Τελικά, οι ευρωπαίοι εταίροι υπέκυψαν στον προσωποκεντρικό βολονταρισμό του έλληνα πρωθυπουργού. Με το ΔΝΤ εντός των πυλών, για πρώτη φορά. Το αγωνιώδες τρίμηνο που προηγήθηκε φαίνεται να λήγει με έναν λυτρωτικό στεναγμό ανακούφισης. Η διάσωση της χώρας ήταν υπόθεση ενός «πακέτου» στήριξης, κάτι σαν πακέτο Ντελόρ, όπως θα θυμούνται οι λίγο παλαιότεροι. Ενα ζήτημα αριθμητικής, ποσοστών, αυξομειούμενης κλίμακας επιτοκίων, οικονομετρικής λογικής. Μια υπόθεση επιτελικού σχεδιασμού, δημοσίων σχέσεων, πλανητικής επικοινωνίας, μάνατζμεντ αλληλεγγύης, υπερμοντέρνας ηγετοκεντρικής ευελιξίας. Και βέβαια ψυχολογίας των «αγορών». Ούτε λίγο ούτε πολύ, οι μισές ανθρωπιστικές επιστήμες κινητοποιήθηκαν προκειμένου να εντοπιστεί το πρόβλημα και να επέλθει η κάθαρση.
Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει την εκρηκτική σοβαρότητα του θέματος που κλήθηκε να διαχειριστεί η κυβέρνηση. Ούτε να υποτιμήσει τον συσχετισμό δυνάμεων, τη λεπτότητα χειρισμών, το έλλειμμα εμπιστοσύνης της πολιτείας στα διεθνή φόρα. Αλλά, μέσα στην καθημερινή δίνη της καταναγκαστικής και οδυνηρής διεθνοποίησης του ελληνικού προβλήματος, φαίνεται ότι κάπου χάθηκε ένα μεγάλο μέρος από την ουσία του. Η κρίσιμη εσωτερική πτυχή του καλύφθηκε από το φαντασιακό μιας «μάχης» των Ελλήνων κατά των ξένων. Και από μια τέτοια μάχη δεν μπορεί παρά να εξέρχεσαι νικητής ή ηττημένος. Αν όντως «σωθήκαμε», αυτό οφείλεται στο ότι «νικήσαμε»! Ακόμα και αν συμβιβαστήκαμε, τούτος ο συμβιβασμός έχει ένα άρωμα νίκης. Οπως και αν έχει, η μάχη τελείωσε. Με υλικές επιπτώσεις μόνο. Χωρίς περαιτέρω δεσμεύσεις, πολιτικές, αξιακές, τουλάχιστον τέτοια φαίνεται ότι είναι η κυρίαρχη κοινωνική πρόσληψη της «κρίσης».
Ερχεται από μακριά αυτή η κουλτούρα της «μάχης» με τους άλλους, τους ξένους, τους απέναντι. Η κουλτούρα της μετάθεσης ευθυνών που οδηγεί σε μια αποενοχοποιημένη «αντίσταση». Η εικόνα της Μεταπολίτευσης είναι αδιαχώριστη από την αντιστασιακή ρητορική των αναγκαίων μαχών που πρέπει να δοθούν, και να κερδηθούν, με τους ξένους. Κάτι σαν μονομαχίες. Μάχες κορυφής, κινήσεις τακτικής, από γνώστες της υψηλής τέχνης των παιγνίων. Με ή χωρίς εξάσφαιρα. Εικόνα πάντα συνωμοσιολογικά πλαισιωμένη, δημαγωγικά χρωματισμένη, εθνοκεντρικά φιλοτεχνημένη. Και είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η ίδια αυτή εικόνα αναδύθηκε ατόφια για να καδράρει και το παρόν ψυχόδραμα.
Στη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης, οι μετωνυμίες δεν μπορούν να αποκρύψουν τα σταθερά χαρακτηριστικά της πολιτικής μας κουλτούρας, υποδαυλιζόμενα από το μεγαλύτερο μέρος της πολιτικής ελίτ και συνεπικουρούμενα από ένα μη ευκαταφρόνητο τμήμα των ΜΜΕ. Ο εχθρός βρίσκεται πάντα εκτός των συνόρων. Δύο μόνον παραδείγματα. Ο τυφλός αντιγερμανισμός υποκατέστησε στιγμιαία τον αντιαμερικανισμό. Αυτός ο αλλόκοτος μισοξενισμός έτυχε διαπολιτικής συναίνεσης: από την επίκληση καταβολής των γερμανικών επανορθώσεων μέχρι τους πάνω από 100.000 «θαυμαστές» που συγκέντρωσε μέσα σε λίγες μόνον ημέρες το «γκρουπάκι» στο Facebook (με τίτλο: «Η απάντηση των Ελλήνων στο γερμανικό περιοδικό Focus και την κυρία Μέρκελ»). Από την άλλη πλευρά, ο παλιός ιμπεριαλιστής μεταμορφώθηκε τώρα στον τραπεζίτη «κερδοσκόπο» που συνωμοτεί κατά της χώρας. Υπόθεση αποκλειστικής ευθύνης της αντικατασκοπίας. Για ένα μέρος του πληθυσμού, πολλών αριστερών περιλαμβανομένων, η καπιταλιστική οικονομία μεταμορφώθηκε σε συνωμοσιο-οικονομία! Στη θέση του Κίσινγκερ, ο Σόρος. Ολική επαναφορά της «αντι-τραπεζικής ιδεολογίας» του Μεσοπολέμου. Οριζόντια συναίνεση ακόμη μια φορά.
Το «σωθήκαμε» είναι η συγκυριακή λεζάντα μιας αμετάβλητης αυτο-θυματοποιητικής εικονογραφίας. Πιστοποίηση διανοητικού κομφορμισμού, αξιακής παραίτησης, ψυχικής συρρίκνωσης. Πάνω από όλα, μιας ανθρωπομορφικής σύλληψης των πολιτικών διακυβευμάτων. Είναι η κουλτούρα που αρνείται να αντιμετωπίσει το πραγματικό. Ακόμα και σε αυτές τις κρίσιμες ώρες ακούστηκε το αμίμητο: η Ελλάδα έγινε αφορμή να συνειδητοποιήσει η Ευρώπη το έλλειμμα αλληλεγγύης της. Δεν είναι ψέμα, είναι μύθος. Σε ό,τι μας αφορά, κλασική περίπτωση όπου το στίγμα μετατρέπεται σε έμβλημα. Δεν σωθήκαμε μόνο εμείς. Νικώντας, σώσαμε και τους άλλους! Μέσω και ΔΝΤ βεβαίως.
Ο κ. Αντρέας Πανταζόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
