Την εβδομάδα που πέρασε ο κ. υφυπουργός Ανάπτυξης έθεσε την πώληση της πατάτας υπό καθεστώς διατίμησης, καθορίζοντας με αγορανομική απόφαση συγκεκριμένους συντελεστές ανώτατου επιτρεπόμενου κέρδους σε κάθε φάση της εμπορίας της, δηλαδή από τον παραγωγό στον χονδρέμπορο και από τον τελευταίο στον λιανέμπορο. Ετσι μας πήγε πίσω στα μέσα της δεκαετίας του 1980, οπότε οι υπουργοί Εμπορίου, βασιζόμενοι στις διατάξεις του αγορανομικού κώδικα, έβαζαν συστηματικά σε διατίμηση είδη λαϊκής κατανάλωσης όπως το ψωμί, τα φάρμακα, τα ενοίκια κτλ., προκειμένου να καθηλώσουν τις τιμές τους και να επιβραδύνουν τον πληθωρισμό. Κατά την άποψή μου και κατά το κοινώς λεγόμενον έκανε μια πατάτα, δηλαδή ένα σοβαρό λάθος, για τους ακόλουθους λόγους:
Σήμερα η ελληνική οικονομία είναι ανοικτή με την έννοια ότι δεν υπάρχουν εμπόδια στις εισαγωγές. Αν, λοιπόν, ο ανταγωνισμός στο εισαγωγικό εμπόριο της πατάτας είναι εύρωστος, η τιμή της δεν μπορεί να υπερβεί την τιμή εισαγωγής από την πλησιέστερη εξαγωγική χώρα συν τα μεταφορικά και τα έξοδα που απαιτούνται για τη διακίνησή της στην εσωτερική αγορά. Αν πάλι επικρατούν ολιγοπωλιακά οργανωμένα συμφέροντα, τότε ο πιο αποτελεσματικός τρόπος παρέμβασης θα ήταν μέσω της Επιτροπής Ανταγωνισμού και όχι μέσω του μηχανισμού της διατίμησης. Και τούτο γιατί η προσέγγιση της διατίμησης που επελέγη έχει σοβαρές παρενέργειες. Ας δούμε ποιες.
Εστω ότι η τιμή της εισαγόμενης πατάτας στον έλληνα καταναλωτή διαμορφώνεται στο επίπεδο των 80 λεπτών το κιλό. Ακόμη, έστω ότι το υπουργείο Ανάπτυξης είναι ικανό να στήσει έναν ελεγκτικό μηχανισμό τέτοιον ώστε να μην υπάρχουν πληρωμές κάτω από το τραπέζι μεταξύ των συναλλασσομένων. Τέλος, έστω ότι με τη διατίμηση η τιμή της ελληνικής πατάτας διαμορφώνεται προσωρινά στα 65 λεπτά το κιλό. Είναι αυτή η κατάσταση της αγοράς διατηρήσιμη; Οχι. Και τούτο γιατί, αν δεν υπάρχουν σοβαρές ποιοτικές διαφορές μεταξύ της εισαγόμενης και της ελληνικής πατάτας, δεν μπορούν να ισχύουν στην αγορά δύο τιμές. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι «τι θα συμβεί»; Αυτό που θα συμβεί είναι ένα ή όλα από τα ακόλουθα τρία πράγματα: Ή οι συναλλασσόμενοι θα βρουν τρόπους να κάνουν πληρωμές κάτω από το τραπέζι, με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται. Ή η ελληνική πατάτα θα εξαχθεί και θα πουλιέται μόνον η εισαγόμενη. Ή η ελληνική πατάτα θα βαφτιστεί εισαγόμενη και με κάποιους παράνομους τρόπους η τιμή της θα φθάσει στα ίδια επίπεδα με αυτήν της εισαγόμενης. Επομένως, σε κάθε περίπτωση το καθεστώς της διατίμησης θα εξουδετερωθεί και ο κ. υφυπουργός Ανάπτυξης θα χρεωθεί την αποτυχία με το σκεπτικό ότι λειτουργεί σε άλλη εποχή, και όχι σε αυτήν της παγκοσμιοποίησης.
Τέλος, ας υποθέσουμε ότι ο ελεγκτικός μηχανισμός του υπουργείου είναι τόσο στεγανός ώστε δεν θα συμβεί τίποτε από τα παραπάνω. Τότε η διατίμηση θα οδηγήσει τους καλλιεργητές της πατάτας σε απόγνωση, γιατί δεν θα μπορέσουν να καλύψουν τις ζημιές που υπέστησαν πέρυσι από το χιόνι και εφέτος από τη διατίμηση. Κατόπιν τούτου, πολλοί μπορεί να αποφασίσουν να εγκαταλείψουν την καλλιέργεια της πατάτας και από αυτάρκης στο προϊόν η χώρα μας να μετατραπεί σε εισαγωγική.
Δυστυχώς, το κακό με όλα τα πιο πάνω είναι ότι οι άνθρωποι που μας διοικούν και οι σύμβουλοί τους δεν διδάσκονται από τα μαθήματα που δίνει η ζωή. Μα μήπως δεν συνέβη το ίδιο προσφάτως με τα φάρμακα και όταν άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες ελλείψεις αναγκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν; Ισως αυτή τη φορά να υπάρξει κάποια επίσημη απάντηση.
Ο κ. Γεώργιος K. Μπήτρος είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
