέτα. Η γιαγιά αυτή έλεγε ιστορίες. Και ονειρευόταν. Οταν έλειπα στο Παρίσι η μάνα μου κάπου κάπου μου τηλεφωνούσε και μου έλεγε: «Η γιαγιά σε είδε να κάνεις αυτό». Αν ήμουν στενοχωρημένος, η γιαγιά το έβλεπε. Αν ήμουν χαρούμενος, το ίδιο. Είχε αυτή την ικανότητα – δεν ξέρω από πού έβγαινε. Είχα και μια εύνοια, όμως, ένα περίεργο πράγμα. Ενώ ήμασταν τόσα παιδιά, εγώ ήμουν ο επίλεκτος της οικογένειας».
Τα τελευταία χρόνια όμως ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ήταν πικραμένος. Στενοχωριόταν για την «πολιτιστική κατάντια της Ελλάδας» όπως έλεγε. «Εκείνο που έχει σημασία είναι η βαρύτητα του αποτελέσματος σε οτιδήποτε γίνεται» είχε απαντήσει στην ερώτηση «αν είχε νιώσει ποτέ να εισπράττει ζήλια από τους συναδέλφους του. «Εκείνο που δεν είναι καθόλου καλό είναι να υπάρχουν αυτή τη στιγμή στην Τουρκία σκηνοθέτες που βγαίνουν έξω από τη χώρα τους και κάνουν διεθνή πορεία, ενώ στην Ελλάδα δεν συμβαίνει κάτι παρόμοιο. Η σημασία του εξωτερικού δεν είναι να χαϊδέψει τον εγωισμό των σκηνοθετών. Είναι ότι υπάρχει ένας κινηματογράφος που βγαίνει από αυτή τη χώρα αλλά ανοίγεται στον κόσμο. Οπως είναι ανοιχτή στον κόσμο η ελληνική ποίηση και η μουσική. Ζούμε σε έναν κόσμο που έχει πια διεθνικές σχέσεις και όλο το παιχνίδι παίζεται στο μεγάλο γήπεδο του κόσμου. Και έχει συνέπειες για τη χώρα. Είναι το κύρος της χώρας. Το πολιτιστικό πρόσωπό της. Και αυτό θα έπρεπε να το καταλάβει η εξουσία. Η όποια εξουσία».
Η σημασία του πολιτισμού στη ζωή μας ήταν για τον Θόδωρο Αγγελόπουλο το Α και το Ω. «Εχω επισημάνει πάρα πολλές φορές και είναι αποδεδειγμένο ότι κατά έναν περίεργο τρόπο σε περιόδους κρίσης η Τέχνη ανθεί» είχε πει και πάλι στο «Βήμα». «Ισως γιατί οι άνθρωποι αισθάνονται ότι μόνο μια επίθεση πολιτισμού μπορεί να διασώσει την ψυχή τους. Είναι το τελευταίο που απομένει. Το παράξενο είναι ότι όχι μόνο εγώ αλλά πολλοί ακόμη διαισθάνονταν την κρίση που ερχόταν. Υπόγεια αλλά ερχόταν. Απλώς δεν τολμούσαμε να την αντιμετωπίσουμε γιατί ζούμε σε ένα είδος πλάνης σε σχέση με το τι αξίζει, με το τι έχει σημασία και με το τι έχει προοπτική. Πιστεύω ειλικρινά και θα το λέω συνέχεια ότι αυτή την εποχή χρειάζεται όσο το δυνατόν περισσότερη έμφαση στον πολιτισμό. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε όμως δεν συμβαίνει τίποτε. Ελπίζω ότι κάποια στιγμή οι υπεύθυνοι θα καταλάβουν ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να διασώσουμε μια χαμένη αξιοπρέπεια».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
