Τα θολά σημεία στα θετικά σενάρια για την πανδημία

Κομβικής σημασίας «γέφυρα» προς την κανονικότητα αποτελεί ο μήνας Μάρτιος, καθώς η πανδημία εισέρχεται σε μία νέα – λιγότερο απειλητική από ποτέ – φάση. Αυτό άλλωστε σηματοδοτεί η πρόσφατη απόφαση, που τίθεται σε εφαρμογή ήδη από σήμερα, και βάζει τέλος στις μάσκες σε εξωτερικούς χώρους. Οι ειδικοί εν τούτοις βάζουν αστερίσκους στα θετικά σενάρια, θέλοντας να υπογραμμίσουν τους δυνητικούς κινδύνους που βρίσκονται μπροστά μας.

Ο πρώτος αστερίσκος αφορά τον κίνδυνο που ελλοχεύει από το λανθασμένο μήνυμα που μπορεί να λάβουν οι πολίτες σχετικά με τη μεγάλη έξοδο προς την κανονικότητα. Ο δεύτερος το γεγονός πως στη μάχη των μεταλλάξεων η Ομικρον 2 φαίνεται να κερδίζει έδαφος (ταράσσοντας τις ισορροπίες), ενώ παράλληλα ο πόλεμος στην Ουκρανία ευνοεί τις μεταδόσεις αλλά και την ανάδυση νέων στελεχών.

Δεν «πέφτουν»
οι μάσκες

«Το να πετάξουμε τις μάσκες σε εξωτερικούς χώρους, όταν δεν επικρατεί συγχρωτισμός, είναι επιστημονικά ορθό και τεκμηριωμένο» διευκρινίζει μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Πνευμονολογίας στην Ιατρική Σχολή Κρήτης και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας Νίκος Τζανάκης. Ο ίδιος όμως τονίζει πως οι πολίτες είναι πλέον επαρκώς εκπαιδευμένοι ώστε να εντοπίζουν πότε μία ασφαλής ζώνη μετατρέπεται σε επικίνδυνη.

«Εφόσον περπατάς σε έναν δρόμο με λίγους περαστικούς, προφανώς και δεν συντρέχει λόγος ανησυχίας. Ομως το πρωί του Σαββάτου στην Ερμού, όπου η κοσμοσυρροή είναι δεδομένη, η μάσκα κρίνεται απαραίτητη. Το ίδιο ισχύει και στη στάση του λεωφορείου, πόσο δε μάλλον στο μετρό και στα λοιπά ΜΜΜ» είναι τα γλαφυρά παραδείγματα του καθηγητή, επιχειρώντας να χαρτογραφήσει τις «πράσινες» και τις «κόκκινες» περιοχές της νέας κανονικότητας.

Πιο μεταδοτική
η Ομικρον 2

Η συνετή συμπεριφορά (και) στη χρήση μάσκας είναι όμως αναγκαία για έναν επιπλέον λόγο: Σταδιακά η Ομικρον 1 χάνει έδαφος, με την Ομικρον 2 να επιδεικνύει επεκτατικές τάσεις. «Σήμερα περίπου το 15%-20% των κρουσμάτων στην Κρήτη οφείλονται στην Ομικρον 2 ενώ παράλληλα αυξάνεται και το ποσοστό των νοσηλευόμενων με λοίμωξη Covid που έχουν μολυνθεί από το νεότερο στέλεχος. Πρέπει δε, να συνυπολογιστεί πως είναι 1-1,5 φορές πιο μεταδοτική, συνεπώς αναμένεται να συντηρηθεί υψηλά ο ημερήσιος αριθμός κρουσμάτων και τις επόμενες εβδομάδες» προσθέτει ο καθηγητής, συμπληρώνοντας πως η εικόνα είναι ίδια και σε άλλες περιοχές της χώρας.

Εμβόλια και
φυσική ανοσία

Παρ’ όλα αυτά, από τα υπάρχοντα δεδομένα προκύπτει πως ο εμβολιασμός – ιδίως δε όταν έχει ολοκληρωθεί η αναμνηστική δόση – προστατεύει σημαντικά από σοβαρές επιπλοκές. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με νέα ανάλυση του ΕΟΔΥ που έθεσε στο «μικροσκόπιο» τους θανάτους και τις διασωληνώσεις ανεμβολίαστων και εμβολιασμένων ατόμων κατά το διάστημα 20 Δεκεμβρίου 2021 έως 30 Ιανουαρίου 2022, η αναμνηστική δόση του εμβολίου είχε αποτελεσματικότητα 62% έναντι μόλυνσης από κορωνοϊό, 91% έναντι διασωλήνωσης και 87% έναντι θανάτου.

Μάλιστα και όπως υπογραμμίζουν οι ειδικοί του Οργανισμού, με δεδομένο ότι το στέλεχος Ομικρον διαθέτει χαρακτηριστικά ανοσιακής διαφυγής, δηλαδή ικανότητας να μολύνει τα άτομα που έχουν εμβολιασθεί ή προηγουμένως μολυνθεί με άλλα στελέχη του ιού, η αποτελεσματικότητα (62%) έναντι μόλυνσης χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερα ικανοποιητική.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; «Σε αυτή τη φάση η πανδημία θα συνεχίσει να προκαλεί πολλά κρούσματα – υπολογίζεται ότι το 70% αυτών θα είναι ασυμπτωματικά -, χωρίς αυτό να μεταφράζεται απαραίτητα σε αύξηση νοσηλειών και θανάτων. Πρόκειται για το αποτέλεσμα του εμβολιασμού αλλά και της φυσικής ανοσίας. Αρκεί κανείς να αναλογιστεί πως από τον περασμένο Σεπτέμβριο έχουν καταγραφεί επισήμως 1,5 εκατ. κρούσματα» καταλήγει ο καθηγητής.

Κίνδυνος δημιουργίας νέων στελεχών λόγω του πολέμου

Υπό τις τραγικές εξελίξεις στην Ουκρανία ο καθηγητής Πνευμονολογίας Νίκος Τζανάκης βάζει και μία ακόμη παράμετρο στις επιστημονικές ανησυχίες όταν σημειώνει πως «ο πόλεμος που εξελίσσεται σπαταλάει μεγάλη ενέργεια από την παγκόσμια κοινότητα και έχει θέσει το θέμα της επιδημίας σε δεύτερο επίπεδο. Ομως είναι βέβαιο ότι στις εμπόλεμες χώρες ή στις χώρες που εμπλέκονται λόγω των προσφυγικών εισροών υπάρχει εκτός από τη πιθανότητα πανδημικής έκρηξης και ο κίνδυνος δημιουργίας νέων στελεχών».

Η επιδημιολογική πλευρά της εισβολής στην Ουκρανία

Θα μπορούσε ο πόλεμος να δημιουργήσει νέες αναταράξεις στην πανδημία; Δεν πρόκειται για αδύνατο σενάριο, με τους επιδημιολόγους να στρέφουν το βλέμμα τους σε έναν ακόμη απρόσμενο παράγοντα.

Η ισπανική γρίπη, σύμφωνα με τον καθηγητή Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Αλκιβιάδη Βατόπουλο, αποτελεί το απόλυτο ιστορικό παράδειγμα. «Τότε η πανδημία εξαπλώθηκε και συντηρήθηκε λόγω του πολέμου. Οι πρώτες αναφορές για την ασθένεια γίνονται από τις εφημερίδες της ουδέτερης Ισπανίας, από όπου πήρε και το όνομά της. Αντιθέτως, στις εμπλεκόμενες χώρες δεν γίνεται αναφορά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης εξαιτίας της λογοκρισίας. Παρ’ όλα αυτά είναι γνωστό ότι η γρίπη είχε χτυπήσει τα στρατεύματα».

Ετσι, γρήγορα και λόγω της μετακίνησης των στρατευμάτων η γρίπη εξαπλώνεται σε όλον τον κόσμο. «Σήμερα, έχουμε μετακινήσεις προσφυγικών πληθυσμών από περιοχές όπου η εμβολιαστική κάλυψη δεν είναι υψηλή. Είναι σημαντικό όμως να υπογραμμίσει κανείς πως σε τέτοιες βίαιες καταστάσεις η πανδημία είναι το λιγότερο που έχει σημασία γι’ αυτούς τους ανθρώπους» προσθέτει με νόημα ο κ. Βατόπουλος.

Εν τω μεταξύ, και όπως υπογραμμίζουν οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ – Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Πάνος Μαλανδράκης, Γιάννης Ντάνασης και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης ΕΚΠΑ) – όσοι νοσήσουν βαρύτερα σε πόλεις που βρίσκονται σε πολιορκία θα παραπεμφθούν αναγκαστικά σε νοσοκομεία κατάμεστα από τραυματίες και με περιορισμένες προμήθειες.

Η κατάσταση αυτή, όπως συμπληρώνουν, αποτελεί έναν θλιβερό συνδυασμό ασθενών με Covid-19 και τραυματιών. Επίσης είναι δυσχερής η μεταφορά οξυγόνου σε περιόδους πολέμου, με αποτέλεσμα ήδη το απόθεμα οξυγόνου στην Ουκρανία να αρχίζει να μειώνεται σημαντικά.

Οι έλληνες ειδικοί παραπέμπουν στην ανάλυση των Eric Toner, γιατρού του John Hopkins, και Ron Waldman, καθηγητή του Πανεπιστημίου George Washington, σύμφωνα με την οποία η κατάσταση αυτή λογικά θα οδηγήσει σε αύξηση των κρουσμάτων, αλλά δεν θα καταγραφούν τα δεδομένα επαρκώς.

«Ηδη έχουν κυκλοφορήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης φωτογραφίες με κοσμοσυρροή χωρίς μάσκα σε υπόγειους σιδηροδρόμους και μέσα μεταφοράς σε διάφορες γειτονικές χώρες όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Σλοβακία. Επιπρόσθετα το ποσοστό του εμβολιασμού της Ουκρανίας ήταν στο 35% πριν από την έναρξη του πολέμου, ενώ πλέον οι εμβολιασμοί έχουν διακοπεί λόγω έκτακτων συνθηκών, ενώ οι γείτονες χώρες, παρά τα υψηλά ποσοστά εμβολιασμού τους, θα δεχτούν τώρα αρκετούς ανεμβολίαστους πρόσφυγες πυροδοτώντας εκρήξεις του ιού».

Ωστόσο, ο καθηγητής Ron Waldman υποστηρίζει ότι παντού τα κρούσματα φαίνεται να μειώνονται στην Ευρώπη, αλλά η συνάθροιση περισσότερου πληθυσμού στον ίδιο χώρο και η αυξημένη κινητικότητα ευνοούν την έξαρση του ιού. Και υπογραμμίζει ότι «οι πρόσφυγες κινδυνεύουν να κατηγορηθούν αδίκως για τη διασπορά του ιού, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για μία ομάδα ανθρώπων που φεύγουν από την πατρίδα τους εξαιτίας μίας πολεμικής σύρραξης με φόβο τόσο για τη δική τους τη ζωή όσο και των οικογενειών τους».