Οι «βασιλικές» ιστορίες παίζουν έναν πολύ ιδιαίτερο ρόλο στη συγκρότηση του συλλογικού φαντασιακού της ύστερης νεωτερικότητας. Τα βασιλόπουλα, οι βασιλοπούλες και οι κακιές βασίλισσες δέσποζαν «πάντα» στο συμβολικό και αφηγηματικό σύμπαν της νεωτερικής παραμυθίας, διαμορφώνοντας για παράδειγμα τις αρχετυπικές μορφές της παιδικής λογοτεχνίας και εκβάλλοντας δυναμικά στη σύγχρονη μετανεωτερική περίοδο σε όλη τη βιομηχανία του παιδικού και εφηβικού φαντασιακού (ταινίες, βιντεοπαιχνίδια, στολές, ένδυση, υπόδυση, συσκευές, επιτραπέζια και παζλ, διακοσμήσεις δωματίων, εορταστικός εξοπλισμός γενεθλίων και εορτών κ.λπ.). Αλλά και η ενήλικη κουλτούρα της ύστερης νεωτερικότητας διακατέχεται από μια εμμενή σαγήνη προς τη βασιλεία. Μια απλή αναζήτηση στη σημερινή λίστα των δημοφιλέστερων σειρών στη διαδικτυακή πλατφόρμα του Netflix, για παράδειγμα, αρκεί για να μας πείσει για τον σημαντικό ρόλο του «στέμματος» στη σύγχρονη ποπ κουλτούρα και μάλιστα διαγενιακά.
Διαβάστε επίσης:
- Τρία χρόνια και δέκα μήνες – Του Γιάννη Πρετεντέρη
- Το δημοψήφισμα του 1974 – Του Αντώνη Κλάψη
- Εθνική αναστοχαστική ενότητα – Του Ευάγγελου Βενιζέλου
- Τι φοβάται η δημοκρατία; – Του Ιωάννη Βαρβιτσιώτη
- Η υπέρβαση της μοναρχίας στην Ελλάδα – Του Σωτήρη Ριζά
- Η ανεύρετη εθνική ενότητα – Του Βασίλη Παναγιωτόπουλου
Ο θάνατος μελών των βασιλικών οικογενειών – ακόμη και πρώην βασιλικών οικογενειών – απασχολεί τη δημόσια σφαίρα συναρθρώνοντας παλαιά και αναδυόμενα πολιτισμικά αντανακλαστικά. Εξάλλου, ο θάνατος από μόνος του, πέρα από το κατ’ εξοχήν τέλος, αποτελεί για τη δημόσια σφαίρα μια μορφή διαβατήριου γεγονότος, τη συνειδητοποίηση του τέλους εποχών, περιόδων και πολιτικών συμβάντων που συνδέονται με τα συλλογικά μας βιώματα και βέβαια με την ιστορική μνήμη και κουλτούρα. Το ίδιο συμβαίνει βέβαια με όλα τα δημόσια πρόσωπα όταν φτάνει το «τέλος», αλλά στην περίπτωση των «βασιλέων» η ανάδευση του θυμικού είναι ίσως εντονότερη, ενδεχομένως γιατί στη βάση της ιδέας της «βασιλείας» βρίσκεται η αρχή της ουσιοκρατικής συνέχειας στον χρόνο, αρχή την οποία ο θάνατος, πόσω μάλλον όταν δεν υπάρχει θρόνος και διαδοχή, προκλητικά και αμετάκλητα υπονομεύει και καταργεί. Στις σύγχρονες μετανεωτερικές δημοκρατίες η «βασιλεία» εξακολουθεί να αναδεύει το θυμικό μας κυρίως μέσα από τη σφαίρα της πολιτισμικής βιομηχανίας του καθημερινού βίου.
Ο θάνατος του ανθρώπου Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ και η επεξεργασία του γεγονότος στη δημόσια σφαίρα εμπίπτει σε αυτό το πλαίσιο. Ο «τέως βασιλεύς» υπήρξε όμως και ένα πολιτικό πρόσωπο με συγκεκριμένο ρόλο στην πολιτική ιστορία της χώρας. Η πολιτική παρουσία του συνδέθηκε με περιόδους πολιτικής αστάθειας, μετασχηματισμών, πολιτειακής εκτροπής κ.λπ. Το πιο σημαντικό όμως συμβολικά και πραγματικά είναι ότι η έκπτωσή του από το αξίωμα και η κατάργηση της βασιλείας σηματοδότησε τη μετάβαση στη μεταπολιτευτική δημοκρατική ιστορία της χώρας.
Ενας κύκλος ολοκληρώνεται συμβολικά αυτές τις ημέρες, με τον φυσικό θάνατο του ανθρώπου να παραπέμπει σημασιοδοτικά στον πολιτειακό «θάνατο» της βασιλείας και στη μετάβαση της χώρας στην πολυπόθητη ομαλότητα της δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Η ανάδευση του θυμικού για τους «τέως» μας μέσα από το ολοκληρωτικό και αμετάκλητο συμβάν του φυσικού θανάτου ας αποτελέσει αφορμή για μια εκ νέου κριτική «επίσκεψη» όσων έχουν κερδηθεί κατά τις δεκαετίες της Μεταπολίτευσης και όσων καλούμαστε σήμερα να υπερασπιστούμε με περισσότερη ζέση από ποτέ και αφορούν βέβαια το δημοκρατικό μέλλον της χώρας και της κοινωνίας μας.
Η κυρία Ιωάννα Λαλιώτου είναι αντιπρύτανης Ερευνας και Διά Βίου Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας.
