Θα βγάλουν ή όχι τις κουκούλες;

Οι νομικοί λένε ότι υπό μια έννοια – προφανώς «τραβηγμένη» – ο πρώτος «whistleblower» (ο πληροφοριοδότης που καταγγέλλει και αποκαλύπτει υπόθεση με δημόσιο συμφέρον) που έχει καταγραφεί (από τον Ησίοδο στη «Θεογονία» του) είναι ο Προμηθέας, ο δημιουργός και προστάτης των ανθρώπων που έκλεψε τη φωτιά και την παρέδωσε στους ανθρώπους εξοργίζοντας τον Δία, ενώ όταν έμαθε τις προθέσεις του να αφανίσει με κατακλυσμό το ανθρώπινο είδος φρόντισε να ενημερώσει τον γιο του Δευκαλίωνα προτρέποντάς τον να κατασκευάσει κιβωτό για να σωθούν αυτός και η γυναίκα του και κατ’ επέκταση η ανθρωπότητα. Σε κάθε περίπτωση, ο Προμηθέας δεν έτυχε της νομικής προστασίας την οποία στις ημέρες μας απολαμβάνουν οι «whistleblowers», οι προστατευόμενοι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος.

Τις ημέρες αυτές και εν όψει της κατάθεσης των προστατευόμενων μαρτύρων και μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος της υπόθεσης Novartis ενώπιον των μελών της προανακριτικής επιτροπής της Βουλής, εκδηλώνεται το (εύλογο) ενδιαφέρον για το πώς θα εξεταστούν ο «Μάξιμος Σαράφης» και η «Αικατερίνη Κελέση», όπως είναι η κωδική ονομασία τους. Επί της ουσίας η συζήτηση αυτή αφορά το κατά πόσον θα αποκαλυφθεί ή όχι ποια πρόσωπα βρίσκονται πίσω από τη «μάσκα» των προστατευόμενων μαρτύρων στις καταθέσεις των οποίων βασίστηκε επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ η στοχοποίηση 10 πολιτικών προσώπων – δύο πρώην πρωθυπουργών και οκτώ πρώην υπουργών.

Οι «κουκουλοφόροι»

Αφορά όμως και κάτι ακόμα: το αν οι προστατευόμενοι μάρτυρες είναι πρόσωπα που έχουν ήδη καταθέσει στην επιτροπή με τα κανονικά τους ονόματα, κάτι που έχει ισχυριστεί ο Νίκος Μανιαδάκης, ο τρίτος προστατευόμενος μάρτυρας, ο οποίος στην πορεία απώλεσε το καθεστώς προστασίας, καταθέτοντας στην Προανακριτική ότι «δεν έχω καμία αμφιβολία – είναι η Μαραγγέλη και ο Δεστεμπασίδης». Ωστόσο τόσο η πρώην γραμματέας του Κωνσταντίνου Φρουζή, άλλοτε ισχυρού άνδρα της Novartis Hellas, όσο και ο πρώην διευθυντής Επικοινωνίας της εταιρείας στις δικές τους καταθέσεις έχουν αρνηθεί κατηγορηματικά ότι είναι προστατευόμενοι μάρτυρες. Και δεν αποκλείεται ούτε τώρα να μάθουμε ποιος λέει την αλήθεια αν επικρατήσει το σενάριο σύμφωνα με το οποίο οι καταθέσεις ενώπιον του κλιμακίου βουλευτών-μελών της Προανακριτικής θα δοθούν χωρίς να αποκαλυφθούν τα πρόσωπα και εξ αυτού τα στοιχεία των επονομαζόμενων «κουκουλοφόρων».

Πρόκειται για την εκδοχή εκείνη που θεωρεί ότι αν κατέθεταν χωρίς αλλοιωμένα χαρακτηριστικά θα έπρεπε να έχει προηγηθεί διάταξη άρσης του καθεστώτος προστασίας τους από την Εισαγγελία Διαφθοράς, που το παρέσχε, και τον εποπτεύοντα αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου. Πώς όμως κατέθεσαν συμπληρωματικά τον περασμένο Δεκέμβριο στον αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Λάμπρο Σοφουλάκη; Σίγουρα με τις κωδικές ονομασίες τους («Σαράφης» και «Κελέση»), όπως αναφέρεται και στις εκθέσεις ένορκης εξέτασης, και με φυσική παρουσία, αφού ο αντεισαγγελέας προσδιορίζει ότι εμφανίστηκαν ενώπιόν του, παρουσία του τμηματάρχη του Τμήματος Προστασίας Μαρτύρων της ΕΛ.ΑΣ., ο οποίος και ταυτοποίησε ότι όντως είναι τα πρόσωπα με τις ως άνω κωδικές ονομασίες και με διεύθυνση επικοινωνίας το Τμήμα Προστασίας Μαρτύρων στη λεωφόρο Αλεξάνδρας 173, όπου εδρεύει η ΓΑΔΑ.

Τα χαρακτηριστικά

Σύμφωνα με ένα σενάριο, οι προστατευόμενοι μάρτυρες κατέθεσαν με αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά τους για να μην αποκαλυφθούν τα στοιχεία τους, ενώ σύμφωνα με ένα άλλο σενάριο κατέθεσαν δίχως να έχουν αλλοιωθεί τα χαρακτηριστικά τους αλλά διατηρώντας τη μυστικότητα των στοιχείων τους, κάτι που εδράζεται στο επιχείρημα ότι αν είχαν εμφανιστεί με αλλοιωμένα χαρακτηριστικά (π.χ. με περούκα, γυαλιά ηλίου ή μουστάκι…) αυτό θα έπρεπε να αναγράφεται στην έκθεση εξέτασής τους.

Αυτό έχει μια ειδική σημασία στον βαθμό που μπορεί να αποτελεί προηγούμενο βάσει του οποίου θέλουν από την προανακριτική να κινηθεί η διαδικασία εξέτασής τους: «Υπάρχει προηγούμενο και αυτό θέλουμε να ισχύσει» έλεγε παράγοντας της επιτροπής, διευκρινίζοντας πως «αυτό που ζητάμε είναι να εξεταστούν όπως εξετάστηκαν από τον αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου».

Οι τρόποι εξέτασης

Οι πληροφορίες που διέρρευσαν σχετικά με το περιεχόμενο του εγγράφου που εστάλη από την ΕΛ.ΑΣ. προς τον πρόεδρο της προανακριτικής επιτροπής Ιωάννη Μπούγα για την απόφαση να εξεταστούν οι προστατευόμενοι μάρτυρες μέσα στα επόμενα 24ωρα (Τρίτη και Τετάρτη), δίνουν μια νέα κρίσιμη καμπή στο θέμα. Σύμφωνα με αυτές, η εξέτασή τους μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ειδικό χώρο της ΓΑΔΑ είτε με τεχνικά μέσα ήχου με αλλοίωση φωνής από άλλη αίθουσα είτε διά ζώσης, με τη διευκρίνιση ότι η υπηρεσία δεν διαθέτει εξοπλισμό απόκρυψης στοιχείων, καθώς κάτι τέτοιο (δηλαδή η αλλοίωση των χαρακτηριστικών) δεν προβλέπεται από τον σχετικό νόμο, κάτι που ερμηνεύεται από μέλη της Προανακριτικής και ως δυνατότητα διά ζώσης εξέτασης των προστατευόμενων μαρτύρων χωρίς «κουκούλες». Κατά τις ίδιες πληροφορίες, η αρμόδια υπηρεσία της ΕΛ.ΑΣ. ενημερώνει την Προανακριτική ότι είναι στην ευχέρειά της να επιλέξει με ποιον από τους δύο τρόπους θα τους εξετάσει.

Πάντως η εισαγγελέας Διαφθοράς Ελένη Τουλουπάκη στη γνώμη που διατύπωσε με επιστολή της προς την Προανακριτική λέει ότι η εξέταση των μαρτύρων πρέπει να γίνει σε διαφορετικά δωμάτια και με αλλοίωση της φωνής τους.

«Το μείζον είναι να εξεταστούν οι μάρτυρες» απαντά η πλειοψηφία

Σημειώνεται ότι το άρθρο 11 της κοινής υπουργικής απόφασης (42926 οικ./2018 – ΦΕΚ 2194/Β/12-6-2018) για τον καθορισμό του φορέα και τη διαδικασία υλοποίησης των μέτρων προστασίας προβλέπει σχετικά με την κατάθεση με χρήση ηλεκτρονικών μέσων ηχητικής και οπτικής ή μόνο ηχητικής μετάδοσής της ότι το μέτρο αυτό εφαρμόζεται «όταν το προστατευόμενο πρόσωπο εξετάζεται ενώπιον των Αρχών και κρίνεται αναγκαία η χρήση του» (παρ. γ), ενώ στο άρθρο 7 προβλέπεται ότι το προστατευόμενο πρόσωπο αν έχει αντίρρηση «υποχρεούται να απευθύνεται αποκλειστικά στον αρμόδιο εισαγγελέα, προς διασφάλιση της μυστικότητας των ενεργειών, ο οποίος θα κρίνει και θα αποφασίζει επ’ αυτών», εν προκειμένω στην Εισαγγελία Διαφθοράς. Αν λοιπόν η προανακριτική επιλέξει τη διά ζώσης εξέτασή τους χωρίς αλλοιωμένα χαρακτηριστικά, όπως είναι και το πιθανότερο, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο οι προστατευόμενοι μάρτυρες να διατυπώσουν αντιρρήσεις επικαλούμενοι το πλαίσιο προστασίας που τους έχει παρασχεθεί από τις αρμόδιες δικαστικές αρχές. Επ’ αυτών αναμένεται να καταλήξουν αύριο τα μέλη της επιτροπής, με τον μεν ΣΥΡΙΖΑ να διαμηνύει ότι δεν θα δεχθεί «νομικά πραξικοπήματα» και «εκφοβισμό των μαρτύρων» και την πλειοψηφία να δηλώνει ότι «το μείζον είναι να εξεταστούν οι μάρτυρες με ή χωρίς κουκούλα προκειμένου να διαπιστώσουμε την αξιοπιστία τους». «Τώρα αν από την εξέτασή τους αποκαλυφθεί η πραγματική τους ταυτότητα, αυτό δεν βαραίνει σε καμία περίπτωση την επιτροπή» σχολίαζε παράγοντας της επιτροπής υπογραμμίζοντας χαρακτηριστικά: «Δεν με ενδιαφέρει το πώς – με ενδιαφέρει να τους έχω μπροστά μου να τους εξετάσω».