Χ Files

Η σειρά «Χ-Files», που προβάλλεται και στην ελληνική τηλεόραση, είναι η πρώτη σαπουνόπερα με υπερφυσικά φαινόμενα. Εξωγήινοι, ψυχοκινητικά φαινόμενα, τηλεπάθεια, μετενσαρκώσεις, ιπτάμενοι δίσκοι είναι μερικά από τα αγαπημένα θέματά της. Σλόγκαν των «Χ-Files»: «Η αλήθεια βρίσκεται εκεί έξω». Η σειρά έχει τρομερή επιτυχία παίζοντας με τον φόβο και την αγωνία ενός μέλλοντος που έρχεται, όπως και με τη μορφή που θα έχει. Μέσα στην υπερβολή που διαθέτει υπάρχει κάτι που μας κάνει να ανησυχούμε: Υπάρχει επιστημονική υποστήριξη στα θέματά της;

Στα σκοτεινά υπόγεια του FBI είναι κρυμμένοι οι φάκελοι «Χ», γεμάτοι αναφορές και στοιχεία. Κάθε εβδομάδα οι πράκτορες Μόλντερ και Σκάλι ανοίγουν κάποιον από αυτούς προσπαθώντας να βρουν την αλήθεια που υπάρχει κάπου εκεί έξω. Ο Μόλντερ θέλει να πιστεύει πως τα πάντα μπορούν να συμβούν. Η ορθολογίστρια Σκάλι προσπαθεί να δώσει κάθε φορά απόλυτα λογικές εξηγήσεις. Τι λένε όμως οι επιστήμονες για τα επεισόδια των Χ-Files; Μπορούν να συμβούν στην πραγματικότητα όλα αυτά που βλέπουμε στην τηλεόραση; Πού σταματά η λογική και πού αρχίζει η επιστημονική φαντασία, αν όχι η υπερβολή; Οι ειδικοί μελέτησαν πέντε από τα πιο δημοφιλή επεισόδια του πρώτου κύκλου των Χ-Files και μας δίνουν τις απαντήσεις.

Τίτλος επεισοδίου: Συμπίεση

Ο Eugene Tooms κάνει μια σειρά από φόνους. Τα θύματά του δεν έχουν καμία ελπίδα να γλιτώσουν, ακόμη και αν μείνουν κλειδωμένα στο σπίτι τους, αφού ο Tooms μπορεί να μπει μέσα περνώντας από ανοίγματα τόσο στενά όσο η χαραμάδα ενός γραμματοκιβωτίου.

Η επιστημονική άποψη

Η θεωρία του Μόλντερ είναι πως ο Tooms μπορεί να παραμορφώσει το σώμα του χάρη στην υπερβολική ελαστικότητα του σκελετού και των μυών του, που είναι αποτέλεσμα κάποιας γενετικής ανωμαλίας.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Leeds, ειδικός στον τομέα της ορθοπεδικής, Colin Robinson συμφωνεί πως (θεωρητικά τουλάχιστον) μια γενετική ανωμαλία θα μπορούσε να διατηρήσει τον σκελετό του Tooms στην ίδια δομή που έχουν τα οστά των μωρών: είναι εύκαμπτα και μοιάζουν περισσότερο με χόνδρους παρά με τα άκαμπτα και σκληρά κόκαλα των ενηλίκων. Ακόμη όμως και σε αυτή την περίπτωση το σώμα του Tooms δεν θα μπορούσε να συμπιεστεί τόσο ώστε να χωρέσει μέσα από μια χαραμάδα.

Να υποθέσουμε ότι ο Tooms δεν είχε καθόλου κόκαλα; Ο δρ Robinson είναι κατηγορηματικός: «Κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. Ο σκελετός δεν είναι απλά το στήριγμα του σώματος αλλά περιέχει και τα απαραίτητα άλατα ασβεστίου, ενώ στον μυελό των οστών δημιουργείται το αίμα… Ενας άνθρωπος χωρίς κόκαλα θα ήταν σαν μια τεράστια τσούχτρα». Θα μπορούσε να συμπιεστεί υπερβολικά, αλλά και πάλι θα ήταν πιο απλό να χτυπήσει το κουδούνι, αφού σε καμία περίπτωση δεν θα έπαιρνε τις διαστάσεις μιας κάρτας για να χωρέσει σε γραμματοκιβώτιο.

Τίτλος επεισοδίου: Ο από μηχανής Θεός

Το Κεντρικό Σύστημα Ελέγχου ενός ουρανοξύστη παθαίνει ανθρωποφοβία. Νομίζει πως οι ένοικοι του κτιρίου απειλούν την ύπαρξή του και γι’ αυτό χρησιμοποιεί την προγραμματισμένη τεχνητή νοημοσύνη και τις λειτουργίες που ελέγχει (όπως την αύξηση θερμοκρασίας) για να τους σκοτώσει.

Η επιστημονική άποψη

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι επιστημονική φαντασία αλλά πραγματικότητα ­ τουλάχιστον ως κάποιο βαθμό. Υπάρχει ήδη σε πολλά σπίτια. Ισως να βρίσκεται μέσα στο νέο πλυντήριο που μπορεί να υπολογίσει με ακρίβεια πόσο νερό χρειάζεται κάθε φορά, ανάλογα με το βάρος των ρούχων.

Εξελιγμένα συστήματα προγραμμάτων, που μπορούν να δώσουν σε μηχανήματα τη δυνατότητα επιλογών για τη λήψη αποφάσεων, χρησιμοποιούνται ήδη για την εκτίμηση ασφαλιστικών κινδύνων σε δάνεια με πιστωτικές κάρτες και για την πρόβλεψη του καιρού. Αλλά, όπως εξηγεί και ο Robert Fisher του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, οι μηχανές δεν έχουν επίγνωση της νοημοσύνης τους. «Δεν θα πουν ποτέ: Ζω». Για να δημιουργήσουμε μια ζωή με συνείδηση, όπως το Κεντρικό Σύστημα Λειτουργίας του επεισοδίου, θα χρειαζόμασταν τεράστια ποσότητα μνήμης. Και ακόμη θα ήταν απαραίτητη η πρόσβαση σε μια τεράστια τράπεζα πληροφοριών για κοινωνικούς και πολιτιστικούς κανόνες, υλικό που ένας άνθρωπος χρειάζεται όλη του τη ζωή για να συγκεντρώσει στο μυαλό του. Οι δυσκολίες όμως δεν σταματούν τα μακροπρόθεσμα πειράματα και ο Fisher είναι αισιόδοξος πως μια μηχανή με επίγνωση της νοημοσύνης της δεν θα αργήσει να εμφανισθεί. «Αλλά όχι πριν από 50 χρόνια… Οι υπολογιστές μπορούν ήδη να «σκεφτούν» γρηγορότερα από τους ανθρώπους. Οι αποφάσεις, όμως, είναι υπερβολικά σύνθετη υπόθεση γι’ αυτούς. Είναι πολύ δύσκολο για τους σχεδιαστές τους να προβλέψουν κάθε πιθανό σενάριο για να τους κάνουν ικανούς να μιμούνται τον ανθρώπινο τρόπο λήψης αποφάσεων».

Μια μηχανή που θα μπορούσε να σκέφτεται από μόνη της δεν αποκλείεται να αποφάσιζε και να σκοτώσει, αν είχε τον τρόπο να το κάνει. Κάποια ρομπότ έχουν ήδη χτυπήσει ή σκοτώσει ανθρώπους, αλλά μόνο σε περιπτώσεις βιομηχανικών ατυχημάτων.

Σύμφωνα με τον Fisher, «δεν υπήρχε κακή πρόθεση, όπως στα Χ-Files. Συνήθως ένας άνθρωπος μπαίνει στον δρόμο του μηχανήματος και αυτό δεν ξέρει πώς να σταματήσει». Ενα βιομηχανικό σαμποτάζ θα ήταν η πιο λογική εξήγηση αν ποτέ ένα μηχάνημα έδειχνε δολοφονικές διαθέσεις.

Τίτλος επεισοδίου: Οσοι αισθάνονται νέοι

* Ο δρ Ridley, που μελετά την ασθένεια της πρόωρης γήρανσης, ανακαλύπτει έναν τρόπο να αντιστρέψει το σύνδρομο και να σταματήσει τη διαδικασία της γήρανσης στο ανθρώπινο σώμα. Ως πρώτο πειραματόζωο χρησιμοποιεί έναν εγκληματία, τον John Barnett. Αγαπημένη του ατάκα: «Εκείνος που ελέγχει την πηγή της νιότης ελέγχει τον κόσμο».

Η επιστημονική άποψη

Το γονίδιο που προκαλεί πρόωρη γήρανση εντοπίστηκε το 1990. Σύμφωνα όμως με τον καθηγητή Γενετικής του University College του Λονδίνου Steve Jones, η αντιστροφή ή ακόμη και η καθυστέρηση της φυσιολογικής διαδικασίας γήρανσης είναι μάλλον αδύνατη. Τα γηρατειά εξαρτώνται από ένα πλήθος παραγόντων, τόσο γενετικών όσο και περιβαλλοντικών. Για να τα καθυστερήσουμε θα έπρεπε να απομονώσουμε όλα τα γονίδια που σχετίζονται με τη γήρανση και να σταματήσουμε τη λειτουργία τους. Αλλά, όπως εξηγεί ο Jones, η γενετική δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση. «Πριν από δέκα χρόνια νομίζαμε πως η γενετική θα έδινε λύσεις σε όλα τα προβλήματά μας, πολλές σειρές πειραμάτων όμως κατέληξαν σε αποτυχία. Είναι πολύ δύσκολο να δουλέψει κανείς σωστά με το DNA, που έχει υπερβολικά πολύπλοκη δομή».

Η πρόωρη γήρανση, που είναι μια πολύ παράξενη και εξαιρετικά σπάνια κατάσταση, δεν είναι απαραίτητο ότι θα δώσει πληροφορίες για τη φυσιολογική διαδικασία γήρανσης. Ακόμη και αν οι επιστήμονες καταφέρουν να θεραπεύσουν την επίδρασή της, αυτό δεν θα τους οδηγήσει, έτσι απλά, στην ανακάλυψη ενός τρόπου που θα γλιτώσει τους ανθρώπους από τα γηρατειά και τις συνέπειές τους. «Οι δυνατότητες του DNA περιορίζονται με το πέρασμα του χρόνου και αυτό είναι υπερβολικά δύσκολο να αντιστραφεί».

* Ο δρ Ridley δεν σταμάτησε τις έρευνες, ακόμη και όταν κατάφερε να κάνει τον John Barnett νέο για πάντα. Η επόμενη προσπάθειά του είχε ως αποτέλεσμα τη μεταμόσχευση ενός ποδιού σαλαμάνδρας στη θέση του χεριού του Barnett.

Η επιστημονική άποψη

Οι μεταμοσχεύσεις οργάνων από ζώα σε ανθρώπους έχουν πολύ περιορισμένες πιθανότητες επιτυχίας και όσες έχουν γίνει είναι για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, αφού η ασυμβατότητα ανθρώπινων και ζωικών κυττάρων οδηγεί στην απόρριψη των οργάνων.

Ο δρ Chandler Burr, που στο βιβλίο του Μια διαφορετική δημιουργία ισχυρίζεται πως τα γονίδια καθορίζουν τη σεξουαλικότητα, πιστεύει πως η γενετική μηχανική θα μπορούσε να αλλάξει την ανθρώπινη ράτσα. «Σύντομα θα μπορούμε να αλλάξουμε χρώμα ματιών ή μαλλιών και να σταματήσουμε τον καρκίνο με γενετική χειρουργική… Και όλα αυτά σε λιγότερο από δέκα χρόνια».

Η θεωρία του Burr είναι πως οι γιατροί θα μπορούν να εμφυτεύσουν στον ανθρώπινο οργανισμό γονίδια ζώων που θα τους δίνουν τη δυνατότητα να πετάξουν (με τα δικά τους φτερά) ή να αποκτήσουν νέες αισθήσεις, όπως όραση – ραντάρ, από γονίδια νυχτερίδας. Ακούγεται τρελό; Δεν θα συμβεί αύριο. Θα συμβεί αιώνες μετά, αλλά κάποτε θα γίνει πραγματικότητα. Σύμφωνα με τον Burr βέβαια, γιατί ο καθηγητής Jones δεν είναι τόσο αισιόδοξος. Παραδέχεται βέβαια πως οι επιστήμονες σήμερα ξέρουν για το DNA περισσότερα από όσα ξέρουν για την ασπιρίνη και μπορούν να κάνουν τις μύγες να βλέπουν με νέα μάτια από οποιοδήποτε σημείο του σώματός τους. Αλλά όσα έχουν καταφέρει σε πειράματα με έντομα δεν μπορούν πάντα να προσαρμοσθούν άμεσα και σε ανθρώπους. Και έπειτα υπάρχει ένα τεράστιο ηθικό θέμα. «Θα ήθελαν οι άνθρωποι φτερά; Ο τρόπος της εξέλιξής μας είναι εκπληκτικός και μια παρέμβαση που θα άλλαζε τον άνθρωπο μπορεί να ήταν όχι μόνο ανόητη αλλά και επικίνδυνη».

Τίτλος επεισοδίου: Φωτιά

Ο Cecil Lively δεν είναι ένας κοινός εμπρηστής. Μπορεί να βγάζει φλόγες από τα δάχτυλά του όποτε θέλει και να καίει τα θύματά του ζωντανά.

Η επιστημονική άποψη

Ο πρώτος που ασχολήθηκε με το φαινόμενο της αυτανάφλεξης ήταν ο Jonas Dupont. Η εργασία του De Incendiis Corporis Humani Spontaneis παρουσιάστηκε το 1763. Από τότε και ως σήμερα πολλοί επιστήμονες μελέτησαν κάποιες παράξενες επιπτώσεις θανάτων από φωτιά, χωρίς όμως να καταφέρουν να συμφωνήσουν για τους λόγους που τις προκαλούν.

Ο δρ Douglas Drysdale αποδίδει την αυτανάφλεξη σε εξωτερικές δυνάμεις που, σε συνδυασμό με την ιδιότητα καύσης του ανθρώπινου λίπους, κάνουν το σώμα να αναπτύξει θερμοκρασία ακόμη και 500 β. C και να καεί αργά, σχεδόν σαν κερί, μέσα σε 12 ώρες. Η θεωρία του όμως δεν δίνει ικανοποιητικές εξηγήσεις για κάποια υποτιθέμενα θύματα αυτανάφλεξης που έγιναν στάχτη σε σύντομο χρονικό διάστημα (για να γίνουν τα κόκαλα στάχτη απαιτούνται θερμοκρασίες 1.500 β. C).

Η Jenny Randles, που έχει γράψει βιβλίο για το φαινόμενο της αυτανάφλεξης, έχει μελετήσει 130 περιπτώσεις ανεξήγητων θανάτων από φωτιά τα τελευταία δέκα χρόνια και ακόμη δεν έχει βρει κάποια εξήγηση. «Η αυτανάφλεξη ή είναι ανύπαρκτη ή, αν είναι πραγματική, είναι μια φυσική πιθανή μεταβολή του σώματος που ακόμη δεν έχουμε καταλάβει… Είναι πολύ σπάνια: δεν συναντάμε περισσότερες από δέκα περιπτώσεις τον χρόνο σε όλο τον κόσμο, λιγότερες δηλαδή από εκείνες των θανάτων από χτύπημα κεραυνού».

Οι θεωρίες είναι πολλές. Κάποια κάνει λόγο για αύξηση του στατικού ηλεκτρισμού και άλλες για χημική ανάφλεξη που είναι πιθανόν να δημιουργηθεί από υψηλά επίπεδα μεθανίου, ενώ υπάρχει και η υπόθεση για κάποια ανώμαλη αντίδραση του υδρογόνου και του οξυγόνου (στοιχεία που υπάρχουν στο νερό του ανθρώπινου σώματος) που μπορεί να δημιουργήσει έκρηξη. Ασχετα όμως από τις θεωρίες, η Randles είναι κατηγορηματική: «Οι πιθανότητες αυτανάφλεξης είναι τόσο λίγες που δεν υπάρχει καμία περίπτωση να καταφέρει κανείς να βγάλει φλόγες από το σώμα του κατά βούληση». Ο Cecil L’ively, έξω από τα πλατό των Χ-Files, θα έκανε καριέρα σαν ταχυδακτυλουργός και σίγουρα θα χρειαζόταν πολλά σπίρτα για να ανάψει πιο επικίνδυνες φωτιές.

Τίτλος επεισοδίου: Μορφές

Ο Τιμ Πάρκερ πυροβολεί έναν Ινδιάνο που τον έχει δαγκώσει λυκάνθρωπος. Ο Ινδιάνος πεθαίνει, όχι όμως προτού μολύνει με το αίμα του τον γιο του Πάρκερ, τον Λάιλ. Στην πρώτη Πανσέληνο ο νεαρός μεταμορφώνεται και αυτός σε λυκάνθρωπο.

Η επιστημονική άποψη

Παρ’ όλο που τρομακτικοί θρύλοι με λυκάνθρωπους υπάρχουν σε κάθε σημείο του πλανήτη, δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να στηρίζουν μια πιθανή μεταμόρφωση ανθρώπου σε λύκο. Οι μόνες υπαρκτές περιπτώσεις «λυκανθρώπων» είναι κάποιοι δυστυχισμένοι άνθρωποι που, εξαιτίας της υπερβολικής τριχοφυΐας σε όλο το σώμα τους, αναγκάστηκαν να εμφανίζονται σαν τέρατα σε τσίρκο.

Η δρ Eileen Ingham, επιμελήτρια του Τμήματος Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Leeds, πιστεύει ότι στην περίπτωση του Λάιλ Πάρκερ έχουμε έναν άνθρωπο που αποκτά δέρμα λύκου. «Με τη βοήθεια της τεχνολογίας «καλλιεργούμε» στο εργαστήριο κύκλους ανθρώπινου δέρματος με διάμετρο εννέα εκατοστών μέσα σε δύο εβδομάδες και μπορούμε να κάνουμε το ίδιο με το δέρμα κάποιων ζώων», λέει η δρ Ingham, και εξηγεί πως συχνά χρησιμοποιείται δέρμα ζώου σε άνθρωπο, περίπου όπως ο επίδεσμος. «Μερικές φορές καλύπτουμε μια πληγή με δέρμα γουρουνιού για να εμποδίσουμε τη μόλυνση».

Μπορεί όμως ένας άνθρωπος να δεχθεί δέρμα λύκου σε όλο το σώμα του; Η δρ Ingham το αμφισβητεί. Ο λύκος έχει διαφορετικά αιμοφόρα αγγεία και έτσι ο ανθρώπινος οργανισμός θα απέρριπτε το δέρμα του. Αλλωστε, για να γίνει ο Λάιλ πραγματικά λυκάνθρωπος θα χρειαζόταν και όργανα λύκου. «Η μεταμόσχευση οργάνων από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι μια υπερβολικά πολύπλοκη διαδικασία που έχει να κάνει με τον τύπο του αίματος και των κυττάρων. Αν προσπαθούσαμε να μεταμοσχεύσουμε όργανα λύκου σε άνθρωπο, θα είχαμε σίγουρη απόρριψη, αφού τα κύτταρα των δύο οργανισμών δεν ταιριάζουν».