Είμαι βέβαιος ότι οι υποψιασμένοι πολίτες τόσο στη χώρα μας όσο και εκτός αυτής θα ανησύχησαν σφόδρα όταν πληροφορήθηκαν από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης κάποιες δηλώσεις διεθνών αθλητικών παραγόντων για μεγαλόπνοα σχέδια «αξιοποίησης» της Ολυμπίας και ειδικότερα του αρχαίου της σταδίου. H ανησυχία αυτή είναι δικαιολογημένη, επειδή οι δηλώσεις αυτές έγιναν από ταγούς του παγκόσμιου αθλητισμού που δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται για το σταμάτημα της ξέφρενης εμπορευματοποίησης των αθλητικών εκδηλώσεων και της αχαλίνωτης κερδοσκοπίας της διαφημιστικής βιομηχανίας που σχετίζεται με αυτές, χάριν της οποίας πολιτισμικές αξίες υφίστανται ποικίλους εξευτελισμούς. Ας θυμηθούμε τη γνωστή μας Coca-Cola, που πρωτοστατώντας στη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων του 1996 στην Ατλάντα των Ηνωμένων Πολιτειών, διαφήμισε το προϊόν της απεικονίζοντας έναν Παρθενώνα, οι κίονες του οποίου είχαν αντικατασταθεί από φιάλες των αναψυκτικών της. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις η Ολυμπία κινδυνεύει να βεβηλωθεί στο βωμό του κέρδους και της διαφήμισης και, εκτός των άλλων, να μετατραπεί σε χώρο όπου το τσιμέντο και τα άλλα τάχατες αναστρέψιμα υλικά θα σφραγίσουν με την παρουσία τους το τοπίο της Αλτεως προκαλώντας ανεπανόρθωτες ζημιές τόσο στις ίδιες τις αρχαιότητες όσο και στον ανεπανάληπτου κάλλους περιβάλλοντα χώρο. Ο αθλητισμός φαίνεται να μεταβάλλεται σε χαρτί του πολυεθνικού κερδοσκοπικού συστήματος, έτσι αν στους σχεδιασμούς του τελευταίου εμπλακεί η Ολυμπία, το μέλλον της προβλέπεται δυσοίωνο.
Ο χώρος της Ολυμπίας έχει και στο παρελθόν μπει στο στόχαστρο διαφόρων ρομαντικών, κερδοσκόπων ή ακόμη και πολιτικών για ιδιοτελείς ως επί το πλείστον σκοπούς. Το 1836 ένας Γερμανός πρίγκηπας, ο Ρückler-Muskau, πρότεινε στον τότε πρόεδρο της Αντιβασιλείας κόμητα J. von Armansperg να αγοράσει όλο το χώρο της αρχαίας Ολυμπίας. Είχε μάλιστα κατά νου, μετά τις ανασκαφικές εργασίες που θα ήταν το πρώτο του μέλημα, να προχωρήσει στη δενδροφύτευση του αρχαιολογικού χώρου μετατρέποντάς τον σε έναν επίγειο παράδεισο. Και όχι μόνον. Σκόπευε να οργανώνει στο υπό ίδρυση ολυμπιακό αυτό πάρκο και διάφορες γιορτές, ανάλογες με αυτές του Oktoberfest του Μονάχου, που λίγο νωρίτερα είχε καθιερωθεί στη Βαυαρία με αφορμή τον εορτασμό των γάμων του βασιλιά Λουδοβίκου A´. Είχε ωστόσο την αξιομνημόνευτη άποψη ότι ένας τέτοιος ιερός χώρος δεν μπορεί να παραχωρείται για διεξαγωγή θορυβωδών ιπποδρομιών σαν κι αυτές που γίνονταν στους βρετανικούς ιπποδρόμους. Μόνο αθλητικά αγωνίσματα ταιριαστά σε ευγενείς νέους, όπως σκοποβολή, πυγμαχία, διάφοροι αγώνες δρόμου και ορισμένες άλλες εκδηλώσεις, όπως διαγωνισμοί χορών και ασμάτων, θα μπορούσαν να διεξάγονται εδώ. H τότε ισχύουσα απαγόρευση αγοράς γης από ξένους ματαίωσε εν τη γενέσει του τον παραπάνω φολκλορικό σχεδιασμό. Σαράντα πάντως χρόνια αργότερα, Γερμανοί αρχαιολόγοι ήταν αυτοί που άρχισαν να φέρνουν στο φως τα μνημεία της Ολυμπίας, ύστερα από μια υποδειγματική στα βασικά της σημεία διακρατική συμφωνία που αποτέλεσε για πολλά χρόνια παγκόσμιο πρότυπο.
Ας ελπίσουμε ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν θα παρασυρθεί από το δέλεαρ του πρόσκαιρου κέρδους και δεν θα επιτρέψει τη βεβήλωση του ιερού χώρου της Ολυμπίας. Μια βεβήλωση που είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα συντελέσει μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, εκτός των άλλων, και στην απομυθοποίηση της παγκόσμιας και διαχρονικής του αξίας. (Παρεμπιπτόντως ο αρμόδιος υπουργός θα πρέπει εμπράκτως να αποδείξει ότι η προτεινόμενη μετακίνηση της προϊσταμένης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Ολυμπίας δεν σχετίζεται με την παραπάνω υπόθεση). Υπενθυμίζω ότι αντισταθήκαμε στο παρελθόν σε λιγότερο επιζήμιες προτάσεις και αποτρέψαμε ανάλογες εκπορνεύσεις της πολιτισμικής μας κληρονομιάς, όταν μάλιστα βρισκόμασταν ως κράτος σε πολύ δυσκολότερη θέση από ό,τι σήμερα. Το 1924 ο διορισμένος από την τότε Κοινωνία των Εθνών πρόεδρος της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων, Αμερικανός διπλωμάτης Henry Morgenthau, πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση να στείλει από την Ολυμπία στις Ηνωμένες Πολιτείες το γνωστό άγαλμα του Ερμή που αποδίδεται στον Πραξιτέλη, τον μεγάλο γλύπτη του 4ου αι. π.X. Ηταν βέβαιος ότι οι εισπράξεις που θα συγκεντρώνονταν από την έκθεσή του σε διάφορες αμερικανικές πόλεις θα αποπλήρωναν προσφυγικά δάνεια. Το αρνηθήκαμε παρά το γεγονός ότι είχε δώσει τη συγκατάθεσή του για τη μετακίνηση αυτή ο τότε πρωθυπουργός Αλ. Παπαναστασίου και παρά το γεγονός ότι ο Morgenthau ήταν άνθρωπος που βοηθούσε σημαντικά τους Ελληνες πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής. Ο κίνδυνος να υποστεί κατά τη μεταφορά το αρχαίο γλυπτό ανεπανόρθωτες ζημιές ήταν υπαρκτός και έτσι ο Ερμής δεν απεστάλη ως… επαίτης στην αμερικανική ήπειρο.
Προτάσεις όπως αυτές που ακούστηκαν πριν από μερικές εβδομάδες σχετικά με την αξιοποίηση του αρχαίου σταδίου της Ολυμπίας, ας ευχηθούμε ότι θα είναι οι τελευταίες «ριπές αλαζονείας» οικονομικών κέντρων προς τις ελληνικές αρχαιότητες και προς το αρχαίο ολυμπιακό πνεύμα, στην καλή του έκφανση. H Ολυμπία είναι ένας τόπος που υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα και προσφέρει στους πολίτες όλου του κόσμου γνώση, παιδεία, αισθητική καλλιέργεια, καθώς και τις ιδέες τού καλώς εννοούμενου «ευ αγωνίζεσθαι» και της συμφιλίωσης των λαών, και σε μας τους Ελληνες επιπλέον αυτογνωσία. Χριστός Ανέστη!
Ο κ. Μιχάλης A. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
