«Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι η συνείδηση της Ευρώπης»

«Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είναι η συνείδηση της Ευρώπης. Αποτελεί τον θεματοφύλακα της ευρωπαϊκής δημόσιας τάξης». Με τα λόγια αυτά ο Λίνος-Αλέξανδρος Σισιλιάνος, ο πρώτος Ελληνας που στα 60 χρόνια λειτουργίας του θεσμού αυτού αναλαμβάνει τα ηνία του ΕΔΔΑ, μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής» δίνει το στίγμα της λειτουργίας του Δικαστηρίου του Στρασβούργου.

Ακαδημαϊκός με πλούσιο έργο, νομικός εγνωσμένης αξίας, μέλος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου με πολυετή πορεία, έχει σφραγίσει με τη συμβολή του στην έκδοση κρίσιμων αποφάσεων για μείζονα θεσμικά ζητήματα, που έχουν φτάσει τα τελευταία χρόνια ενώπιον του ΕΔΔΑ και σε πολλές περιπτώσεις έχουν διαμορφώσει το νομοθετικό πλέγμα και στην εσωτερική έννομη τάξη των κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Τι σημαίνει η εκλογή σας στη θέση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για εσάς προσωπικά και τη χώρα μας;

«Η εκλογή μου από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) συνιστά μεγάλη τιμή για μένα και συγχρόνως βαριά ευθύνη. Αναλαμβάνω τα ηνία του Δικαστηρίου σε μια περίοδο δύσκολη για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, το κράτος δικαίου και την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως πανευρωπαϊκών ιδεωδών και αξιών. Η εκλογή ενός έλληνα πολίτη στην προεδρία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου συμβάλλει, πιστεύω, στην ενίσχυση της αξιοπιστίας της χώρας στο διεθνές και το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι».

Με δεδομένο ότι οι αποφάσεις του ΕΔΔΑ έχουν όχι μόνο νομική αλλά και πολιτική χροιά και απήχηση, πώς βλέπετε το μέλλον του Δικαστηρίου σε μια Ευρώπη όπου οι ακραίες φωνές ολοένα δυναμώνουν;

«Το ΕΔΔΑ αποτελεί τον θεματοφύλακα της ευρωπαϊκής δημόσιας τάξης. Είναι κατά κάποιον τρόπο η συνείδηση της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί κορυφαία κατάκτηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Το Δικαστήριο κρίνει με σύνεση και μέτρο υποθέσεις που σχετίζονται με διάφορες όψεις της κρίσης που περνάει σήμερα η Ευρώπη, όπως η οικονομική και η προσφυγική κρίση, η τρομοκρατία και τα μέτρα που σχετίζονται με αυτήν, οι απειλές για το κράτος δικαίου και την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης ή οι πολιτικές εντάσεις σε διακρατικό επίπεδο. Ολες αυτές οι υποθέσεις είναι ευαίσθητες όχι μόνο από νομική αλλά και από πολιτική και ανθρώπινη άποψη. Παρά τις δυσκολίες, η στήριξη που παρέχουν τα κράτη στο Δικαστήριο είναι σταθερή και αναμφίβολη, όπως είχα την ευκαιρία να διαπιστώσω αυτή την εβδομάδα στην πρώτη μου συνάντηση με τους πρέσβεις των κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης στο πλαίσιο της Επιτροπής Υπουργών».

Πιστεύετε ότι ο ευρωπαϊκός νομικός πολιτισμός, όπως αποτυπώθηκε και στις αποφάσεις του Δικαστηρίου, μπορεί να αποτελέσει αξιόπιστη δεξαμενή απαντήσεων σε σύγχρονα ζητήματα όπως η προσφυγική κρίση;

«Η προσφυγική κρίση δοκιμάζει αναμφισβήτητα το νομικό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί σταδιακά σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο από τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για το καθεστώς των προσφύγων έως σήμερα. Ο μαζικός χαρακτήρας των προσφυγικών ροών βρήκε ανέτοιμα τα ευρωπαϊκά κράτη, κυρίως από πλευράς υποδομών, και ανέδειξε τις εγγενείς αδυναμίες του σχετικού νομικού πλαισίου, όπως για παράδειγμα του Κανονισμού του Δουβλίνου. Με βάση τις γενικές διατάξεις της ΕΣΔΑ για την απαγόρευση των βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακομεταχείρισης και για το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, το ΕΔΔΑ επιχειρεί να συμπληρώσει τα κενά προστασίας δικαιωμάτων του ανθρώπου θωρακίζοντας το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο και προσαρμόζοντάς το κατάλληλα στα δεδομένα της κάθε περίπτωσης που άγεται ενώπιόν του».

Πώς κρίνετε τη συμπεριφορά της ελληνικής πολιτείας απέναντι στις αποφάσεις του Δικαστηρίου; Οι προσπάθειες για συμμόρφωση είναι επαρκείς;

«Σε αρκετούς τομείς, ναι».

Ποια πιστεύετε ότι είναι η στάση των ελλήνων δικαστών έναντι των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου; Θεωρείτε ότι οι αποφάσεις βρίσκουν πεδίο εφαρμογής στην καθημερινότητα των δικαστηρίων;

«Η ΕΣΔΑ υπεισέρχεται σε όλους του κλάδους του εσωτερικού δικαίου και αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της τρέχουσας δικαστηριακής και δικηγορικής ύλης. Τα ανώτατα δικαστήρια, και όχι μόνον, ανατρέχουν ολοένα και συχνότερα στη νομολογία του ΕΔΔΑ και καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για την εναρμόνισή τους προς αυτήν».

Θεωρείτε ότι η χώρα μας έχει καταφέρει να ξανακερδίσει τη θέση της ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες μετά την περιπέτεια των μνημονίων ή έχει ακόμη δρόμο να διανύσει;

«Παρά τους κλυδωνισμούς που προκάλεσε η οικονομική κρίση και τις αναταράξεις που δημιουργεί η προσφυγική, η εύρυθμη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών στη χώρα μας δεν αμφισβητήθηκε ούτε αμφισβητείται. Αδυναμίες υπάρχουν και καταγράφονται στις αποφάσεις του ΕΔΔΑ, αλλά η συνολική εικόνα της χώρας ως προς την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου έχει θετικό πρόσημο».

Ποια είναι τα σημαντικότερα ζητήματα επί των οποίων το Δικαστήριο θα κληθεί να λάβει θέση το προσεχές διάστημα;

«Θα ξεχώριζα δύο: την εμπορία ανθρώπων, ζήτημα που σχετίζεται και με τη μεταναστευτική και προσφυγική κρίση, και τη μαζική καταγραφή μεταδεδομένων τηλεφωνικών συνδιαλέξεων μέσω κινητών και ηλεκτρονικών μηνυμάτων. Με άλλα λόγια, την επίδραση σύγχρονων τεχνολογιών στην ιδιωτικότητα όλων μας».