Τα σχέδια των ΗΠΑ για την Αλεξανδρούπολη

Αποφασισμένοι να κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους ώστε να εκμεταλλευθούν πλήρως το δυναμικό της Αλεξανδρούπολης ως στρατηγικού κόμβου σε στρατιωτικό και όχι μόνο επίπεδο εμφανίζονται οι Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του «Βήματος», οι Αμερικανοί είναι έτοιμοι να αναλάβουν καθ’ ολοκληρίαν το κόστος της ανάσυρσης μιας βυθοκόρου από το λιμάνι της πόλης, ώστε να μπορεί να υπάρξει εκμετάλλευση του κρηπιδώματος σε όλο του το μήκος και να διασφαλιστεί ο ανετότερος ελλιμενισμός αμερικανικών πολεμικών πλοίων. Στην πόλη βρέθηκαν αμερικανοί δύτες οι οποίοι, σε συνεργασία με Ελληνες, έκαναν «αυτοψία» στην περιοχή και αναμένεται μέχρι τα τέλη του Ιουνίου να συντάξουν ειδική έκθεση που θα περιγράφει τις λεπτομέρειες της επιχείρησης ανέλκυσης, το χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί, αλλά και το εκτιμώμενο κόστος. Τα κονδύλια για την εκτέλεση της επιχείρησης θα καλυφθούν από τον αμερικανικό στρατό, ενώ τον συντονισμό των κινήσεων από ελληνικής πλευράς θα αναλάβει το υπουργείο Εθνικής Αμυνας.

Τα οφέλη

Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι τα τελευταία τρία-τέσσερα χρόνια οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εκτιμήσει ιδιαίτερα τα οφέλη που προσφέρει η αξιοποίηση της Αλεξανδρούπολης για τις κινήσεις των αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Αυτό έχει καταστεί σαφές από τις επανειλημμένες δηλώσεις του αμερικανού πρεσβευτή Τζέφρι Πάιατ, αλλά και του αμερικανού γενικού προξένου στη Θεσσαλονίκη Γκρέγκορι Φλέγκερ. Μόλις πρόσφατα, κατά το τελευταίο 10ήμερο του Μαΐου, περίπου 2.500 αμερικανοί στρατιώτες, μαζί με μεγάλο εξοπλισμό (περισσότερα από 400 οχήματα και 140 κοντέινερς, καθώς και περίπου 200 ρυμουλκούμενα) αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της ακριτικής πόλης με τελικό προορισμό τη Ρουμανία, όπου και θα συμμετείχαν στη μεγάλη πολυεθνική άσκηση «Saber Guardian 2019» στη Μαύρη Θάλασσα. Εκτιμάται ότι περίπου 400 εκ των στρατιωτών παραμένουν στην Αλεξανδρούπολη. Καθώς δε το ΝΑΤΟ έχει αναθεωρήσει πλήρως τη στρατηγική του στην ευρύτερη περιοχή μετά τα γεγονότα του 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, οι Αμερικανοί εκτιμούν ιδιαίτερα τέτοιους διαύλους που παρακάμπτουν την εξάρτηση από τα Στενά του Βοσπόρου για τη μεταφορά δυνάμεων στη Μαύρη Θάλασσα. «Η λέξη-κλειδί είναι η ευελιξία» υπογραμμίζει πηγή που γνωρίζει τις λεπτομέρειες των σχεδιασμών.

Το άριστο οδικό δίκτυο της περιοχής, και ιδιαίτερα η Εγνατία οδός, αλλά και οι σιδηροδρομικές συνδέσεις καθιστούν την Αλεξανδρούπολη πολύ ελκυστική για τους αμερικανικούς στρατιωτικούς σχεδιασμούς, καθώς διαμορφώνουν έναν κάθετο άξονα που επιτρέπει την ταχεία μεταφορά δυνάμεων από Νότο προς Βορρά, και πιο συγκεκριμένα προς τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία ή τη νεοεισελθούσα στο ΝΑΤΟ Βόρεια Μακεδονία. Οπως σημείωναν αμερικανικές διπλωματικές πηγές, «πιστεύουμε ότι η προώθηση του έργου της ανάσυρσης θα ενισχύσει την περιφερειακή σταθερότητα, θα βελτιώσει την οικονομική βιωσιμότητα του λιμανιού και θα είναι αμοιβαία επωφελής». Η ανάσυρση του βυθισθέντος πλοίου θα τονώσει ακόμα περισσότερο τη διαδικασία ιδιωτικοποίησης του λιμανιού, την οποία προωθεί το ΤΑΙΠΕΔ, καθώς θα απελευθερωθεί το κρηπίδωμα.

Η αρχική ιδέα για την ανάσυρση της βυθοκόρου «Ολγας» άρχισε να διαμορφώνεται στο μυαλό των Αμερικανών πριν από περίπου δύο χρόνια. Το πλοίο αυτό, μήκους περίπου 90 μέτρων, βυθίστηκε το 2009 και έκτοτε συνιστά πρόβλημα για την πλήρη αξιοποίηση του λιμανιού, καθώς έχει βυθιστεί σχεδόν στο μέσον του μήκους περίπου 500 μέτρων κρηπιδώματος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το «καθαρό μήκος» να περιορίζεται σε περίπου 200 μέτρα και να μην επιτρέπει τον άνετο ελλιμενισμό πλοίων μεγάλου μεγέθους, όπως το αμερικανικό πλοίο το οποίο μετέφερε πρόσφατα στρατιωτικές δυνάμεις και εξοπλισμό των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η Αλεξανδρούπολη αποτελεί αυτό που οι Αμερικανοί ονομάζουν «deep sea port» και ο ελλιμενισμός αμερικανικών πολεμικών πλοίων διευκολύνει τη μετακίνηση δυνάμεων. Παράλληλα, ελληνικές στρατιωτικές πηγές τονίζουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιθυμούσαν να έχουν διασφαλισμένη πρόσβαση στο λιμάνι, και μάλιστα κατόπιν ταχείας ειδοποίησης. Η αμερικανική πλευρά έχει ξεκινήσει επαφές με τον Οργανισμό Λιμένος Αλεξανδρούπολης, αλλά απαιτείται συντονισμός με τα υπουργεία Ναυτιλίας, Εξωτερικών και το ΤΑΙΠΕΔ. Η επιτάχυνση της διαδικασίας εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί καλύτερα κατόπιν της ανάληψης του συντονιστικού ρόλου από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας, με το οποίο αναμένεται να υπογραφεί ένα μνημόνιο κατανόησης, αφού οι αμερικανοί δύτες ολοκληρώσουν το έργο τους. Στην «αυτοψία» έλαβαν μέρος και έλληνες δύτες, καθώς το έργο, εφόσον όλα προχωρήσουν ομαλά, θα το αναλάβουν από κοινού μία αμερικανική και μία ελληνική εταιρεία.

Η ενεργειακή και η νατοϊκή διάσταση

Υψηλόβαθμες πηγές και από τις δύο πλευρές υπογραμμίζουν τα οφέλη από την προώθηση της ανέλκυσης και της ευκολότερης πρόσβασης των αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή, καθώς, πέρα από τη στρατιωτική πτυχή του εγχειρήματος, επεκτείνονται σε τομείς όπως ο ενεργειακός. Η κατασκευή του κάθετου διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB), η εγκατάσταση του πλωτού τερματικού σταθμού επαναεριοποίησης αερίου (FSRU) στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Αλεξανδρούπολης και η μελλοντική είσοδος από το σημείο αυτό αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στοιχειοθετούν την κρίσιμη τριάδα.

Επιπλέον, υπάρχει η νατοϊκή διάσταση. Εμπειροι παρατηρητές σημειώνουν ότι η ελληνοαμερικανική συνέργεια στην Αλεξανδρούπολη ξεπερνά τον διαχωρισμό μεταξύ ανατολικής και νότιας πτέρυγας της Συμμαχίας, αφού τις «θεωρεί ολιστικά» ενιαία περιοχή. Σε αυτό το πλαίσιο, η διευκόλυνση της πρόσβασης θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των Σχεδίων Επιχειρήσεων Κλιμακούμενης Αντίδρασης τα οποία συντάχθηκαν μετά τα γεγονότα της Κριμαίας με σκοπό την ταχεία ανάπτυξη της Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης. Σε αυτή θα πρέπει να προστεθεί η προσπάθεια ενίσχυσης της περιοχής ευθύνης του Ανώτατου Συμμαχικού Διοικητή για την Ευρώπη (SACEUR), με σκοπό να έχει τη δυνατότητα να κινεί τις δυνάμεις του σε όλη την Ευρώπη χωρίς εμπόδια, μέσω π.χ. της ύπαρξης των κατάλληλων υποδομών, όπως λιμάνια, οδικοί άξονες ή αεροδρόμια.

Ανάγκη για αναθεώρηση της αμυντικής συμφωνίας

Από το 2016 και μετά η αμερικανική πλευρά έχει βάλει στο τραπέζι το ζήτημα του αναθεώρησης/τροποποίησης της Αμοιβαίας Συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας (Mutual Defense Cooperation Agreement – MDCA), η οποία είχε υπογραφεί το 1990 και αποτελεί το κείμενο με το οποίο έκλεισε το… σίριαλ της απομάκρυνσης των αμερικανικών βάσεων από την Ελλάδα. Εχουν ακουστεί κατά καιρούς πολλά για το αμερικανικό αίτημα της χρονικής επέκτασης της MDCA, η οποία με βάση την τρέχουσα πρακτική ανανεώνεται ετησίως. Πρόσφατα, ο Τζέφρι Πάιατ μιλώντας στο Ετήσιο Συνέδριο Αεροπορικής Ισχύος που διοργανώνει η Πολεμική Αεροπορία επανήλθε στο θέμα αυτό, αναφερόμενος στην ανάγκη τροποποίησης της υπάρχουσας συμφωνίας, η οποία «εξυπηρετεί καλά τις δύο πλευρές, αλλά εφαρμόστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν το στρατιωτικό ίχνος των ΗΠΑ στην Ευρώπη και στην Ελλάδα περιοριζόταν δραστικά».

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς ήταν αντίθετος σε χρονική επέκταση της ισχύος της συμφωνίας με το σκεπτικό ότι με τη διατήρηση της μονοετούς ισχύος η Ελλάδα θα μπορεί να αποσπά περισσότερα ανταλλάγματα από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στον ελληνικό χώρο έχει αναβαθμιστεί σημαντικά, τόσο με τη στάθμευση μη επανδρωμένων αεροσκαφών MQ-9 Reaper στη Λάρισα όσο και με τη συνεχή, εκ περιτροπής, παρουσία δυνάμεων όπως η στάθμευση των αμερικανικών ελικοπτέρων Apache και Black Hawk στο Στεφανοβίκειο ή των αεροσκαφών F-22 Raptor, επίσης στη Λάρισα. Η συζήτηση για την αναθεώρηση της MDCA φέρεται να επικεντρώνεται τόσο σε μια χρονική επέκταση, η οποία θα βοηθά στον καλύτερο προγραμματισμό κινήσεων και επενδύσεων των Αμερικανών, όσο και σε ένα είδος «γεωγραφικής επέκτασης» που θα καλύπτει και άλλες διευκολύνσεις επί ελληνικού εδάφους πέραν της αεροναυτικής βάσης της Σούδας στην Κρήτη.