«Βραχυκύκλωμα» στους δασικούς χάρτες

Σε… παραμύθι δίχως τέλος εξελίσσεται το σίριαλ των δασικών χαρτών. Σήμερα Κυριακή ολοκληρώνεται το τριήμερο ταξίδι του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κώστα Σκρέκα στην Κρήτη και του υφυπουργού Γιώργου Αμυρά στα Δωδεκάνησα (Κάρπαθο, Ρόδο, Σύμη, Χάλκη), στις δύο περιοχές όπου πληθαίνουν οι αντιδράσεις των πολιτών – κυρίως αγροτών -, για τον χαρακτηρισμό της πλειονότητας των εκτάσεων στα νησιά του Αιγαίου ως δασικό.

Στόχος της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου ήταν να κατευνάσει τα πνεύματα με δεσμεύσεις για επίλυση των προβλημάτων που αναδείχθηκαν από την ανάρτηση των δασικών χαρτών στο σύνολο της χώρας και προέρχονται από τις χρόνιες παθογένειες του πελατειακού κράτους το οποίο «επέτρεψε τις αυθαίρετες αλλαγές στη χρήση των δασών και την καταπάτηση της δημόσιας περιουσίας», όπως καταγγέλλουν οι γεωτεχνικοί της χώρας (Πανελλήνια Ομοσπονδία Γεωτεχνικών Δημοσίων Υπαλλήλων). H «θεραπεία» τους όμως αποδεικνύεται σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες, καθώς συχνά προσκρούει σε ιδιοκτησιακά, αλλά και σε συνταγματικά ζητήματα.

Για αυτό, σε πρώτη φάση, ανακοινώθηκε ότι θα δοθεί παράταση έξι μηνών στη διαδικασία υποβολής αντιρρήσεων επί των δασικών χαρτών, δηλαδή έως το τέλος του έτους, αφού οι προθεσμίες στις περισσότερες περιοχές λήγουν στις αρχές του καλοκαιριού. Επίσης, η κυβέρνηση θα μειώσει κατά 50% το τέλος υποβολής αντιρρήσεων. Οι παρατάσεις όμως δεν λύνουν τα προβλήματα. Γι’ αυτό έχει συσταθεί ειδική νομοπαρασκευαστική ομάδα στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), η οποία αναμένεται ότι θα έχει ολοκληρώσει το έργο της τον Ιούνιο. Ωστόσο, όπως αναφέρει στο «Βήμα» στέλεχος του υπουργείου, για ορισμένα ζητήματα έχουν ήδη διαμορφωθεί προτάσεις.

Λύσεις για το ιδιοκτησιακό καθεστώς

Κατ’ αρχάς, όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς, σε Κυκλάδες, Κρήτη, Ιόνια νησιά, Λέσβο, Σάμο, Χίο, Κύθηρα, Αντικύθηρα και Μάνη δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου (δηλαδή το βάρος της απόδειξης της ιδιοκτησίας πέφτει εξίσου στον ιδιώτη και στο Δημόσιο). Αντίθετα, στα Δωδεκάνησα (όπως και στην υπόλοιπη χώρα) ισχύει, με συνέπεια μια δασική έκταση σε αυτά τα νησιά να είναι εξ ορισμού δημόσια, εκτός αν ο ιδιώτης αποδείξει το αντίθετο. Και με δεδομένο ότι στα Δωδεκάνησα πάνω από το 50% των εκτάσεων καταγράφεται στους αναρτημένους χάρτες ως δασικό, η αναστάτωση των πολιτών είναι τεράστια.

Σε ορισμένα νησιά μάλιστα, όπως στη Σύμη, στο Αγαθονήσι, στην Πάτμο, στην Κάσο και στην Κάρπαθο, τα ποσοστά των δασών στους χάρτες κυμαίνονται από 73% έως και 88%. Η λύση που έχει πέσει στο τραπέζι είναι να προστεθούν τα Δωδεκάνησα στη λίστα των περιοχών όπου δεν ισχύει το τεκμήριο κυριότητας του Δημοσίου. Αλλωστε, και η Μάνη εντάχθηκε το 2014, με ρύθμιση που τροποποιούσε το περίφημο άρθρο 62 του Ν. 998/1979.

Χορτολιβαδικές και πετρώδεις εκτάσεις

Αναφορικά με τις χορτολιβαδικές, βραχώδεις και πετρώδεις εκτάσεις που βρίσκονται σε περιοχές επί των οποίων δεν ισχύει το τεκμήριο της κυριότητας του Δημοσίου, σήμερα ορίζεται ως τρόπος αναγνώρισης της κυριότητας – και συνακόλουθα η εξαίρεσή τους από τις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας και η δυνατότητα εκμετάλλευσής τους – η ύπαρξη τίτλων που ανάγονται πριν από τον Φεβρουάριο του 1946. Σύμφωνα με πληροφορίες, η πρόταση της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής είναι η αλλαγή της ημερομηνίας με μεταγενέστερη, ώστε να απαλλαχθούν οι πολίτες που δεν διαθέτουν παλαιούς τίτλους από πολυετείς δικαστικούς αγώνες για την απόδειξη της κτήσης κυριότητας.

Στην ίδια λογική κινείται και η λύση που προωθείται για άλλοτε αγροτικές εκτάσεις που εγκαταλείφθηκαν και δασώθηκαν (δασωμένοι αγροί), επί των οποίων το Δημόσιο δεν θεμελιώνει δικαιώματα κυριότητας βάσει τίτλου. Δηλαδή ο ιδιώτης δεν θα χρειάζεται να προσκομίζει τίτλους ιδιοκτησίας πριν από το 1946, αλλά μεταγενέστερους. Σήμερα με μεταγενέστερους τίτλους (πριν από το 2004) οι συγκεκριμένες εκτάσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά και μόνο για γεωργική εκμετάλλευση, χωρίς να επιτρέπεται η περαιτέρω αλλαγή χρήσης τους.

Πού ανήκει ο ασπάλαθος;

Για το θέμα του ασπάλαθου συνεδρίασε την περασμένη Πέμπτη για δεύτερη φορά το Τεχνικό Συμβούλιο Δασών. Ομως ούτε αυτή τη φορά πήρε απόφαση, μεταθέτοντας τη συζήτηση για την επόμενη συνεδρίαση. Τι συμβαίνει με το συγκεκριμένο είδος βλάστησης; Σήμερα, βάσει της νομοθεσίας, ο ασπάλαθος θεωρείται ότι ανήκει στη δασική βλάστηση και έτσι έχει αποτυπωθεί στους δασικούς χάρτες. Πρόθεση του ΥΠΕΝ είναι οι εκτάσεις ασπάλαθου να προσμετρούνται στη χορτολιβαδική βλάστηση. Αυτή η… μεταφορά θα επιλύσει μεγάλο μέρος του προβλήματος, αφού χιλιάδες στρέμματα στο Αιγαίο θα πάψουν να είναι δασικά. Οπως αναφέρει ανώτατο στέλεχος του υπουργείου, η απόφαση για τη μετάπτωση του ασπάλαθου στις χορτολιβαδικές έχει ληφθεί, ωστόσο το Συμβούλιο πρέπει να κλείσει τεχνικά ζητήματα προτού την ανακοινώσει.

Εκχερσωμένοι και δασωμένοι αγροί

Σχετικά με τον γόρδιο δεσμό των παρανόμως εκχερσωμένων δασικών εκτάσεων (εκτιμώνται σε περισσότερα από δύο εκατ. στρέμματα ανά την επικράτεια) η νομοπαρασκευαστική ομάδα του υπουργείου σβήνει και ξαναγράφει ρυθμίσεις, καθώς όλες οι προτάσεις έχουν αδυναμίες οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν εκ νέου ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ). Είναι ακόμη νωπές οι μνήμες από την απόφαση των ανώτατων δικαστών τον περασμένο χρόνο, οι οποίοι είχαν κρίνει ως αντισυνταγματικές τις ρυθμίσεις της προηγούμενης κυβέρνησης που είχε επιχειρήσει να επιλύσει το πρόβλημα με διαδικασίες εξαγοράς και νομιμοποίησης των εκχερσωμένων.
Σε κάθε περίπτωση, όπως διαμηνύουν ανώτατα στελέχη του υπουργείου, οι νέες ρυθμίσεις δεν θα προωθηθούν στη Βουλή προτού εκδώσει το ΣτΕ την απόφασή του επί τριών προσφυγών κατά της αναθεώρησης των δασικών χαρτών. Με δεδομένη την πρόσφατη νομολογία του, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μια αρνητική απόφαση για την κυβέρνηση η οποία θα προκαλέσει τριγμούς στο οικοδόμημα οδηγώντας, για άλλη μια φορά, σε επανεκκίνηση εκ του μηδενός.