Ζωφόροι, πίνακες και μια ταπισερί

Την εβδομάδα που πέρασε η νέα Εθνική Πινακοθήκη μονοπώλησε το ενδιαφέρον μας και το – έστω πρόσκαιρο – άνοιγμά της σε δημοσιογράφους και επισήμους έφερε έναν αέρα αισιοδοξίας στην πηγμένη ατμόσφαιρα της πόλης. Σύγχρονη, ανανεωμένη και επιβλητική και, το κυριότερο, με όλον τον απαραίτητο χώρο για τα υπέροχα έργα της συλλογής της, όταν ανοίξει με το καλό στα τέλη Ιουνίου (αν και εφόσον το επιτρέψει η πανδημία) θα μας δώσει την ευκαιρία να δούμε και ορισμένους πίνακες οι οποίοι επιτέλους θα μπορούν να «αναπνεύσουν».

Μάλλον δεν θα είναι ανάμεσά τους η περίφημη ταπισερί «Η Σχολή των Αθηνών», η οποία είναι δάνειο της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και μια φιλική χειρονομία του προέδρου της, Ρισάρ Φεράν, το «δώρο» με το οποίο θα ερχόταν στη χώρα μας ο Εμανουέλ Μακρόν στην Αθήνα με την ευκαιρία του εορτασμού των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Τελικά δεν μπόρεσε να βρει τη θέση του στη νέα Εθνική Πινακοθήκη εξαιτίας του μεγέθους του (8,5×4,95 μ.) αλλά και επειδή το μουσείο, πέρα από τη συμβολική ξενάγηση των επισήμων στις 24 Μαρτίου, δεν πρόκειται να ανοίξει μέχρι το καλοκαίρι. Η ταπισερί αναρτήθηκε στο Μέγαρο της Βουλής, όπου θα είναι μέρος αφιερωματικής έκθεσης αφιερωμένης στον φιλελληνισμό (από τις 19/4) και στη συνέχεια ενδέχεται να παραχωρηθεί σε αθηναϊκό μουσείο. Αναρτημένη από το 1879 και μέχρι πρότινος στην αίθουσα της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης πάνω από την έδρα του προέδρου, είναι αντίγραφο της περίφημης νωπογραφίας του Ραφαήλ και κατασκευάστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στο Εργαστήριο των Γκομπλέν του Παρισιού.

To αυθεντικό έργο του Ραφαήλ (1483-1520) βρίσκεται στην «Αίθουσα της Υπογραφής» στο Αποστολικό Παλάτι του Βατικανού, εκεί όπου βρίσκονται οι «Αίθουσες του Ραφαήλ» και αναπαριστά τους μεγάλους διανοητές της αρχαίας Ελλάδας, με κεντρικές φιγούρες τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη πλαισιωμένους από φιλοσόφους – αν και δεν είναι όλοι τους ταυτοποιημένοι – μαζί με τους μεγάλους δημιουργούς της Αναγέννησης, όπως ο Λεονάρντο, ο Μιχαήλ Αγγελος και ο ίδιος ο Ραφαήλ. Καθόλου τυχαία ο μεγάλος ζωγράφος, ο οποίος φιλοτέχνησε το έργο μεταξύ 1509-11, είχε δώσει άλλο όνομα στο έργο του: «Causarum Cognitio», ή αλλιώς «Να γνωρίζεις τις αιτίες». Ενας άλλος από τους λόγους που η ταπισερί δεν βρήκε τη θέση της στην Εθνική Πινακοθήκη είναι και το γεγονός ότι στους χώρους της έχουν στηθεί ήδη τα περισσότερα έργα της συλλογής.

Οπως ένα έργο που δεν μπορούσε να εκτεθεί εξαιτίας των διαστάσεών του και πλέον βρίσκει τη μόνιμη θέση του στην είσοδο της Εθνικής Πινακοθήκης. Η «Λαϊκή Αγορά» (1979-1983) του Παναγιώτη Τέτση (1925-2016) είναι μια ζωφόρος 50 μέτρων, που είχε φιλοτεχνήσει ο σπουδαίος αυτός ζωγράφος και δάσκαλος στον στενό χώρο του ατελιέ του με το χαρακτηριστικό, προσωπικό το εξπρεσιονιστικό ιδίωμα. Είναι ένας φόρος τιμής στη λαϊκή της γειτονιάς του στην οδό Ξενοκράτους, μια σύνθεση γεμάτη ζωντάνια και παλμό, η οποία δημιουργεί την ψευδαίσθηση στον θεατή ότι βρίσκεται εντός της.

Ενα άλλο έργο που θα μπορούμε να θαυμάσουμε στη νέα Εθνική Πινακοθήκη είναι ο πίνακας «Προσωπογραφία της κυρίας Κλεμάνς Σερπιέρη» (1869) του Νικηφόρου Λύτρα (1832-1904), «πατέρα» της νεοελληνικής ζωγραφικής και ενός από τους βασικότερους εκπροσώπους της σχολής του Μονάχου που δεν μπορούσε να εκτεθεί εξαιτίας των στατικών προβλημάτων που προκαλούσαν οι εντυπωσιακές του διαστάσεις. Τώρα μαζί με τη βαρύτιμη κορνίζα του θα υποδέχεται τους επισκέπτες του, κάτι που ήταν μια επιθυμία και του Παναγιώτη Τέτση, όπως περιέγραφε η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα στη δημοσιογραφική ξενάγηση στην Εθνική Πινακοθήκη, ο οποίος είχε διατελέσει για χρόνια μέλος του ΔΣ του μουσείου.

Επειδή όμως η Πινακοθήκη κάνει το σύντομο άνοιγμά της με αφορμή την επέτειο 200 χρόνων από την Επανάσταση του ’21, πρέπει να αναφέρουμε και ένα έργο του Θεόδωρου Βρυζάκη (1814-1878), εν προκειμένω τον πίνακα «H Ελλάς ευγνωμονούσα» (1958), γνωστό και από τη «θητεία» του στο γραφείο του Ανδρέα Παπανδρέου στο Μέγαρο Μαξίμου. Η Ελλάδα απεικονίζεται ως μια νέα, στεφανωμένη γυναίκα ανάμεσα σε αγωνιστές της Επανάστασης, έχοντας σπάσει τις αλυσίδες από τα πόδια της. Τα έργα του Βρυζάκη, όπως και τα «Εξοδος του Μεσολογγίου» (1853) και «Υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι» (1861), καλλιέργησαν την πατριωτική συνείδηση των Ελλήνων από έναν ζωγράφο που ήταν ο ίδιος ορφανό παιδί του Αγώνα, μιας και οι Τούρκοι είχαν κρεμάσει τον πατέρα του.