Η εικόνα της Ελλάδας στο «εξωτερικό» (χρησιμοποιώ τη λέξη συμβατικά, μιας και δεν αισθάνομαι την οροθεσία) επηρεάζεται από ιστορικούς παράγοντες που έχουν διαμορφώσει στερεότυπα όπως για οποιαδήποτε άλλη εθνότητα: για παράδειγμα, οι Βρετανοί θεωρούνται νοσηρά ψύχραιμοι, οι Γάλλοι ερωτομανείς, οι Ελληνες εξωστρεφείς και γλεντζέδες.
Επιπλέον, οι άνδρες απεικονίζονται ως μελαχρινοί, μυστακιοφόροι, αναξιόπιστοι και αιγόφιλοι· συχνά και οι γυναίκες απεικονίζονται ως μελαχρινές και μυστακιοφόρες. Αν και τα στερεότυπα έχουν τις αιτίες τους, είναι διάτρητα μιας και δεν τροποποιούνται στο πέρασμα του χρόνου. Οι Ελληνες, παρότι εξελίσσονται αργά και διεστραμμένα, δεν αποτελούν συμπαγές σώμα με όμοια γνωρίσματα όπως υπαγορεύουν οι προκαταλήψεις των «ξένων». Εξάλλου, η εικόνα της Ελλάδας επηρεάζεται από τη διπλωματία της (την χαμερπή και παιδαριώδη) και από την καθημερινή παρουσία της στον διεθνή επιστημονικό, καλλιτεχνικό και πολιτικό χώρο. Στην πραγματικότητα, την απουσία της εφόσον απασχολεί τα μέσα ενημέρωσης και την κοινή γνώμη μόνον όταν καίγονται δάση, ή ξηλώνονται πεζοδρόμια: κοντολογίς, είμαστε μια μικρή, αβλαβής χώρα με παράξενες συνήθειες (όπως π.χ. σταλινοειδή αριστερά, αναρχοφασίστες που περνιούνται για επαναστάτες, καπνιστές που αρνούνται να συμμορφωθούν με τις ευρωπαϊκές διατάξεις), γραφική, ηλιόλουστη, οκνηρή και πονεμένη (εμφύλιος πόλεμος, ξεπουλημένες κυβερνήσεις, στρατιωτικά πραξικοπήματα). Εχουν άδικο οι ιστορικοί που προσπαθούν να ερμηνεύσουν την Ελλάδα σε ευρωπαϊκό πλαίσιο: ο πληθυσμός μας, εδώ στα Βαλκάνια, ζει όπως οι Αμερικανοί επαρχιώτες μισώντας τους Αμερικανούς επαρχιώτες. Καθώς και συλλήβδην τους Αμερικανούς επειδή είναι οι φονιάδες των λαών και φταίνε για ό,τι πάει στραβά. Και παρ΄ όλ΄ αυτά οι πολιτικές μας ηγεσίες δεν τολμούν να μας απαλλάξουν από το ΝΑΤΟ.
Στην φαρσοκωμωδία «Γάμος αλά ελληνικά» (τη χρησιμοποιώ εδώ ως case study) το «ξένο» κοινό επιβεβαίωσε ότι μας λείπει, όχι μόνον η εκζήτηση (πράγμα «καλό» μιας και μας κάνει συμπαθητικούς) αλλά και η πολιτισμική σχέση με τη Δύση (πράγμα «κακό» μιας και δεν φαίνεται να αντιλαμβανόμαστε τι σημαίνει ελευθερία του ατόμου): είναι εντυπωσιακό το πώς μια αφελής ταινία ενσωμάτωσε όλα τα στερεότυπα ικανοποιώντας την επιθυμία του κοινού να επαληθεύσει την εικόνα του αγαθού ημιαγρίου. Παλιότερα, όταν με ρωτούσαν γιατί στις πίστες σπάμε πιάτα προσπαθούσα να εξηγήσω ότι δεν σπάμε όλοι πιάτα, κι ότι δεν ξεφαντώνουμε όλοι στα σκυλάδικα χορεύοντας τσιφτετέλι. Τώρα δεν εξηγώ τίποτα, σηκώνω τους ώμους: όλοι οι λαοί, όλες οι εθνότητες έχουν κακή φήμη· ζητώ από τους «ξένους» με τους οποίους συνδιαλέγομαι να συλλάβουν τον σύνθετο χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας όπως κάθε κοινωνίας. Παράλληλα, έχω επίγνωση ότι μας λεί
πει η σοβαρότητα κι ότι φέρουμε τα μειονεκτήματα μιας θλιβερής επαρχίας. Τι θα μας κάνει καλύτερους, αν και υπάρχουν ποικίλες γνώμες για το τι σημαίνει «καλύτερος»: η παιδεία θα μας κάνει καλύτερους· το άνοιγμα στον κόσμο· πάνω απ΄ όλα θα μας κάνει καλύτερους ο σεβασμός στον ίδιο μας τον εαυτό.
Η κυρία Σώτη Τριανταφύλλου είναι συγγραφέας.
