Τι κάνει ένα σχολείο ιδανικό;

Τα τελευταία χρόνια ο ρόλος της εκπαίδευσης στη χώρα μας έχει δεχθεί έντονη αμφισβήτηση. Παρατηρήθηκαν φαινόμενα καταλήψεων των σχολικών μονάδων, καταστροφών και βανδαλισμών, ρατσιστικών συμπεριφορών και βιαιοτήτων, γεγονότα που καθιστούν φανερά τα προβλήματα του χώρου σε όλους τους τομείς του. Για αυτόν τον λόγο, πολλοί προβληματισμοί αναπτύχθηκαν ως προς το περιεχόμενο και τους στόχους της εκπαίδευσης, οι οποίοι οδήγησαν σε ένα βασικό ερώτημα: «Τι πρέπει να ενισχυθεί στην ελληνική εκπαίδευση για να θεωρείται ιδανική;».

Καθήκον του σχολείου αποτελεί η ομαλή ένταξη των μαθητών στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας, επομένως θα ήταν σωστό να εξετάσουμε τα χαρακτηριστικά αυτών πριν απαντηθεί το παραπάνω ερώτημα.

Η κυριαρχία
της τεχνολογίας

Η ελληνική κοινωνία – όπως και οι περισσότερες αναπτυγμένες κοινωνίες – χαρακτηρίζεται από κυριαρχία της ψηφιακής τεχνολογίας,  ραγδαίες εξελίξεις, έντονο ρυθμό ζωής, παγκοσμιοποίηση και ανεργία. Σίγουρα τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας, καθώς και οι ιδιότητες που πρέπει να έχει ένας πολίτης για να έρθει αντιμέτωπος με αυτά, είναι κατανοητά από τους περισσότερους και δεν μπορούν να αμφισβητηθούν, ωστόσο δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για την αγορά εργασίας, η οποία μέχρι τώρα χαρακτηριζόταν από έλλειψη θέσεων. Οι αισιόδοξοι μιλούν για ένα μέλλον στο οποίο θα έχει καταπολεμηθεί η ανεργία, αφού λόγω της ραγδαίας τεχνολογικής ανάπτυξης, ο αριθμός των νέων επαγγελμάτων που θα δημιουργηθούν θα υπερνικά τον αριθμό εκείνων που θα εξαφανιστούν. Η πραγματικότητα αντιθέτως τείνει προς την απαισιοδοξία, διότι ενώ οι θέσεις εργασίας πράγματι θα αυξηθούν, δεν θα υπάρχουν οι άνθρωποι που θα έχουν τα προσόντα να τις ικανοποιήσουν και αυτό θα αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του επαγγελματικού τομέα. Οι συνθήκες της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας πλέον ζητούν άτομα με δυναμισμό, κοινωνικότητα, κριτική σκέψη, ευελιξία, δημιουργικότητα και το σχολείο πρέπει να πράξει αναλόγως, καλλιεργώντας αυτές τις δεξιότητες στους μαθητές.

Υποδομές, εξοπλισμός
αι ανθρώπινο δυναμικό

Για να το πετύχει αυτό, αρχικά μπορεί να προοδεύσει ως προς τον τομέα της υλικοτεχνικής υποδομής. Εργαστήρια, βιβλιοθήκες, τεχνολογικά μέσα, χώροι άθλησης και τέχνης, όσο περισσότερα από αυτά υπάρχουν τόσο περισσότερες ευκαιρίες δίνονται στους μαθητές να εργαστούν πάνω σε ένα θέμα και τελικά να δημιουργήσουν κάτι δικό τους, να επεξεργαστούν δεδομένα, να ανακαλύψουν ενδιαφέροντα που ίσως να μην έβρισκαν την ευκαιρία να ανακαλύψουν αλλιώς, καθώς και να αναλάβουν ευθύνες είτε ως μέλος μιας ομάδας είτε ατομικά. Στην προσπάθεια αυτή, θα εμπλουτίσουν τη δημιουργικότητά τους, θα καλλιεργήσουν την κριτική τους σκέψη και θα γίνουν πιο δυναμικές προσωπικότητες.

Εξίσου σημαντική είναι η αναφορά στο ανθρώπινο δυναμικό, ως τομέας που πρέπει να βελτιωθεί για την καλύτερη λειτουργία της εκπαίδευσης. Αναμφισβήτητα, κάθε εκπαιδευτικός διαθέτει την απαραίτητη γνώση για να διδάξει το μάθημα που του αντιστοιχεί, όμως αυτό δεν είναι αρκετό.

Ελλειψη επικοινωνίας
καθηγητών – μαθητών

Ενα κύριο πρόβλημα στον χώρο του σχολείου σήμερα είναι η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ μαθητών και καθηγητών, και οφείλεται στο χάσμα που επικρατεί ανάμεσα στις δύο γενιές. Το ανθρώπινο δυναμικό θα πρέπει να εκπαιδεύεται αναλόγως, με σκοπό να κατανοήσει τον τρόπο σκέψης των νέων και να είναι έτοιμο να στηρίξει οποιαδήποτε περίπτωση μαθητή. Με αυτόν τον τρόπο, θα υπάρχει καλύτερη επικοινωνία στο πλαίσιο του μαθήματος και θα κατανοείται πιο εύκολα αυτό που θέλει να περάσει ο εκπαιδευτικός, στοιχεία που ανταποκρίνονται στους δύο ρόλους του ως καθοδηγητή και συνεργάτη των μαθητών. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο διαπαιδαγώγησης, οι νέοι μαθαίνουν να συνεργάζονται και τελικά ενισχύουν την κοινωνικότητά τους.

Αναβάθμιση μαθημάτων
και προγραμμάτων

Στην προσπάθεια απάντησης της ερώτησης που θέσαμε παραπάνω, θα ήταν παράλογο να μην αναφερθούμε και στην ποιοτική αναβάθμιση των μαθημάτων και των προγραμμάτων που παρέχονται στα παιδιά. Ημερίδες, εισηγήσεις, αθλητικές εκδηλώσεις και ερευνητικές δράσεις είναι μόνο μερικοί από τους τρόπους που μπορούν να συνεισφέρουν ουσιαστικά στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών, αφού μέσα από αυτούς τα παιδιά δραστηριοποιούνται και καλλιεργούνται σε κάθε τομέα. Εκτός από αυτό, υπάρχουν κάποια μαθήματα που είναι πραγματικά απαραίτητα για τον σχολικό χώρο αυτή τη στιγμή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μάθημα του επαγγελματικού προσανατολισμού. Εκατοντάδες παιδιά κάθε χρόνο έρχονται σε θέση να επιλέξουν τη μελλοντική εργασία τους, συμπληρώνοντας το μηχανογραφικό για να εισαχθούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, και δυστυχώς το μεγαλύτερο ποσοστό δεν γνωρίζει  με τι θέλει να ασχοληθεί πραγματικά. Το μάθημα του επαγγελματικού προσανατολισμού προσφέρει στο παιδί τη δυνατότητα να γνωρίσει τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητές του και ως εκ τούτου να επιλέξει τη σχολή και το επάγγελμα που το ευχαριστεί. Δεύτερο χαρακτηριστικό παράδειγμα μαθημάτων που χρειάζονται, είναι η σεξουαλική αγωγή. Είναι πλέον ευρέως γνωστό πως η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση σε εκτρώσεις κάθε χρόνο, καταγράφοντας ετησίως 300.000 από αυτές, με τις 40.000 να είναι από κορίτσια κάτω των 18 ετών. Είναι ξεκάθαρο πως μεγάλο ποσοστό νέων Ελλήνων δεν γνωρίζει πώς να προφυλάσσεται από μία ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, και για αυτό η εκπαίδευση πρέπει να τους παρέχει αυτή τη γνώση.

Τελευταίος αλλά βασικός τομέας που η βελτίωσή του θα μας φέρει ένα βήμα πιο κοντά στο ιδανικό σχολείο, είναι αυτός των μεθόδων ως προς την προσέγγιση της γνώσης και του μαθητή. Οι μαθητές δεν θα πρέπει να προσεγγίζονται ως μάζα, αλλά ως ιδιαιτερότητες. Κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση, και όσο περισσότερο εμπιστοσύνη κερδίζει από τους εκπαιδευτικούς του τόσο πιο πολύ πιστεύει στον εαυτό του και αποκτά δυναμισμό.

Καμία θέση
για τον εθνικισμό

Η μονόπλευρη προσέγγιση μαθημάτων με εθνικό περιεχόμενο είναι εξίσου ανεπίτρεπτη. Η έλλειψη αντικειμενικότητας σε μαθήματα όπως η Ιστορία, δείχνει κάποιες χώρες ανώτερες στα μάτια των παιδιών, και ο εθνικισμός δεν έχει καμία θέση σε μια κοινωνία που κύριο χαρακτηριστικό της είναι η παγκοσμιοποίηση.

Τέλος, η μέθοδος της αποστήθισης που εμπνέεται στο εκπαιδευτικό πλαίσιο, πρέπει να αντικατασταθεί με μεθόδους οι οποίες θα βοηθούν τον μαθητή να κατανοήσει πραγματικά το περιεχόμενο που διδάσκεται, καθώς και θα τον ωθούν σε μια διαδικασία να επεξεργάζεται δεδομένα, αντί να τα λαμβάνει έτοιμα χωρίς κανένα ουσιώδες αποτέλεσμα. Αντιθέτως με την αποστήθιση, τέτοιες μέθοδοι θα είναι σύμφωνες με την πολυπλοκότητα της εποχής μας και θα καλλιεργούν την κριτική ικανότητα των νέων.

Μεγάλα περιθώρια βελτίωσης

Είναι φανερό πως η ερώτηση «Τι πρέπει να ενισχυθεί στην ελληνική εκπαίδευση για να θεωρείται ιδανική;» μπορεί να βρει απάντηση σε όλους τους τομείς του εκπαιδευτικού χώρου. Προφανώς όμως οι λύσεις που προτείνουμε εμείς δεν θα αποτελέσουν τίποτα παραπάνω από ένα μικρό βήμα προς την ιδανική εκπαίδευση, και βασίζονται μόνο σε στοιχεία της πραγματικότητας και όχι σε άλλους ίσως πιο περίπλοκους παράγοντες που οι ειδικοί γνωρίζουν. Το σχολείο σήμερα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί κακό, παρ’ όλα αυτά είναι σαφές πως υπάρχει μεγάλο περιθώριο βελτίωσης, και βήμα-βήμα, μέρα με τη μέρα, ο καθένας μας πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει στην ομαλή του λειτουργία, και τελικά να συνεισφέρει στη δημιουργία ενός ιδανικού περιβάλλοντος για τα παιδιά της χώρας.