Τι πιστεύει η κοινή γνώμη για τις διαφορές μεταξύ των δύο χωρών

Το έτος που πέρασε υπήρξε ένα από τα δυσκολότερα στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας. Η μεταναστευτική κρίση του Εβρου τον Μάρτιο του 2020 και στη συνέχεια εκείνη της Ανατολικής Μεσογείου καθ’ όλη τη διάρκεια του θέρους και πέραν αυτής – που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε στρατιωτική σύρραξη – κατέδειξαν ότι η ελληνοτουρκική ισορροπία παραμένει ιδιαίτερα ασταθής. Από τα τέλη του 2020 η κατάσταση έχει ηρεμήσει, αλλά βεβαιότητες δεν υπάρχουν. Στο πλαίσιο αυτό, η πρώτη κοινή δημοσκόπηση στην Ελλάδα και στην Τουρκία, έργο μιας ερευνητικής σύμπραξης της διαΝΕΟσις και του ΕΛΙΑΜΕΠ με σκοπό την αποτύπωση των αντιλήψεων της κοινής γνώμης στις δύο γειτονικές χώρες, δεν θα μπορούσε παρά να έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Οι δημοσκοπήσεις πραγματοποιήθηκαν από δύο εταιρείες δημοσκοπήσεων, την MRB από την Ελλάδα και την KONDA από την Τουρκία, το διάστημα 19-21 Φεβρουαρίου 2021 και με δείγμα 1.022 ελλήνων και 1.163 τούρκων πολιτών.

Το σοβαρότερο πρόβλημα

Μελετώντας τα στοιχεία και με τη βοήθεια τόσο του Ιωάννη Ν. Γρηγοριάδη, επικεφαλής του Προγράμματος Τουρκίας του ΕΛΙΑΜΕΠ και αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ, καθώς και του Δημήτρη Μαύρου, προέδρου της MRB, ενδιαφέροντα στοιχεία έρχονται στην επιφάνεια που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα και στη διαμόρφωση πολιτικής/στρατηγικής. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα ζητήματα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου θεωρούνται ως το σοβαρότερο πρόβλημα που επιβαρύνει τις διμερείς σχέσεις. Τα ποσοστά είναι σχεδόν ίδια για τις δύο χώρες, 58,1% για τους Ελληνες και 57,8% για τους Τούρκους, και με δεδομένο το πόσο «φρέσκα» είναι όσα συνέβησαν το 2020 δύσκολα το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι διαφορετικό.

Το Κυπριακό και οι λύσεις

Αντίθετα, εντυπωσιάζει ότι μόνο το 11,3% των Ελλήνων και το 12,6% των Τούρκων θεωρούν το Κυπριακό ως μία σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο λαών. Επίσης, η υποστήριξη προς μία λύση στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας αποδυναμώνεται. Στην Τουρκία είναι οριακά πλειοψηφική έναντι της λύσης των δύο κρατών (42,8% έναντι 40,5%), ενώ και στην Ελλάδα υπάρχει μία διόλου ευκαταφρόνητη μειοψηφία (27,5%) που στηρίζει μία λύση δύο κρατών, ιδιαίτερα μεταξύ όσων αυτοπροσδιορίζονται ως «δεξιοί» ή έχουν απροσδιόριστη πολιτική ταυτότητα.

Παράλληλα, η ελληνική κοινή γνώμη ανησυχεί, λογικά θα έλεγε κανείς, πιο πολύ για το ενδεχόμενο ενός στρατιωτικού «θερμού» επεισοδίου, σε ποσοστό άνω του 70%, όταν το αντίστοιχο ποσοστό αγγίζει το 42% μεταξύ των τούρκων ερωτηθέντων. Αν και η κοινή γνώμη στις δύο χώρες δεν συμφωνεί στη διάγνωση της προέλευσης των προβλημάτων, συμφωνεί ότι η επίλυση θα έλθει μέσω διαλόγου και συνεννόησης (ποσοστό 58,7% για τους Ελληνες και 70,1% για τους Τούρκους). Η διάκριση, στο σημείο αυτό, εντοπίζεται στη μέθοδο της επίλυσης: οι Ελληνες πιστεύουν, σε ποσοστό 49,1%, ότι πρέπει να αναζητηθούν λύσεις μέσω διεθνών οργανισμών και προσφυγής σε διεθνή διαιτησία/δικαιοσύνη, ενώ το 62,4% των Τούρκων υποστηρίζει τις διμερείς διαπραγματεύσεις ως καταλληλότερη μέθοδο επίλυσης.

Ο διεθνής παράγοντας

Ελληνες και Τούρκοι είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί για τον ρόλο του διεθνούς παράγοντα. Οι δεύτεροι μάλιστα πιστεύουν, σε ποσοστό σχεδόν 63%, ότι οι ΗΠΑ ευνοούν την Ελλάδα. Παράλληλα, ο ρόλος που θα μπορούσε να διαδραματίσει η ΕΕ μοιάζει θολός. Το 53,6% των Τούρκων επιθυμεί την ένταξη στην ΕΕ, αλλά το 51,8% των Ελλήνων αντιτίθεται σε αυτή την προοπτική. Αρα, πόσο εύκολο θα ήταν να αξιοποιηθεί ο ευρωπαϊκός μοχλός για επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών; Αν δε συνυπολογιστεί στα παραπάνω ότι οι Ελληνες θεωρούν, σε ποσοστό 53,7%, ότι η ΕΕ, της οποίας η χώρα τους είναι μέλος, μεροληπτεί υπέρ της… Τουρκίας, τότε το σκηνικό καθίσταται λίαν προβληματικό.