Τα εστιατόρια, τα καφέ και τα μπαρ της Κωνσταντινούπολης χάσκουν άδεια μετά την επίθεση στο κλαμπ Reina την παραμονή της Πρωτοχρονιάς που άφησε 39 νεκρούς και 65 τραυματίες. Τα μαγαζιά κάθε είδους στο Ορτάκιοϊ, τη συνοικία δίπλα στον Βόσπορο όπου βρίσκεται το Reina, αλλά και στο Ετιλέρ, το Μπεμπέκ, το Αρναβούτκιοϊ, το Καράκιοϊ και σε άλλες συνοικίες της Πόλης ζουν με τον φόβο ενός τρομοκρατικού χτυπήματος που θα μειώσει ακόμη περισσότερο την πελατεία τους.
Ευρωπαίοι, αμερικανοί και ρώσοι τουρίστες έχουν πάψει προ πολλού να επισκέπτονται μαζικά την Κωνσταντινούπολη αλλά μετά την επίθεση στο Reina, όπου οι 15 από τα θύματα ήταν ξένοι από διάφορες αραβικές χώρες, υπάρχει η ανησυχία ότι και οι άραβες τουρίστες θα σταματήσουν να την επισκέπτονται.
Η Τουρκία έχει υποστεί πολλά τρομοκρατικά χτυπήματα τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Ιδιαίτερα το δεύτερο μισό του 2016 αυξήθηκε πολύ η συχνότητά τους. Μόνο τον Δεκέμβριο, στις 10 του μήνα, παγιδευμένο αυτοκίνητο εξερράγη έξω από το γήπεδο της Μπεσίκτας και λίγα λεπτά αργότερα βομβιστής αυτοκτονίας πλησίασε ομάδα αστυνομικών στο ίδιο σημείο και ανατινάχθηκε δίπλα τους. Σκοτώθηκαν συνολικά 46 άτομα και τραυματίστηκαν 166. Μία εβδομάδα αργότερα, τουλάχιστον 13 άτομα σκοτώθηκαν και 55 τραυματίστηκαν σε βομβιστική επίθεση στο Καϊσερί. Την ευθύνη των επιθέσεων αυτών την ανέλαβαν κουρδικές οργανώσεις.
Στα μέσα Δεκεμβρίου ένας αστυνομικός δολοφόνησε τον ρώσο πρέσβη σε γκαλερί της Αγκυρας.
Οσον αφορά τις τρομοκρατικές επιθέσεις από το Ισλαμικό Κράτος, τον Ιούλιο του 2015 βομβιστής αυτοκτονίας ανατινάχθηκε στην πόλη Σουρούτς σκοτώνοντας 33 και τραυματίζοντας 104, ενώ τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς δύο βομβιστές ανατινάχθηκαν σε διαδήλωση για την ειρήνη στην Αγκυρα σκοτώνοντας 103 και τραυματίζοντας 400. Και η περσινή χρονιά μπήκε με τρομοκρατία στην Τουρκία, καθώς στις 12 Ιανουαρίου βομβιστής ανατινάχθηκε έξω από το τζαμί Σουλτάν Αχμέτ ή Μπλε Τζαμί στην Κωνσταντινούπολη, σκοτώνοντας 12, κυρίως γερμανούς τουρίστες, και τραυματίζοντας 14.
Στις 19 Μαρτίου, βομβιστής ανατινάχθηκε στην Λεωφόρο Istiklal, μια από τις πιο ζωντανές της Κωνσταντινούπολης, γεμάτη με καφέ, εστιατόρια και ξένα προξενεία, σκοτώνοντας 5 άτομα και τραυματίζοντας 36. Στις 28 Ιουνίου οπλοφόροι άνοιξαν πυρ στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης, σκοτώνοντας 45 και τραυματίζοντας 230 άτομα.
Η επίθεση όμως στο κλαμπ Reina έχει ένα νέο στοιχείο. Είναι η πρώτη που στοχεύει τόσο μαζικά στην καρδιά της μεγαλοαστικής Τουρκίας και του κοσμικού λαϊφστάιλ της. Το Reina, όπως και η γειτονιά Ορτάκιοϊ, αποτελούν σύμβολα της κοσμοπολίτικης Κωνσταντινούπολης. Εκεί συγχρωτίζονται τηλεοπτικοί αστέρες και αθλητές, εύποροι τουρίστες και διασημότητες.
Το βράδυ του περασμένου Σαββάτου το Reina ήταν γεμάτο. Οι θαμώνες του υποδέχθηκαν τη νέα χρονιά με σαμπάνιες και κομφετί αλλά η ευθυμία κράτησε λίγο. Γύρω στη 1.15 π.μ., ένα ταξί σταμάτησε έξω από το κλαμπ, ο πελάτης κατέβηκε, πήρε μια τσάντα από το πορτμπαγκάζ, έβγαλε ένα αυτόματο όπλο και άρχισε να πυροβολεί. Πρώτα σκότωσε τον φρουρό που στεκόταν στην πόρτα και μπήκε μέσα στο κλαμπ πυροβολώντας. Ολο το περιστατικό διήρκεσε ως τη 1.22 π.μ. αλλά αυτά τα επτά λεπτά ήταν αρκετά για να σπείρουν τον τρόμο στην Κωνσταντινούπολη για μέρες.
Ο οπλοφόρος παρέμενε ασύλληπτος ως την Πέμπτη αλλά οι τουρκικές αρχές ανακοίνωσαν ότι πρόκειται για Ουιγούρο (μουσουλμανική κοινότητα της Δυτικής Κίνας) που έχει πολεμήσει στη Συρία.
Το Ισλαμικό Κράτος είχε προειδοποιήσει τους μουσουλμάνους πριν από δυο εβδομάδες ότι «αν εορτάσουν την Πρωτοχρονιά με τους Καφίρ (άπιστους), θα αγκαλιάσουν την ειδωλολατρία και τον παγανισμό τους και θα στρέψουν την πλάτη στις επιταγές του Αλλάχ». Αλλά και τούρκοι συντηρητικοί μουσουλμάνοι έλεγαν τα ίδια πράγματα: ότι ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς δεν συνάδει με την ισλαμική κληρονομιά της Τουρκίας. Ακόμη και συντηρητικές εφημερίδες δημοσίευσαν άρθρα στο ίδιο πνεύμα. Η «Milli Gazete» έγραψε: «Αυτή είναι η τελευταία προειδοποίηση: μη γιορτάσετε», ενώ η «Akit» είχε ως πρωτοσέλιδο τίτλο «Κάτω ο πολιτισμός σας».
Μετά την επίθεση στο Reina εκφράζονται πολλά ερωτηματικά για την αποτελεσματικότητα των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών. Αυτό οφείλεται εν μέρει στις μαζικές εκκαθαρίσεις που εξαπέλυσε ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου. Η εκκαθάριση πάμπολλων έμπειρων αξιωματούχων στους οποίους μπήκε η ταμπέλα των «γκιουλενιστών» οδήγησε σε βιαστικές προσλήψεις. Οι θέσεις καλύφθηκαν από συντηρητικούς μουσουλμάνους κατ’ αρχήν θετικούς προς τους τζιχαντιστές ή στην καλύτερη περίπτωση από άσχετους με την ευαίσθητη αυτή δουλειά.
Στο άμεσο μέλλον αναμένεται οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Τουρκία να ενταθούν όσο συνεχίζεται ο πόλεμος στη Συρία, και μάλιστα καθώς οι μάχες πλησιάζουν στα τουρκικά σύνορα.
Πρόσωπα και εικόνες από τη ζοφερή καθημερινότητα των φοβισμένων μόνιμων κατοίκων
Πόσο έχει αλλάξει η καθημερινότητα των Τούρκων από τις συνεχείς τρομοκρατικές επιθέσεις; Αποφεύγουν τα πολυσύχναστα μέρη; Εχουν αυξηθεί οι έλεγχοι και η παρουσία της αστυνομίας στους δρόμους; Οι πολίτες έχουν γίνει πιο δύσπιστοι απέναντι στους ξένους; Εχει μειωθεί ο τουρισμός;
«Το Βήμα» ζήτησε από πέντε ανθρώπους που ζουν στην Κωνσταντινούπολη να περιγράψουν την εμπειρία και την καθημερινότητά τους υπό τον φόβο των τρομοκρατικών επιθέσεων. Κανείς δεν θέλησε να δημοσιευθεί το πραγματικό του όνομα ή λεπτομέρειες για την εργασία του. Ζητήθηκε να παραλειφθούν ευαίσθητες πολιτικές ερωτήσεις.
Γκιουλ, 38 ετών, άνεργη
«Εχουν ακυρωθεί συνέδρια»
«Η καθημερινή μου ζωή έχει αλλάξει και σίγουρα φοβάμαι. Πηγαίνω σε μέρη με πολύ κόσμο λιγότερο συχνά σε σχέση με το παρελθόν. Αν χρειαστεί το κάνω, αλλά πάντα περνάει από το μυαλό μου ότι μπορεί να βρεθώ σε μια τρομοκρατική επίθεση. Χρησιμοποιώ ακόμη τα μέσα μαζικής μεταφοράς αλλά δεν αισθάνομαι άνετα. Προειδοποιώ πολύ συχνά τους φίλους και την οικογένειά μου να μένουν μακριά από πολυσύχναστους χώρους.
Στους δρόμους δεν βλέπω περισσότερους αστυνομικούς, πιο πολύ στις δημόσιες συγκοινωνίες. Παρατηρώ μυστικούς αστυνομικούς να κάνουν τυχαίους ελέγχους σε πολίτες. Επίσης οι ειδικές δυνάμεις περιπολούν το φέρι μποτ με όπλα στα χέρια τους. Ζήτησαν τυχαία από έναν άνδρα να ανοίξει την τσάντα του. Ιδιωτικοί φρουροί ασφαλείας βρίσκονται στους σταθμούς του μετρό και στις αποβάθρες των πλοίων και μηχανήματα με ακτίνες X στα σημεία ελέγχου.
Δεν έχω φίλους που να ακύρωσαν τα σχέδιά τους να επισκεφθούν την Τουρκία μετά τις επιθέσεις, αλλά έχω παρατηρήσει ότι πολλές ακαδημαϊκές εκδηλώσεις, όπως συνέδρια, έχουν ακυρωθεί εξαιτίας ζητημάτων ασφαλείας και ενδοιασμών των ξένων συμμετεχόντων».
Ζεϊνέπ, 36 ετών, ελεύθερη επαγγελματίας
«Η ξενοφοβία έχει αυξηθεί»«Κάνω ό,τι μπορώ για να αποφεύγω τα πολυσύχναστα μέρη. Η σύντροφός μου φοβάται. Τις προάλλες πήγαμε σινεμά. Είχε διάλειμμα και νόμιζε ότι κάτι συνέβη και θα μας σκότωναν όλους. Κάποιες φορές παθαίνει κρίσεις πανικού σε πολυσύχναστα μέρη. Η αστυνομία έχει εντείνει την παρουσία της, ωστόσο δεν πιστεύω ότι η τακτική της με το να «κόβει πρόσωπα» βοηθάει πολύ στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Γίνονται συχνά τυχαίοι έλεγχοι. Αλλά και ο κόσμος θέλει να βοηθάει σε αυτό, επειδή φοβάται και δεν γνωρίζει από πού μπορεί να προέλθει η επόμενη επίθεση.
Δύο φίλοι μου από τη Γαλλία ακύρωσαν τα σχέδιά τους να έρθουν στην Τουρκία αμέσως μετά το πραξικόπημα. Επίσης δύο αριστεροί φίλοι μου αρνούνται να έρθουν στην Τουρκία γιατί θεωρούν ότι βοηθάνε τον τουρισμό και έτσι ενισχύουν τον Ερντογάν. Εχουμε σχέδια να συναντήσουμε 12 φίλους μας που δεν θέλουν πια να έρθουν στην Τουρκία, στη Ρόδο και στη Λέσβο.
Οι Τούρκοι δεν έχουν γίνει πιο δύσπιστοι μόνο προς τους ξένους αλλά και προς τους Τούρκους που θεωρούν ότι δεν είναι ίδιοι με εκείνους. Δηλαδή συμπεριφορές όπως «εσύ πίνεις, άρα δεν έχεις δικαίωμα να διαμαρτύρεσαι» έχουν γίνει εύλογες και αποδεκτές. Επίσης η ξενοφοβία έχει αυξηθεί. Δεν συμπαθούν τους σκουρόχρωμους ανθρώπους γιατί θεωρούν ότι μπορεί να είναι Σύροι, δεν συμπαθούν τους Δυτικούς γιατί θεωρούν ότι εκείνοι εξέθρεψαν την τρομοκρατία εξαρχής, δεν συμπαθούν τους ισλαμιστές επειδή στηρίζουν το Ισλαμικό Κράτος, κ.ο.κ. Νομίζω ότι θα αρχίσουν να σκοτώνονται μεταξύ τους».
Αϊσέ, 29 ετών, καθηγήτρια πανεπιστημίου
«Αρχισα να υποπτεύομαι ανθρώπους»
«Ναι, φοβάμαι. Εχω αρχίσει να υποπτεύομαι ανθρώπους που φοράνε φαρδιά μπουφάν ή κρατάνε μεγάλες τσάντες, προσέχω τον περίγυρό μου περισσότερο από παλιά. Ωστόσο η καθημερινότητά μου δεν έχει αλλάξει και συνεχίζω τη ρουτίνα μου. Προσπαθώ να μην αφήνω τον φόβο να κυριεύει τη ζωή ή τη δουλειά μου. Στην Κωνσταντινούπολη είναι δύσκολο να αποφεύγω τα πολυσύχναστα μέρη.
Πηγαίνω συχνά στο κέντρο αλλά πολλές φορές αλλάζω τον δρόμο που παίρνω, πηγαίνω από λιγότερο κεντρικούς δρόμους ως μέτρο προστασίας. Μετά τις διαδηλώσεις στο Πάρκο Γκεζί το 2013, η αστυνομία είχε ήδη αρχίσει να αυξάνει την παρουσία της στους δρόμους, αλλά εδώ και έναν χρόνο ακόμη περισσότερο. Υπάρχουν σημεία ελέγχου της αστυνομίας σε κάθε κεντρικό σταθμό του μετρό. Ελέγχουν τσάντες. Στα σπίτια ή στα αυτοκίνητα δεν διενεργούνται τυχαίοι έλεγχοι παρά μόνο έπειτα από καταγγελία για ύποπτη δραστηριότητα.
Ο κόσμος έχει γίνει περισσότερο επιφυλακτικός προς όσους μοιάζουν να είναι από τη Μέση Ανατολή. Οι φίλοι μου άλλαξαν τα σχέδιά τους να επισκεφθούν την Τουρκία. Καταλαβαίνω την ανησυχία τους, αλλά με στενοχωρεί και με θυμώνει που ο κόσμος έχει αρχίσει να αντιμετωπίζει την Τουρκία όπως το Ιράκ ή το Αφγανιστάν –μια χώρα που πρέπει να αποφύγει».
Ορχάν, 42 ετών, υπάλληλος
«Κυρίως ανησυχώγια τη χώρα μου»«Δεν μπορώ να πω ότι δεν φοβάμαι, αλλά κυρίως ανησυχώ για τη χώρα μου. Λυπάμαι για όλα αυτά που συμβαίνουν στην Τουρκία και στην περιφέρεια. Προσπαθώ να μην αλλάζω την καθημερινή ζωή μου. Αισθάνομαι περισσότερο στενοχώρια και λιγότερο φόβο, όπως και οι περισσότεροι φίλοι μου. Αν δεν είναι αναγκαίο, προτιμάμε να αποφεύγουμε τα πολυσύχναστα μέρη, αλλά η Κωνσταντινούπολη έχει τόσους ανθρώπους που είναι δύσκολο να το πετύχουμε. Οι τελευταίες επιθέσεις έγιναν λίγα μόλις χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι και τον χώρο εργασίας μου.
Η έντονη αστυνομική παρουσία δεν κάνει τον κόσμο να αισθάνεται πιο ασφαλής αλλά να ανησυχεί περισσότερο. Με κάνουν να σκέφτομαι «λοιπόν αυτές τις μέρες μάλλον θα γίνουν έρευνες από τις μυστικές υπηρεσίες σε αυτή την περιοχή, οπότε καλύτερα να μείνω μακριά». Παρ’ όλα αυτά πρέπει να συνεχίσω την καθημερινή μου ζωή. Εχω δει την αστυνομία να διενεργεί ελέγχους σε αυτοκίνητα, να ζητάει τις ταυτότητες πολιτών, αλλά δεν έχω δει ελέγχους σε τσάντες ή σε σπίτια, εκτός από τα μηχανήματα με ακτίνες X που έχουν τοποθετηθεί στις εισόδους των εμπορικών κέντρων, των σταθμών του μετρό και των πολυσύχναστων κτιρίων.
Επειδή οι τρομοκρατικές επιθέσεις δεν έχουν γίνει μόνο από ξένους, οι Τούρκοι δεν αντιμετωπίζουν τους ξένους με μεγαλύτερη καχυποψία. Ποτέ δεν ξέρεις όμως από ποιον και πού θα γίνει η επόμενη επίθεση. Για όλους εμάς που ζούμε μια απλή καθημερινή ζωή δεν υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τρομοκρατών. Ομως συχνά πιάνω τον εαυτό μου να «σκανάρει» κόσμο με τα μάτια. Ξέρω ότι δεν βοηθάει σε κάτι, αλλά προσέχω».
Ερκάν, 35 ετών, καθηγητής πανεπιστημίου
«Αποφεύγω πολυσύχναστα μέρη»«Η καθημερινή μου ζωή έχει αλλάξει τον τελευταίο χρόνο, καθώς αποφεύγω τα πολυσύχναστα μέρη, ειδικά τις γιορτές, τις επετείους ή τα Σαββατοκύριακα. Δεν φοβάμαι σε καθημερινή βάση και εφόσον δεν είναι πολύ δύσκολο να προσαρμόσω το πρόγραμμά μου ώστε να αποφεύγω τους χώρους με πολύ κόσμο, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο, προτιμώ να το κάνω. Εδώ και καιρό όμως παρατηρώ αυξημένα μέτρα ασφαλείας σε πολυσύχναστους χώρους, όπως τα εμπορικά κέντρα. Στον κεντρικότερο εμπορικό δρόμο της Κωνσταντινούπολης, την Istiklal, τα μέτρα ασφαλείας έχουν ενταθεί τους τελευταίους μήνες. Την ίδια στιγμή οι καταναλωτές και κυρίως οι τουρίστες έχουν μειωθεί σημαντικά. Η αστυνομία κάνει ελέγχους, για παράδειγμα σε τσάντες, και μετά την επίθεση στο κλαμπ Reina διενεργούνται έλεγχοι και σε αυτοκίνητα στον δρόμο. Ωστόσο στα μέρη που επισκέπτομαι καθημερινά δεν παρατηρώ αυξημένη αστυνομική παρουσία. Εχω φίλους που σχεδίαζαν να με επισκεφθούν αλλά ακύρωσαν τα σχέδιά τους. Ειδικά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου η αβεβαιότητα έκανε πολλούς να αλλάξουν τα σχέδιά τους. Ακόμη, όσοι τελικά παίρνουν απόφαση να έρθουν προσαρμόζουν το πρόγραμμά τους αποφεύγοντας τα πολυσύχναστα και τα τουριστικά σημεία, όπως το Τοπ Καπί, η Αγια-Σοφιά και το Μπλε Τζαμί.
Δεν πιστεύω ότι οι Τούρκοι είναι πιο δύσπιστοι προς τους ξένους εξαιτίας των τρομοκρατικών επιθέσεων. Η πλειονότητα των δραστών των τρομοκρατικών επιθέσεων ήταν είτε Τούρκοι είτε μιλούσαν τουρκικά και ήταν δύσκολο να τους ξεχωρίσεις μόνο από την εμφάνιση. Από την άλλη, οι διεθνείς σχέσεις είναι αυτές που επηρεάζουν τον μέσο Τούρκο περισσότερο στην άποψη που έχει για τους ξένους. Είναι περίεργο που πριν από έναν χρόνο οι Ρώσοι θεωρούνταν ανεπιθύμητοι ενώ τώρα είναι φίλοι και οι Αμερικανοί ανεπιθύμητοι».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
