Το «Πλυντήριο της Troika» και τα εκατομμύρια που έφθασαν στην Ελλάδα

«Το Βήμα» απέκτησε πρόσβαση σε μία από τις μεγαλύτερες διαρροές τραπεζικών δεδομένων στην Ιστορία, η οποία αποκάλυψε τη λειτουργία ενός μηχανισμού ξεπλύματος 4,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τη Ρωσία και προκάλεσε σοβαρές αναταράξεις στις ευρωπαϊκές τράπεζες.

Στα στοιχεία φαίνεται ότι δεκάδες εκατομμύρια ευρώ μέσω εκατοντάδων εμβασμάτων από offshore εταιρείες που εμπλέκονταν στη λειτουργία του «πλυντηρίου» έφθασαν και στην Ελλάδα.

Την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου οι αποκαλύψεις της δημοσιογραφικής έρευνας «Troika Laundromat», ενός μηχανισμού ξεπλύματος χρήματος με προεκτάσεις στην Ευρώπη, ενέπλεξε μεγάλες τράπεζες, τον πρίγκιπα Κάρολο, έναν παιδικό φίλο του Πούτιν, και περίπου 4,6 δισεκατομμύρια δολάρια ρωσικών κεφαλαίων αμφιβόλου προελεύσεως. Στον απόηχο των αποκαλύψεων, τραπεζικές μετοχές υποχώρησαν, ευρωπαϊκές αρχές ξεκίνησαν έρευνες και κρατικοί αξιωματούχοι εισηγήθηκαν τη λήψη περαιτέρω μέτρων για την αντιμετώπιση τέτοιων μηχανισμών.

60 εκατομμύρια
ευρώ στην Ελλάδα

Η λειτουργία αυτού του ρωσικού «πλυντηρίου» αποκαλύφθηκε από μια διαρροή τραπεζικών συναλλαγών που αποκτήθηκε από το OCCRP, τη διεθνή δημοσιογραφική ένωση που ασχολείται με θέματα διαφθοράς και οργανωμένου εγκλήματος, και το λιθουανικό μέσο ενημέρωσης 15min.lt. Τα στοιχεία αντιπροσωπεύουν μία από τις μεγαλύτερες διαρροές τραπεζικών δεδομένων που έγιναν στην Ιστορία και αφορούν περίπου 1,3 εκατομμύρια συναλλαγές από 238.000 εταιρείες για περίπου μία δεκαετία, από το 2003 έως και το 2013. Από τη δημοσιογραφική έρευνα δεν αποκαλύφθηκαν μόνο οι δικαιούχοι αλλά και οι «εγκέφαλοι» πίσω από αυτή τη γιγαντιαία επιχείρηση ξεπλύματος: η Troika Dialog, η πάλαι ποτέ μεγαλύτερη ιδιωτική τράπεζα επενδύσεων της Ρωσίας – εξ ου και ο μηχανισμός ονομάστηκε το «Πλυντήριο της Troika» (Troika Laundromat).

Στην έρευνα υπό την ομπρέλα του OCCRP συμμετείχαν το BBC, η βρετανική εφημερίδα «Guardian», η γερμανική «Sueddeutsche Zeitung», η καναδική «Globe and Mail», το φινλανδικό κρατικό κανάλι Yle και άλλα 15 μέσα ενημέρωσης από Ευρώπη και Ασία. «Το Βήμα» απέκτησε πρόσβαση στα δεδομένα της διαρροής και, όπως φαίνεται από την ανάλυση των στοιχείων, περίπου 60 εκατομμύρια ευρώ από αυτόν τον μηχανισμό φέρεται να έφθασαν και στην Ελλάδα, με αποδέκτες δεκάδες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της γουνοποιίας, τον τουρισμό (κυρίως σε ταξιδιωτικά πρακτορεία), στο εμπόριο φρούτων, και σε άλλα.

Πολύπλοκο δίκτυο
με 75 offshore

Από τη δημοσιογραφική έρευνα προέκυψε ότι ένα πολύπλοκο δίκτυο 75 offshore, βρετανικών και άλλων εταιρειών-κελύφων, κατάφερε να μεταφέρει 4,6 δισεκατομμύρια δολάρια από τη Ρωσία, μέσω ευρωπαϊκών τραπεζών και κυρίως της Ukio Bankas, της λιθουανικής τράπεζας που έκλεισε το 2013 και ερευνάται από τις αρχές για τον ρόλο της σε επιχειρήσεις «ξεπλύματος». Ανάμεσα σε άλλα, τα χρήματα αυτά φαίνεται να καταλήγουν σε αγορές ακινήτων στην Ισπανία και στη Βιέννη, να χρησιμοποιούνται για ναύλωση αεροσκαφών και γιοτ – ακόμα και για την ενίσχυση μιας φιλανθρωπικής εκστρατείας του πρίγκιπα Καρόλου.

Το γεγονός ότι εταιρείες εμφανίζονται να λαμβάνουν χρήματα από το «Πλυντήριο της Troika» δεν σημαίνει και ότι γνώριζαν με ποιους ακριβώς είχαν δοσοληψίες, αφού το πολύπλοκο πλέγμα των offshore που λειτουργούσαν ως μεσάζοντες θόλωνε τη διαφάνεια των συναλλαγών. Ούτε σημαίνει ότι οι δοσοληψίες αυτές ενέχουν παρανομία. Το πρόβλημα έγκειται στην προέλευση των χρημάτων και πώς αυτά «ξεπλύθηκαν» από τις παράνομες πηγές τους, ώστε να καταλήξουν στο τραπεζικό σύστημα και να χρησιμοποιηθούν για νόμιμες συναλλαγές.

Πώς έφθανε χρήμα
από πολλές πηγές

Το δίκτυο των offshore λειτουργούσε ως εξής: τα χρήματα έφθαναν από πολλαπλές πηγές και στη συνέχεια «περιστρέφονταν» μεταξύ των εταιρειών-κελύφων και ενίοτε μεταξύ πολλών τραπεζικών λογαριασμών που ανήκαν σε μία μόνο offshore. Αυτές οι περίπλοκες συναλλαγές αναμείγνυαν κεφάλαια τα οποία προέρχονταν από νόμιμες δραστηριότητες με μαύρο και βρώμικο χρήμα, όπως για παράδειγμα μια υπόθεση υπεξαίρεσης εκατοντάδων εκατομμυρίων από ρωσικά κρατικά ταμεία.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο αναδεικνύεται και ο ρόλος των τραπεζών: οι ευρωπαϊκές τράπεζες λειτουργούν κάτω από πολύ αυστηρούς κανονισμούς όσον αφορά τις συναλλαγές τους με τραπεζικά ιδρύματα που δεν ανήκουν στην ΕΕ. Συγκεκριμένα, οι ευρωπαϊκές τράπεζες οφείλουν να εξετάσουν ενδελεχώς τους μηχανισμούς της μη ευρωπαϊκής τράπεζας για το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, να ελέγξουν την ιδιοκτησία της τράπεζας αλλά και τις συναλλαγές που γίνονται από και προς αυτή την τράπεζα. Επιπλέον, οφείλουν να ελέγξουν την προέλευση των κεφαλαίων, εάν αυτά προέρχονται από νόμιμες δραστηριότητες καθώς και να χτυπήσουν το καμπανάκι των ύποπτων συναλλαγών όταν εγείρονται αμφιβολίες. Οπως φαίνεται από τα στοιχεία, η είσοδος των ρωσικών κεφαλαίων στον ευρωπαϊκό χώρο γινόταν κατά κύριο λόγο από τη λιθουανική Ukio και από εκεί διασπείρονταν σε άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες – ανάμεσά τους και στις τέσσερις συστημικές στην Ελλάδα, από τις οποίες πέρασαν τα περίπου 60 εκατομμύρια ευρώ του «Troika Laundromat» προς ελληνικές επιχειρήσεις.

Από την έρευνα του «Βήματος» στα στοιχεία της διαρροής προέκυψε ότι τουλάχιστον δύο offshore από το δίκτυο των 75 εταιρειών-κελύφων του μηχανισμού ξεπλύματος, οι οποίες έχουν εμπλακεί σε σκάνδαλα διεθνούς εμβέλειας, έστελναν χρήματα και στην Ελλάδα.

Το σκάνδαλο Μαγκνίτσκι
και τα ποσά-μαμούθ

Η πρώτη είναι η Quantus Division με έδρα τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους. Οπως φαίνεται και από τα στοιχεία άλλων διαρροών, η Quantus εμπλεκόταν στην υπόθεση Σεργκέι Μαγκνίτσκι, του ρώσου δικηγόρου που αποκάλυψε υπεξαίρεση ύψους 230 εκατομμυρίων δολαρίων από τις φορολογικές υπηρεσίες της Μόσχας και πέθανε το 2009 κάτω από ύποπτες συνθήκες ενώ ήταν φυλακισμένος, έπειτα από ξυλοδαρμό και με προβλήματα υγείας, χωρίς να του παρασχεθεί η απαιτούμενη ιατρική βοήθεια.

Το σκάνδαλο Μαγκνίτσκι οδήγησε σε κυρώσεις των ΗΠΑ κατά της Ρωσίας (Magnitsky Act), ενώ η Quantus εμφανιζόταν να λαμβάνει μέρος των χρημάτων από αυτά που είχαν υπεξαιρεθεί. H ίδια offshore φαίνεται ότι έστειλε πρώτη φορά το 2007 και μετά άλλες δύο, το 2010 και το 2011, εμβάσματα στον ίδιο δικαιούχο στην Ελλάδα (ομογενή από την πρώην Σοβιετική Ενωση) συνολικού ύψους 37.500 ευρώ. Τα χρήματα προέρχονταν από λογαριασμό της Quantus στη λιθουανική τράπεζα Ukio και οι αιτιολογίες για τη μεταφορά τους ήταν τιμολόγια που είχαν κοπεί για «νομικές υπηρεσίες», ενώ ο δικαιούχος δηλώνει «σύμβουλος επενδύσεων» και όχι δικηγόρος. Χρήματα από τη Quantus φαίνεται ότι έχουν διοχετευθεί και προς τον τσελίστα Σεργκέι Ρολντούγκιν, τον παιδικό φίλο του Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος βρέθηκε στα Panama Papers να συνδέεται με offshore που κατείχαν εκατομμύρια ευρώ. Ο Ρολντούγκιν, που έχει βαφτίσει τη μεγάλη κόρη των Πούτιν, θεωρήθηκε από τις εν λόγω αποκαλύψεις ως ένας από τους αχυρανθρώπους του ρώσου προέδρου. Χρήματα από τη Quantus – περίπου 200.000 δολάρια – έφτασαν μέχρι και στη φιλανθρωπική δράση του πρίγκιπα Καρόλου μέσω ιδρύματός του για τη διάσωση του Damphries House, της έπαυλης που διαθέτει μια ανεκτίμητη συλλογή από έπιπλα Chippendale.

Η δεύτερη offshore που φαίνεται ότι στέλνει εμβάσματα στην Ελλάδα είναι η Itan Invest Corp, η οποία ενεπλάκη στην υπόθεση Prevezon, ένα σκάνδαλο ξεπλύματος χρήματος μέσω επενδύσεων σε ακίνητα στις ΗΠΑ, με κεφάλαια τα οποία επίσης φαίνεται ότι προέρχονταν από αυτά που είχαν υπεξαιρεθεί από τις ρωσικές φορολογικές υπηρεσίες και είχε αποκαλύψει ο Μαγκνίτσκι. Συνήγορος υπεράσπισης κατά την εκδίκαση της υπόθεσης Prevezon στις ΗΠΑ – η οποία κατέληξε σε συμβιβασμό ύψους 6 εκατομμυρίων δολαρίων για τον κατηγορούμενο – ήταν η ρωσίδα δικηγόρος Νατάλια Βεσελνίτσκαγια, η οποία είχε συναντηθεί με τον γιο και τον γαμπρό του Ντόναλντ Τραμπ, καθώς και τον τότε σύμβουλο Πολ Μάναφορτ, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2016. Η συγκεκριμένη συνάντηση κέντρισε το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης στο πλαίσιο της έρευνας περί ρωσικής επιρροής στις αμερικανικές εκλογές.

Οπως φαίνεται από τα στοιχεία της διαρροής του «Πλυντηρίου της Troika», η Itan Invest Corp μετέφερε στην Ελλάδα μέσω 130 εμβασμάτων σε τραπεζικούς λογαριασμούς 19 νομικών και φυσικών προσώπων σχεδόν 1,14 εκατομμύρια ευρώ. Το υψηλότερο έμβασμα ήταν κάτι παραπάνω από 60.000 ευρώ και το έλαβε εισηγμένος στο Χρηματιστήριο Αθηνών όμιλος εταιρειών, ο οποίος εμφανίζει εξαγωγική δραστηριότητα και προς τη Ρωσία. Συνολικά ο εν λόγω όμιλος φαίνεται να λαμβάνει πάνω από 720.000 ευρώ από την Itan, ενώ οι αιτιολογίες των εμβασμάτων αντιστοιχούν στα προϊόντα που παράγει μία εκ των εταιρειών του.

Οι αχυράνθρωποι και
οι πλαστές υπογραφές

Οι πραγματικοί ιδιοκτήτες των 75 εταιρειών κελύφων που έβγαλαν από τη Ρωσία περίπου 4,6 δισ. δολάρια δεν έχει καταστεί εφικτό να εντοπιστούν – κρύβονται πίσω από αχυρανθρώπους, οι οποίοι εμφανίζονται ως μέτοχοι των offshore. Τα ονόματα και οι υπογραφές των αχυρανθρώπων εμφανίζονται σε συμφωνίες και δανειακές συμβάσεις που υπογράφουν για λογαριασμών των εταιρειών-κελύφων. Πολλοί από αυτούς ήταν Αρμένιοι, που ζούσαν και δούλευαν στη Μόσχα: ο ιδιοκτήτης ενός μικρού σαλονιού ομορφιάς, μια καθαρίστρια, αρκετοί οικοδόμοι. Ενας εξ αυτών, ο Αρμέν Ουστιάν, σε συνέντευξή του με το OCCRP ανέφερε ότι δεν αναγνωρίζει έγγραφα που φέρεται να έχουν την υπογραφή του, ούτε ότι έχει ακούσει ποτέ την Dino Capital, μια offshore με έδρα τον Παναμά στην οποία είχε δηλωθεί ως πληρεξούσιος. Η πλαστή – όπως ισχυρίζεται ο ίδιος – υπογραφή του Ουστιάν εντοπίστηκε σε συμβάσεις συνολικού ύψους 70 εκατομμυρίων ευρώ για λογαριασμό της Dino Capital.

Τα εμβάσματα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη

Από τις εμπλεκόμενες εταιρείες-κελύφη στο σκάνδαλο του «Πλυντηρίου της Troika» στάλθηκαν προς την Ελλάδα 1.656 εμβάσματα συνολικού ύψους 61.630.000 ευρώ μέσα σε περίπου 9 χρόνια, από το 2004 έως και το 2012. Τα χρήματα αυτά κατά κύριο λόγο ξεκινούσαν από λογαριασμούς της λιθουανικής Ukio Bankas, η οποία έκλεισε το 2013. Λίγο προτού κλείσει, αναφορά της κεντρικής τράπεζας της Λιθουανίας ήγειρε σειρά ζητημάτων σχετικά με τους μηχανισμούς ελέγχου της τράπεζας, ενώ τον προηγούμενο χρόνο, εισαγγελείς ξεκίνησαν έρευνα σχετικά με το αν είχαν καταλήξει στην τράπεζα χρήματα από το σκάνδαλο Μαγκνίτσκι. Η έρευνα για τον ρόλο της Ukio σε ξέπλυμα χρήματος συνεχίζεται ακόμη και σήμερα.

Το μεγαλύτερο σε αξία έμβασμα που έφθασε στην Ελλάδα από λογαριασμό εμπλεκόμενης offshore στην Ukio ήταν 987.800 ευρώ. Στάλθηκε από την Adbridge Corp., με έδρα τις Βρετανικές Παρθένους Νήσους, στον ελληνικό τραπεζικό λογαριασμό εταιρείας που δραστηριοποιείται στο εμπόριο φρούτων και στη Ρωσία τον Μάρτιο του 2006. Εκείνη την περίοδο ως διευθυντής της Adbridge εμφανιζόταν ο κυπριακής καταγωγής Ανδρέας Ελληνας, τον οποίον έχει συμπεριλάβει από το 2013 «Το Βήμα» σε ρεπορτάζ του για τους «Αχυρανθρώπους των Offshore» (https://www.tovima.gr/2013/04/07/politics/oi-axyranthrwpoi-twn-offshore/). Τότε είχε αποκαλυφθεί ότι ο κ. Ελληνας εμφανιζόταν κατά την τελευταία δεκαετία ως διευθυντής σε 126 εταιρείες-κελύφη, ως μέτοχος σε επτά και ως εκπρόσωπος σε επιπλέον τρεις. Το δεύτερο μεγαλύτερο σε αξία έμβασμα προέρχεται και πάλι από την Adbridge με το ποσό να φθάνει τις 826.000 ευρώ. Και πάλι αποδέκτης είναι εταιρεία εμπορίας φρούτων, μόνο που η συγκεκριμένη είχε την έδρα της στην Κύπρο, ενώ διατηρούσε λογαριασμό σε τραπεζικό κατάστημα στη Θεσσαλονίκη. Η εν λόγω εταιρεία φρούτων διαλύθηκε το 2014. Από την ανάλυση των στοιχείων για την Ελλάδα, προέκυψε ότι στάλθηκαν τουλάχιστον 150 εμβάσματα ύψους άνω των 100.000 ευρώ κατά τη διάρκεια λειτουργίας του «Πλυντηρίου της Troika».

Το σκάνδαλο έφερε δονήσεις σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα

Οι αποκαλύψεις για το «Πλυντήριο της Troika» χτύπησαν τις ευρωπαϊκές τράπεζες εγείροντας νέα ερωτήματα για την ενδεχόμενη εμπλοκή τους στη μεταφορά ύποπτων κεφαλαίων από τη Ρωσία στην Ευρώπη. Αποτέλεσμα ήταν την 5η Μαρτίου, την επομένη των πρώτων δημοσιευμάτων για το σκάνδαλο, να καταγραφεί πτώση της αξίας των μετοχών έως και 15% στην περίπτωση της αυστριακής Raiffeisen Bank. Για τη συγκεκριμένη τράπεζα αποκαλύφθηκε ότι 634 εκατομμύρια δολάρια μεταφέρθηκαν σε λογαριασμούς της από τη λιθουανική Ukio Bankas – η οποία φέρεται να έχει παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στο «πλυντήριο» – και του παραρτήματος της Danske Bank στην Εσθονία που ήδη ερευνάται για σκάνδαλο ξεπλύματος.

Η πτώση των μετοχών πυροδοτήθηκε και από καταγγελία του Μπιλ Μπράουντερ – συνεργάτη του ρώσου δικηγόρου Σεργκέι Μαγκνίτσκι που αποκάλυψε υπεξαίρεση από τα ρωσικά κρατικά ταμεία ύψους 230 εκατομμυρίων δολαρίων και βρήκε φρικτό θάνατο στις ρωσικές φυλακές – προς τους αυστριακούς εισαγγελείς, στην οποία υποστήριζε ότι τα στελέχη της Raiffeisen αγνόησαν τα προειδοποιητικά σημάδια που θα είχαν βοηθήσει να σταματήσει το ξέπλυμα κεφαλαίων από τη ρωσική εγκληματική δραστηριότητα. Πηγές από τη Raiffeisen ανέφεραν ότι έχει ήδη ξεκινήσει σχετική έρευνα για την υπόθεση.

Μία ακόμη αποκάλυψη αφορούσε την Deutsche Bank και 889 εκατομμύρια δολάρια που μεταφέρθηκαν από την τράπεζα προς λογαριασμούς της Ukio και άλλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που συνδέονται με το «Πλυντήριο της Troika». Η πτώση των μετοχών στη συγκεκριμένη περίπτωση έφτασε το 1,4%. Σε γραπτές της δηλώσεις η Deutsche Bank ανέφερε ότι συνεργάζεται με τις αρχές σε παγκόσμιο επίπεδο και ότι ως ανταποκρίτρια τράπεζα είχε περιορισμένη πρόσβαση σε πληροφορίες για τους πελάτες της τράπεζας που εξυπηρετούσε.

Περισσότερα από 700 εκατομμύρια δολάρια χειρίστηκε και η Nordea Bank, με ένα μέρος από αυτά να συνδέονται με το σκάνδαλο Μαγκνίτσκι, όπως ανέφερε η φινλανδική κρατική τηλεόραση που συμμετείχε στη διεθνή δημοσιογραφική έρευνα. Οι μετοχές της Nordea την ίδια ημέρα των αποκαλύψεων είχαν σημειώσει πτώση της τάξεως του 6,5%.