Φοράει τζιν και στενό κοντομάνικο πουκάμισο. Είναι μόλις 44 ετών και διδάσκει φιλοσοφία στη γαλλική Πολυτεχνική Σχολή. Τον αποκαλούν φιλόσοφο, αλλά ο ίδιος προτιμάει την ιδιότητα του «καθηγητή φιλοσοφίας». Ηρθε στην Αθήνα για να μιλήσει για την ελευθερία. Γευματίσαμε μαζί του στη Γαλλική Πρεσβεία, την περασμένη Τρίτη. Είναι ο Μικαέλ Φεσέλ.
Γι’ αυτόν τον ταλαντούχο δοκιμιογράφο και γοητευτικό ομιλητή η ελευθερία είναι μια πολιτική ιδέα που αμφισβητείται σήμερα και που το μέλλον της είναι αμφίβολο. Αμφισβητείται λόγω της κρίσης και λόγω της κυριαρχίας της οικονομίας. Ο Φεσέλ μίλησε για δύο τύπους ελευθερίας. Ο ένας είναι η δημοκρατική (républicaine) ελευθερία, της οποίας πατέρας είναι ο Ζαν-Ζακ Ρουσό και βασικό χαρακτηριστικό της είναι η συλλογική εμπειρία. Είναι η ελευθερία που προϋποθέτει κοινωνικές δομές και στηρίζεται στην πολιτική. Ο άλλος τύπος είναι η φιλελεύθερη (libérale) ελευθερία, της οποίας πατέρας είναι ο Αλεξίς ντε Τοκβίλ, και της οποίας χαρακτηριστικό είναι η ατομική λειτουργία. Αυτή η ελευθερία συνδέεται κυρίως με το πεδίο της οικονομίας. Στον πυρήνα της υπάρχει η έννοια του ρίσκου και επομένως η έννοια της εξασφάλισης, δηλαδή η βεβαιότητα ότι κανένας δεν θα σταθεί εμπόδιο. Μέσα σ’ αυτή την αντίληψη ο μεγάλος εχθρός της ελευθερίας είναι το κράτος. Η έκφραση «να απελευθερώσουμε όλες τις δημιουργικές δυνάμεις», εννοείται στον χώρο της οικονομίας, δείχνει τη διεκδίκηση μιας ελευθερίας δράσεων που δεν πρέπει να συναντά κανενός είδους περιορισμό. Δεν είναι τυχαίο ότι οι δύο κυρίαρχες μορφές της εποχής μας είναι ο maker (δεν βρίσκω κατάλληλη ελληνική λέξη) και ο επιχειρηματίας, με την έννοια του δημιουργού νέων επιχειρηματικών ιδεών.
Ο Φεσέλ θεωρεί πολύ επικίνδυνη αυτή την αποπολιτικοποίηση της ελευθερίας. Καθώς η πολιτική περιορίζεται κυρίως στη διαχείριση και η διακυβέρνηση υλοποιείται μέσω των αγορών, μέσω των κεντρικών τραπεζών, μέσω των νομισματικών συστημάτων, η κρίση της πολιτικής, και επομένως της ελευθερίας ως συλλογικής εμπειρίας, βαθαίνει. Υπάρχει ανάγκη επιστροφής στην πολιτική. Και μια απάντηση στην κρίση αυτή είναι η εθνικιστική στροφή που παρατηρείται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες ή η λαϊκιστική ευφορία. Το φάντασμα της ελευθερίας μάς καταδιώκει.
