Τελευταία ευκαιρία το παζάρι Μέι – Κόρμπιν για τον γόρδιο δεσμό του Brexit

Ακόμα και η ημέρα της μαρμότας είχε τελειώσει σε λιγότερο χρόνο από το Brexit. Οι διαπραγματεύσεις για την έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ έχουν ήδη ξεπεράσει τα δύο χρόνια και σήμερα μοιάζει σαν να βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή: πραγματοποιούνται διαβουλεύσεις ανάμεσα στην πρωθυπουργό Τερέζα Μέι και στον αρχηγό της αντιπολίτευσης Τζέρεμι Κόρμπιν μήπως βρεθεί τελικά τι είναι αυτό που θέλει η Βρετανία – με πιθανότερο σενάριο να αποχωρήσει από την κοινή αγορά αλλά να παραμείνει σε τελωνιακή ένωση με την ΕΕ. Μέχρι στιγμής, ύστερα από ώρες επί ωρών διαπραγματεύσεων, το μόνο που γνωρίζουμε είναι τι δεν θέλουν οι Βρετανοί: δεν θέλουν ένα Brexit χωρίς συμφωνία.

Την Τετάρτη, το No Deal καταψηφίστηκε από τους βουλευτές (με 313 ψήφους έναντι 312!), οι οποίοι κάλεσαν την πρωθυπουργό να ζητήσει νέα παράταση του άρθρου 50 προκειμένου να αποφευχθεί η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ χωρίς συμφωνία. Η Μέι έστειλε επιστολή στην ΕΕ ζητώντας παράταση ως τις 30 Ιουνίου. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ τοποθετήθηκε δημοσίως υπέρ μιας 12μηνης παράτασης με την επιλογή αποχώρησης της Βρετανίας νωρίτερα αν υπάρξει συμφωνία («flextension», δηλαδή «ευέλικτη παράταση» την έχει βαφτίσει ο βρετανικός Τύπος).

Στις ευρωεκλογές

Η ΕΕ θέλει πάση θυσία να αποφύγει το ενδεχόμενο να δίνει μια ατελείωτη σειρά από μικρές παρατάσεις στη Βρετανία. Η Μέι το γνωρίζει, όπως γνωρίζει ότι το αίτημά της για παράταση ως τις 30 Ιουνίου θα απορριφθεί από τους αρχηγούς των 27 κρατών-μελών στην ειδική σύνοδο για το Brexit την Τετάρτη. Γι’ αυτό στην επιστολή της πρόσθεσε, για πρώτη φορά, ότι η Βρετανία είναι διατεθειμένη να λάβει μέρος τις ευρωεκλογές (23-26 Μαΐου) αν δεν υπάρξει συμφωνία μέχρι τότε.

Η μέρα της μαρμότας συνεχίζεται και στην επιστολή της Μέι: παράταση ως τις 30 Ιουνίου είχε ζητήσει και την τελευταία φορά που είχε πάει στις Βρυξέλλες, στα τέλη Μαρτίου, αλλά το αίτημά της είχε απορριφθεί από τους «27». Η επιλογή της 30ής Ιουνίου δεν είναι τυχαία. Είναι δύο ημέρες πριν από την πρώτη συνεδρίαση της νέας Ευρωβουλής (στις 2 Ιουλίου), γι’ αυτό, αν οι Βρετανοί έχουν αποφασίσει μέχρι τότε με ποιους όρους θέλουν να αποχωρήσουν από την ΕΕ, οι ευρωβουλευτές τους δεν θα χρειαστεί να συμμετάσχουν.

Καταθέτοντας το (μάταιο) αίτημα για παράταση, η Μέι δεν είχε κατά νου τους «27» αλλά τους Τόρις που επιθυμούν ένα σκληρό Brexit και θα εξοργίζονταν αν ζητούσε μακρύτερη παράταση. Επίσης δείχνει στους ψηφοφόρους του Brexit ότι προσπάθησε να πάρει όσο το δυνατόν μικρότερη παράταση, αλλά η (κακιά) ΕΕ δεν το δέχθηκε.

Εναν ακόμα χρόνο

Οι Βρετανοί αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι όσο δεν καταλήγουν σε καμία συμφωνία η προοπτική να συνεχίσουν να είναι μέλη της ΕΕ για έναν ακόμα χρόνο είναι πολύ πιθανή. Ακόμα και ο κορυφαίος Brexiteer, Τζόναθαν Ρις-Μογκ, οπαδός του No Deal, παραδέχθηκε ότι η παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ για ένα διάστημα είναι μια πραγματικότητα – και πρότεινε στο Λονδίνο να κάνει τη ζωή της ΕΕ όσο πιο δύσκολη γίνεται: «Να βάζει βέτο σε κάθε αύξηση του προϋπολογισμού, να εμποδίζει την κοινή στρατιωτική δύναμη και να μπλοκάρει τα σχέδια του Μακρόν για την ΕΕ».

Οι συνομιλίες ανάμεσα στη Μέι και στον Κόρμπιν συνεχίστηκαν για τρίτη ημέρα την Παρασκευή – ενώ όλοι θεωρούν ότι θα έπρεπε να είχαν ξεκινήσει χρόνια νωρίτερα. Περιλαμβάνουν δύσκολα ζητήματα, όπως την πιθανή τελωνειακή ένωση Βρετανίας – ΕΕ, την ασφάλεια και, κυρίως, τη διοργάνωση νέου δημοψηφίσματος για όποια συμφωνία επιτευχθεί. Κατά την άποψη στελεχών του Εργατικού Κόμματος, ένα δεύτερο δημοψήφισμα είναι επιβεβλημένο ύστερα από την αποτυχία της Βουλής να άρει το αδιέξοδο, καταψηφίζοντας τα πάντα πλην του No Deal.

Το τι θα βγει από τις συνομιλίες Μέι – Κόρμπιν δεν είναι σαφές. Πηγές από τους Τόρις άφηναν να διαρρεύσει ότι οι συνομιλίες θα κατέρρεαν αν ο Κόρμπιν επέμενε στο δημοψήφισμα. Παράλληλα, στελέχη των Εργατικών προειδοποιούσαν για ανταρσία στο κόμμα αν ο Κόρμπιν έρθει σε κάποια συμφωνία με τη Μέι χωρίς την πρόβλεψη ότι αυτή θα τεθεί σε δημοψήφισμα (όπως επιθυμεί το 80% των μελών και των ψηφοφόρων των Εργατικών). Με άλλα λόγια, το ζήτημα είναι ποιος από τους δύο ηγέτες θα ρισκάρει να διασπάσει το κόμμα του για να έρθει σε συμφωνία με τον άλλο.

Οι Τόρις μοιάζουν ήσυχοι ότι άλλη μία ψηφοφορία στη Βουλή για τη διοργάνωση νέου δημοψηφίσματος θα έχει την τύχη των δύο προηγούμενων: θα αποτύχει. Η κόκκινη γραμμή τους είναι να μη συμφωνήσει η Μέι με τον Κόρμπιν να αναγκάσει τους βουλευτές της να υπερψηφίσουν το νέο δημοψήφισμα.

Η τελωνειακή ένωση

Η τελωνειακή ένωση είναι μάλλον πιο «εύπεπτη» για τους Τόρις: θα δώσει μια γρήγορη λύση, αποφεύγοντας ίσως ακόμα και τη συμμετοχή της Βρετανίας στις ευρωεκλογές, ενώ οι παραιτήσεις διαμαρτυρόμενων υπουργών που ήθελαν ένα «καθαρό» Brexit κρίνονται «χειρίσιμες» από την Ντάουνινγκ Στριτ, καθώς μερικοί θα παραιτηθούν για να δείξουν «σκληροί» στους ψηφοφόρους τους και να αυξήσουν τις πιθανότητες να κερδίσουν στην κούρσα για τη διαδοχή της Μέι.

Ολων τα μάτια τώρα είναι στραμμένα στις Βρυξέλλες την Τετάρτη, όπου οι «27» πρέπει να λάβουν ομόφωνη απόφαση για την παράταση του άρθρου 50 και το τι μέλλει γενέσθαι. Είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν αντιρρήσεις από ορισμένους ηγέτες για τη διάρκεια της παράτασης που θα δοθεί στη βρετανική κυβέρνηση και για το αν αυτό θα της δώσει την ευκαιρία να αναμειγνύεται και να μπλοκάρει τις ευρωπαϊκές πολιτικές, παρασύροντας στο βρετανικό χάος και τις Βρυξέλλες.

Τι γίνεται αν δεν τα βρουν οι δύο ηγέτες – Τι μπορεί να κάνει η ΕΕ

Αν η Μέι και ο Κόρμπιν καταφέρουν να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία, η Μέι θα την υποβάλει στην ΕΕ την Τετάρτη μαζί με το αίτημα παράτασης του Αρθρου 50. Αν δεν καταλήξουν σε συμφωνία, οι βουλευτές θα κληθούν να ψηφίσουν αύριο ή μεθαύριο μια σειρά από προτάσεις και αν κάποια από αυτές συγκεντρώσει πλειοψηφία, η Μέι είναι αναγκασμένη να συμμορφωθεί με την επιλογή τους και να την υποβάλει την Τετάρτη στην ΕΕ μαζί με το αίτημα παράτασης του Αρθρου 50.

Την Τετάρτη το «μπαλάκι» θα περάσει στους αρχηγούς των 27 κρατών-μελών. Αν συμφωνήσουν, ομόφωνα όπως απαιτείται, με την πρόταση που θα τους υποβάλει η Μέι, το Λονδίνο δεν θα έχει παρά να εφαρμόσει όσα συμφωνήθηκαν. Αν όμως οι «27» αρνηθούν να ικανοποιήσουν το αίτημα της Μέι, τότε είτε θα αποχωρήσει η Βρετανία από την ΕΕ χωρίς συμφωνία, είτε θα ακυρώσει το Brexit (για να ξαναρχίσουν όλα από την αρχή).

Ακόμη και αν ξεπεραστεί ο σκόπελος της Τετάρτης και η Βρετανία εξασφαλίσει μια παράταση του Αρθρου 50, το Brexit χωρίς συμφωνία δεν θα έχει φύγει οριστικά από το τραπέζι. Θα επανεμφανιστεί ως πιθανότητα αν και στο τέλος της νέας παράτασης, σε έναν χρόνο ή λιγότερο, οι Βρετανοί δεν έχουν αποφασίσει ακόμη τι θέλουν.

Το σχέδιο Μέι

Αλλά ούτε και το σχέδιο της Μέι για την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ, παρότι έχει καταψηφιστεί συντριπτικά τρεις φορές από τη Βουλή, δεν έχει βγει οριστικά από το τραπέζι. Αν η Μέι και ο Κόρμπιν δεν καταφέρουν να καταλήξουν σε μια συμβιβαστική λύση και αν οι βουλευτές δεν υπερψηφίσουν καμία πρόταση από εκείνες που θα τεθούν στη Βουλή αύριο ή μεθαύριο, το σχέδιο της Μέι θα παραμείνει μια πιθανότητα. Σε περίπτωση που οι «27» συμφωνήσουν την Τετάρτη να δώσουν παράταση στη Βρετανία, το σχέδιο Μέι μπορεί να επανέλθει στη διάρκεια αυτής της παράτασης ως ένα ήδη έτοιμο σχέδιο για την αποχώρηση σε περίπτωση που η εύρεση εναλλακτικού σχεδίου συναντήσει δυσκολίες.

Μια άλλη πιθανότητα είναι να πραγματοποιηθεί νέο δημοψήφισμα επί της πρότασης που θα συμφωνηθεί στην πορεία, ακόμη και επί του ίδιου του Brexit. Το νέο δημοψήφισμα θα μπορούσε να είναι συμβουλευτικό (δηλαδή νομικά μη δεσμευτικό για την κυβέρνηση), όπως εκείνο του 2016 για το Brexit, ή δεσμευτικό (δηλαδή το αποτέλεσμά του θα εφαρμοστεί αυτομάτως), όπως εκείνο του 2011 για την αλλαγή του εκλογικού συστήματος στις γενικές εκλογές. Για να πραγματοποιηθεί οποιοδήποτε δημοψήφισμα, πρέπει προηγουμένως να περάσει νόμος που θα αποσαφηνίζει τους όρους του και η Εκλογική Επιτροπή να αποφανθεί σχετικά με το ερώτημα ή τα ερωτήματα του δημοψηφίσματος. Στη συνέχεια το ερώτημα θα γίνει νόμος και θα ακολουθήσει η απαιτούμενη «περίοδος δημοψηφίσματος» προτού στηθούν οι κάλπες. Ολα τα παραπάνω βήματα χρειάζονται τουλάχιστον 22 εβδομάδες για να ολοκληρωθούν.

Δημοψήφισμα

Το δημοψήφισμα, παρότι ακούγεται απλό, έχει πολλούς διαφορετικούς τρόπους να εξελιχθεί. Ο πιο απλός είναι να διοργανωθεί ένα μη δεσμευτικό δημοψήφισμα, με άγνωστο μέχρι στιγμής ερώτημα, το οποίο θα εγκρίνει η Βουλή. Αν είναι δεσμευτικό και το ερώτημα που θα τεθεί στους ψηφοφόρους θα είναι μια συμφωνία αποχώρησης (όποια υπάρχει τότε) ή παραμονή στην ΕΕ, το «κλειδί» θα το έχουν οι βουλευτές: είτε θα εγκρίνουν τη συμφωνία αποχώρησης και στη συνέχεια ο λαός θα αποφασίσει αν θα την υπερψηφίσει ή θα προτιμήσει την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ, είτε οι βουλευτές δεν θα εγκρίνουν την συμφωνία αποχώρησης και τότε δεν θα διοργανωθεί δημοψήφισμα επ’ αυτής και όλα τα ενδεχόμενα θα είναι πάλι ανοιχτά.

Γενικές εκλογές όμως θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν και πολύ νωρίτερα, π.χ. αν η Μέι αποφασίσει ότι ο καλύτερος τρόπος για να αρθεί το αδιέξοδο είναι οι πρόωρες εκλογές. Δεν μπορεί όμως να το αποφασίσει μόνη της. Πρέπει να καταθέσει την πρόταση για πρόωρες εκλογές στη Βουλή και να την εγκρίνουν τα δύο τρίτα των βουλευτών (όπως συνέβη το 2017) – σε αυτή την περίπτωση οι κάλπες θα στηθούν τουλάχιστον 25 εργάσιμες ημέρες αργότερα ή στην ημερομηνία που θα αποφασίσει η πρωθυπουργός. Αν οι βουλευτές δεν εγκρίνουν την πρόταση για πρόωρες εκλογές, όλα τα υπόλοιπα ενδεχόμενα θα παραμείνουν ανοιχτά.

Αν το Λονδίνο θελήσει να επαναδιαπραγματευτεί με την ΕΕ, η επαναδιαπραγμάτευση πρέπει να αφορά μια εντελώς νέα συμφωνία και όχι μικροαλλαγές ή προσθήκες στην ήδη υπάρχουσα. Οι Βρυξέλλες το έχουν ξεκαθαρίσει αυτό. Αν οι «27» συμφωνήσουν για επαναδιαπραγμάτευση από την αρχή, αυτή θα πάρει χρόνο, συνεπώς θα απαιτήσει μεγάλη παράταση του Αρθρου 50. Η συμφωνία που θα προκύψει θα τεθεί στη βρετανική Βουλή προς έγκριση και αν περάσει, θα εφαρμοστεί. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι «27» μπορεί να αρνηθούν να επαναδιαπραγματευτούν νέα συμφωνία με το Λονδίνο, το οποίο θα έχει μπροστά του πάλι όλα τα γνωστά ενδεχόμενα.

Πρόταση δυσπιστίας

Η Μέι «επέζησε» από μια πρόταση δυσπιστίας που κατέθεσε εναντίον της ο Κόρμπιν τον Ιανουάριο (με 325 ψήφους υπέρ και 306 κατά). Το Εργατικό Κόμμα όμως έχει το δικαίωμα να ξανακαταθέσει ανά πάσα στιγμή νέα πρόταση δυσπιστίας προς τη Μέι. Αν αυτή τη φορά την υπερψηφίσουν οι βουλευτές, θα ακολουθήσει μια περίοδος 14 ημερών κατά την οποία η παρούσα ή μια άλλη κυβέρνηση θα επιχειρήσει να εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη της Βουλής. Αν αυτό δεν γίνει δυνατό, θα πραγματοποιηθούν γενικές εκλογές.

Τυχόν ακύρωση του Brexit μπορεί να συμβεί όποτε και αν το θελήσει η Βρετανία, καθώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε ότι είναι νόμιμο να ανακαλέσει μονομερώς το Λονδίνο το Αρθρο 50, χωρίς τη συμφωνία των «27». Αφού η κυβέρνηση της Μέι είναι αποφασισμένη να φέρει εις πέρας το Brexit, ακύρωσή του δεν αναμένεται να συμβεί αν δεν προηγηθεί ένα άλλο γεγονός, όπως νέο δημοψήφισμα ή αλλαγή κυβέρνησης.