«Χρηματοδότηση για απαλλαγή της ναυτιλίας από τον άνθρακα»

Η γαλάζια οικονομία (ναυτιλία, αλιεία, υδατοκαλλιέργεια, παράκτιος τουρισμός), με ετήσια οικονομική αξία που εκτιμάται στα 2,2 τρισεκατομμύρια ευρώ, προσελκύει ολοένα και περισσότερους επενδυτές. Για τη συμβολή της στην επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων προς μια ουδέτερη οικονομία έως το 2050 μιλά σε συνέντευξή του στο «Βήμα» ο ευρωπαίος επίτροπος για το Περιβάλλον, τους Ωκεανούς και την Αλιεία, κ. Βιργκίνιους Σινκεβίτσιους. Οπως επισημαίνει, πρέπει να υποστηριχθούν οι μεσογειακές χώρες και μέσω της χρηματοδότησης έργων για την πράσινη ναυτιλία. Ετσι, σύμφωνα με τον επίτροπο, η Κομισιόν έχει θέσει σε εφαρμογή προγράμματα του «Horizon Europe».

Ο κ. Σινκεβίτσιους, ο οποίος συμμετείχε προ ημερών στο Blue Economy Forum ΙΙ το οποίο διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Δημοσίου Δικαίου και το Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, θεωρεί ότι το πάντρεμα της γαλάζιας οικονομίας με «πράσινα» επιχειρηματικά μοντέλα θα ξεκλειδώσει νέες επενδυτικές ευκαιρίες. Επίσης, αναφέρεται στη… λογιστική μετά το 2035 για τον περιορισμό των εκπομπών ρύπων προτείνοντας να συμπεριληφθούν και άλλες δραστηριότητες δέσμευσης άνθρακα, όπως οι αλυκές και η θαλάσσια χλωρίδα. Σχετικά με την τεχνολογία των πλωτών αιολικών πάρκων, υπογραμμίζει ότι υπάρχουν χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ για την υποστήριξή της.

Πώς «κουμπώνει» το «Green Deal» με τους προσανατολισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής όσον αφορά τη γαλάζια οικονομία;

«Τον Μάιο του 2021 εγκρίναμε το περίγραμμα της νέας στρατηγικής για τη βιώσιμη γαλάζια οικονομία και την ενσωματώνουμε στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας. Ουδετερότητα άνθρακα. Μηδενική ρύπανση. Κυκλική οικονομία. Αποκατάσταση βιοποικιλότητας και οικοσυστημάτων. Αυτοί οι νέοι στόχοι αποτελούν μελλοντικούς μοχλούς ανάπτυξης. Ανάπτυξη που δεν θα είναι πλέον σε βάρος του πλανήτη. Η νέα μας προσέγγιση ζητά από κάθε «γαλάζιο» τομέα να υιοθετήσει πιο «πράσινα» επιχειρηματικά μοντέλα, να αναπτύξει καθαρές εναλλακτικές λύσεις και να βρει νέους τρόπους συνεργασίας με άλλους για τη μείωση των σωρευτικών επιπτώσεων των δραστηριοτήτων μας. Απαιτεί αναμφίβολα μεγάλη προσπάθεια, καινοτομία και επενδύσεις. Αλλά νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες θα ξεκλειδωθούν».

Η γαλάζια οικονομία αναμένεται να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στην ευρωπαϊκή προσπάθεια απανθρακοποίησης. Ποια είναι η προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής;

«Η γαλάζια οικονομία έχει ήδη εμπλακεί με την τεχνολογία των υπεράκτιων πάρκων ΑΠΕ η οποία πρόκειται να πενταπλασιαστεί έως το τέλος της δεκαετίας. Τώρα, όμως, άλλοι τομείς διαδραματίζουν τον ρόλο τους, ιδίως οι θαλάσσιες μεταφορές. Αν και η πρόσφατη πρόοδος που επιτεύχθηκε στο πλαίσιο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (International Maritime Organisation – ΙΜΟ) είναι ευπρόσδεκτη, τα μέτρα είναι ανεπαρκή για την απαλλαγή της διεθνούς ναυτιλίας από τον άνθρακα, σύμφωνα με τους παγκόσμιους στόχους για το κλίμα.

Το πακέτο Fit for 55 περιλαμβάνει ένα σύνολο μέτρων για την ανάσχεση αυτών των εκπομπών που αποτελούν το 3,7% των συνολικών εκπομπών της ΕΕ. Το 90% αυτών προέρχεται από πλοία άνω των 5.000 τόνων. Αυτά τα μεγάλα πλοία θα εισαχθούν για πρώτη φορά στο σύστημα εμπορίας εκπομπών της ΕΕ. Θα καλύπτει ταξίδια πλοίων μεταξύ λιμένων της ΕΕ – εκ των οποίων τα μισά φτάνουν από χώρες εκτός ΕΕ και τα υπόλοιπα αναχωρούν σε προορισμούς εκτός ΕΕ – καθώς και πλοία σε ελλιμενισμό. Επιπλέον, καθένα από αυτά τα μεγάλα σκάφη θα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές από την παροχή ενέργειας για πρόωση, ψύξη κ.λπ. Αυτό θα επιτευχθεί εν μέρει με μηδενικές εκπομπές στο λιμάνι – για παράδειγμα με τη σύνδεσή τους στο ηλεκτρικό δίκτυο. Τα μέτρα αυτά θα επανεξεταστούν βάσει των εξελίξεων και των προσπαθειών για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού.

Καθώς προχωρούμε προς το 2050 (έτος-στόχος για κλιματική ουδετερότητα), θα χρειαστούμε μηχανισμούς για την απομάκρυνση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Στην πρόταση για αναθεώρηση του Κανονισμού για Χρήση Γης, Αλλαγή Χρήσης Γης και Δασοκομία, η Επιτροπή δεσμεύτηκε να δει πώς θα μπορούσε να συμβάλει το θαλάσσιο περιβάλλον, το οποίο σημαίνει διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο οι ανθρώπινες παρεμβάσεις μπορούν να ενισχύσουν τη δέσμευση του γαλάζιου άνθρακα – κυρίως μέσω αλυκών και θαλάσσιας χλωρίδας – με σκοπό να συμπεριληφθούν στη λογιστική μετά το 2035».

Αναφέρετε ότι η πρόοδος του ΙΜΟ είναι ευπρόσδεκτη. Τι πρέπει να γίνει στο μέλλον;

«Πρέπει να διασφαλίσουμε ότι ο ΙΜΟ θα εγκρίνει επίσημα τη στρατηγική για τη μείωση των εκπομπών έως τα τέλη του 2022 εν όψει της έναρξης ισχύος της το 2025. Πρέπει να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τις μεσογειακές χώρες να προετοιμαστούν για την εφαρμογή και μέσω της χρηματοδότησης έργων για την πράσινη ναυτιλία. Για να υποστηρίξει την προσπάθεια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης θέσει σε εφαρμογή προγράμματα του Horizon Europe για τις εκπομπές στη ναυτιλία, ιδίως το πρόγραμμα «Μηδενικές Εκπομπές Υδάτινων Μεταφορών»».

Ποια χρηματοδοτικά μέσα της Επιτροπής μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση μιας βιώσιμης οικονομίας των ωκεανών;

«Με μια ετήσια οικονομική αξία που εκτιμάται σε 2,2 τρισεκατομμύρια ευρώ, η γαλάζια οικονομία ισοδυναμεί με την 7η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Ωστόσο, η ταχεία μη βιώσιμη ανάπτυξή της μπορεί να οδηγήσει σε περιβαλλοντικούς κινδύνους. Τράπεζες, ασφαλιστικές εταιρείες, επενδυτές, ενσωματώνοντας βιώσιμες «γαλάζιες» χρηματοοικονομικές πρακτικές στις αποφάσεις τους έχουν μια μοναδική ευκαιρία να κατευθύνουν τις βιομηχανίες των ωκεανών προς πιο φιλικές για τον πλανήτη πρακτικές. Σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (ΕΤΕ), ξεκινήσαμε το 2020 ένα πιλοτικό μετοχικό ταμείο με στόχο τη Γαλάζια Οικονομία, το «BlueInvest Fund» που υποστηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (EFSI). Εως το τέλος του 2020 είχαν διατεθεί περισσότερα από 85 εκατομμύρια ευρώ μέσω της πρωτοβουλίας BlueInvest. Αυτό δείχνει ότι η αγορά είναι έτοιμη να επενδύσει και ανοίγει τον δρόμο για την επέκταση της χρηματοδότησης την περίοδο 2021-2027 μέσω ενός νέου εργαλείου που συνδυάζει τις συνεισφορές του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας (EMFAF), με συνεισφορά του InvestEU και ιδία κεφάλαια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (ΕΤΕ), και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που θα ανακοινωθούν πολύ σύντομα».

Εργα για τα θαλάσσια χωροταξικά πλαίσια

Η υπεράκτια ενέργεια θεωρείται σημαντική για την ΕΕ προκειμένου να επιτύχει τους στόχους για το 2050. Παράλληλα όμως πρέπει να αποφύγει τις συγκρούσεις με άλλες χρήσεις, όπως η αλιεία, ο τουρισμός και η υδατοκαλλιέργεια. Πώς προσεγγίζει η ΕΕ το θέμα του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού;

«Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός είναι ένα εργαλείο για την πρόβλεψη πιθανών συγκρούσεων και συνεργειών σε πρώιμο στάδιο, και υπό αυτή την έννοια αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τους στόχους της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Η ΕΕ υποστηρίζει μια σειρά από έργα διασυνοριακής συνεργασίας για τα θαλάσσια χωροταξικά πλαίσια προκειμένου να αναπτυχθούν και να μοιραστούν καλές πρακτικές όσον αφορά τη συνύπαρξη στη θάλασσα. Υποστηρίζουμε επίσης έργα έρευνας και καινοτομίας για την υπεράκτια αιολική ενέργεια και την πολλαπλή χρήση του θαλάσσιου χώρου».

Η Ελλάδα δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει το θαλάσσιο χωροταξικό πλαίσιο. Μία από τις προτάσεις του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προκειμένου να προωθηθούν οι επενδύσεις σε υπεράκτια πάρκα, είναι να γίνουν τοπικά χωροταξικά για συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές. Είναι συμβατό με την ευρωπαϊκή νομοθεσία;

«Η Οδηγία για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό δεσμεύει τα κράτη-μέλη να υιοθετήσουν σχέδια για τον θαλάσσιο χώρο τους. Ωστόσο, η μορφή των σχεδίων δεν είναι περιοριστική. Ορισμένα κράτη-μέλη έχουν πολλαπλά σχέδια που καλύπτουν διαφορετικές περιοχές, άλλα έχουν ένα ενιαίο σχέδιο. Υπάρχει ευελιξία στην εφαρμογή τους και αναμένουμε άμεσα την ολοκλήρωση του θαλάσσιου χωροταξικού της Ελλάδας».

Για τα μεγάλα βάθη των ελληνικών θαλασσών, τα αιολικά πάρκα με πλωτές ανεμογεννήτριες θεωρούνται καταλληλότερα. Το κόστος τους όμως είναι σαφώς υψηλότερο από εκείνα με ανεμογεννήτριες σταθερού πυθμένα. Υπάρχουν σκέψεις για επιπλέον χρηματοδοτική βοήθεια;

«Η πλωτή αιολική ενέργεια βρίσκεται σε προ-εμπορικό στάδιο, αλλά υπάρχει ένα τεράστιο pipeline έργων και σχετικών επενδύσεων στην Ευρώπη. Αυτό θα επιτρέψει την ανάδειξη της αξιοπιστίας της τεχνολογίας σε μεγάλη κλίμακα και τη μείωση του κόστους. Υπάρχουν χρηματοδοτικά μέσα για την υποστήριξή της μέσω του Horizon Europe, του Ταμείου Καινοτομίας, του InvestEU ή των διαρθρωτικών ταμείων».