Βαλκάνια και σύνορα

Οπρέσβης ε.τ. Αλέξανδρος Μαλλιάς, βαθύς γνώστης των Βαλκανίων, αλλά και των ζητημάτων εξωτερικής πολιτικής ευρύτερα, ανήκει στη δυστυχώς μικρή, αλλά ευτυχώς διευρυνόμενη κατηγορία διπλωματών που μετατρέπουν την επαγγελματική γνώση και εμπειρία σε βιβλία υψηλής αξίας για κάθε ενδιαφερόμενο. Το έκτο του βιβλίο, με τίτλο Τα σύνορα, επικεντρώνεται στις συζητήσεις μεταξύ Σερβίας και Κοσσυφοπεδίου για αλλαγή συνόρων και ανταλλαγή πληθυσμών και εξετάζει τις πιθανές συνέπειες μιας τέτοιας συμφωνίας για την περιοχή και το διεθνές σύστημα.

Ο συγγραφέας ανησυχεί ότι «αν κρίνουμε από την εμπειρία του πρόσφατου παρελθόντος, το «πρότυπο» του Κοσόβου θα μεταγγισθεί ασφαλώς και αλλού, όπου σήμερα συντρέχουν οι προϋποθέσεις και όπου, αύριο, πιθανότατα με στρατιωτικά μέσα, με την απειλή πολέμου και με τη χαρακτηριστική αλαζονεία του ισχυρότερου προς τον θεωρούμενο στρατιωτικά αδύναμο, μπορούν να δημιουργηθούν πρόσφορες συνθήκες». Αν επιτρέψουμε εκόντες τη δημιουργία νέου κακού προηγούμενου στη βαλκανική μας γειτονιά, τότε η «συναινετική» μέσω ανταλλαγής εδαφών «εθελοντική μεν, υποχρεωτική δε», μετακίνηση πληθυσμών και μεταβολή των συνόρων κινδυνεύει να αποτελέσει ένα ευρωπαϊκό «πρότυπο» στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα. To δε άνοιγμα του «κουτιού της Πανδώρας» ενδέχεται να επηρεάσει και το μέλλον της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ενώ «εάν και εφόσον ολοκληρωθεί και η φάση αυτή της ουσιαστικής ομογενοποίησης του ενιαίου εθνικού αλβανικού χώρου, συγκεκριμένοι πολιτικοί ηγέτες των Τιράνων θα δοκιμάσουν να συγκεντρώσουν την προσοχή τους και προς τη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας».

Ο συγγραφέας αναφέρεται και σε άλλα φαινόμενα αναθεωρητισμού, ιδιαίτερα στο «Εθνικό Συμβόλαιο» της Τουρκίας, η οποία φέρεται και ενεργεί με νοοτροπία περασμένων εποχών σε μια προσπάθεια προσδιορισμού του νέου «ζωτικού της χώρου». Αναρωτιέται αν «διαβάζουμε σωστά τη σημερινή Τουρκία» και εκτιμά ότι η Ελλάδα χρειάζεται πολιτικό χρόνο και δόγμα εθνικής ασφάλειας με βασικά θεμέλια την εθνική συνεννόηση, τη γνώση και τη συνέχεια. Απορρίπτει, τέλος, τη λογική της αδρανοποίησης και την άνευ ουσίας «διπλωματική κινητικότητα». Ο συγγραφέας, με εμπειρία πολλών δεκαετιών στη διπλωματική ζωή και τη δημόσια συζήτηση περί εξωτερικής πολιτικής, αναφέρεται επίσης στον «γνωστό και εύκολο συνθηματικό διαχωρισμό σε «φιλέλληνες, μισέλληνες ή ανθέλληνες» που βρέθηκε αποτυπωμένος και σε επίσημες υπηρεσιακές εκθέσεις. Ξεχνώντας ότι κάποιοι άλλοι, ειδικά στην περιοχή μας, έχουν συμφέροντα τα οποία αποκλίνουν των δικών μας. Πρέπει κατά κανόνα να υποτάσσεται το συναίσθημα και να κατισχύει η ψυχρή αποτίμηση των παραμέτρων που προσδιορίζουν το δικό μας εθνικό συμφέρον». Oπως υπογραμμίζει και ο Aγγελος Συρίγος στην πολύ ενδιαφέρουσα εισαγωγή του, «ο μέχρι κυνισμού ρεαλισμός είναι θεμελιώδες και αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της διεθνούς πραγματικότητας». Ο Μαλλιάς υπογραμμίζει επίσης ότι «έχουμε ευθύνη γιατί προτιμάμε τον αντίλογο με συνθήματα αντί του διαλόγου με επιχειρήματα». Μιλά για τους «ζηλωτές της υπερβολής και του μόνιμου συναγερμού» και την ανάγκη «η σύνεση και το μέτρο να επικρατούν στους κρατικούς λειτουργούς, διπλωματικούς, στρατιωτικούς και άλλους».

Στο εξίσου ενδιαφέρον επίμετρο, ο Γιώργος Πρεβελάκης αναφέρει ότι «κατ’ επανάληψη, οι πανδημίες άλλαξαν τα πολιτικά και γεωπολιτικά δεδομένα στην Ευρώπη και ότι η απειλητική εμφάνιση του νέου ιού επιβεβαιώνει τις προειδοποιήσεις για τη ραγδαία μεταβολή του περιβάλλοντος και την ανατροπή στις ισορροπίες των οικοσυστημάτων». Εκτιμά ότι στο διεθνές σύστημα θα διαμορφωθούν «Μεγα-Περιφέρειες» (Ρωσία, Κίνα, Ινδία, ΗΠΑ, Ευρώπη) και ότι η «ευρωπαϊκή Μεγα-Περιφέρεια θα προβάλει την επιρροή της στην Αφρική, συμβάλλοντας στην απαλλαγή των πληθυσμών της από την ένδεια και την αστάθεια». Αναγκαστικά θα «διαμορφωθούν ζώνες επιρροής των «συγκροτημάτων» αυτών και στην επαφή τους θα εμφανίζονται τα μεγαλύτερα προβλήματα ασφαλείας και ειρήνης». Δυστυχώς, η χώρα μας βρίσκεται σε περιοχή επαφής, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Ο κ. Θάνος Π. Ντόκος
είναι διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων & Στρατηγικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, πρώην γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.

{SYG}Αλέξανδρος Π. Μαλλιάς{SYG}{TIT}Τα ΣύνοραΑναθεωρητισμός {TIT}{EKD}Εκδόσεις Ι. Σιδέρη, 2020, σελ. 228, τιμή 12 ευρ{EKD}ώ