Τα ομόλογα Σαλβίνι και οι φόβοι για Italexit

Η χρόνια αδυναμία της ευρωζώνης είναι έτοιμη και πάλι να βγει στην επιφάνεια. Τέσσερα χρόνια ακριβώς μετά τις δραματικές ημέρες του Ιουλίου του 2015 όπου τα σενάρια περί Grexit φούντωναν, η προοπτική εξόδου της Ιταλίας από τη ζώνη του ευρώ έρχεται τώρα να ταράξει τα νερά.

Υπό την πρόσφατη απειλή της Κομισιόν για επιβολή κυρώσεων μέχρι και 4,45 δισ. ευρώ στη Ρώμη για παράβαση του Συμφώνου Σταθερότητας, ισχυροί οικονομικοί παράγοντες της γείτονος θεωρούν ότι ήρθε η ώρα να κυκλοφορήσει ένα εναλλακτικό νόμισμα, που θα επιτρέψει στην κυβέρνηση Κόντε να αποπληρώσει τα χρέη της προς επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα. Πρόκειται για χρεόγραφα μικρής αξίας – τα λεγόμενα «mini-BOTs», Buoni Ordinari del Tesoro στα ιταλικά – τα οποία θα δίνουν μεταξύ άλλων τη δυνατότητα στους ιταλούς πολίτες να πληρώνουν τους φόρους τους.

Τα mini-BOTs

Τα mini-BOTs είχαν συμπεριληφθεί στο προεκλογικό μανιφέστο του ακροδεξιού κόμματος της Λέγκας και την πρόταση κυκλοφορίας τους έφεραν στο τραπέζι στελέχη του Ματέο Σαλβίνι. Αυτή εγκρίθηκε σε μια μη δεσμευτική ψηφοφορία πριν από λίγες ημέρες στο Κοινοβούλιο σηματοδοτώντας έναν νέο γύρο αντιπαράθεσης Βρυξελλών – Ρώμης, καθώς τα χρεόγραφα αυτά αποτελούν τον προθάλαμο μιας ιταλικής λίρας εν αναμονή, για όταν και εάν η χώρα αποφασίσει να φύγει από το ευρώ.

«Τα mini-BOTs είναι είτε χρήμα, και άρα είναι παράνομα, είτε είναι χρέος και τότε αυξάνεται το βάρος του χρέους. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει τρίτη δυνατότητα» ήταν τα λόγια του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι, ο οποίος έχει πολλάκις στείλει αυστηρό μήνυμα προς τους κυβερνώντες συμπατριώτες του να σταματήσουν να αμφισβητούν το ευρώ ώστε να αποτραπεί μια κρίση που κανείς δεν επιθυμεί στην Ευρώπη. «Εάν το παιδί μου πεινά και μου ζητήσει φαγητό, αλλά οι Βρυξέλλες λένε «Οχι, Ματέο, οι ευρωπαϊκοί κανόνες σάς αναγκάζουν να μη δώσετε φαγητό στο παιδί σας» νομίζετε ότι θα σεβαστώ τους κανόνες ή θα του δώσω φαγητό;» ήταν η απάντηση του Ματέο Σαλβίνι, δείχνοντας ξεκάθαρα ότι είναι έτοιμος να οδηγήσει τα πράγματα στα άκρα.

Ο ίδιος αντικρούει τις κατηγορίες των Ευρωπαίων ότι το σχέδιο της Λέγκας θα αυξήσει ακόμη περισσότερο το ιταλικό χρέος και ισχυρίζεται αντίθετα ότι θα μειωθεί. Σημαντικά ενισχυμένος από το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών που έδωσε στη Λέγκα ένα 34,3%, είναι εκ των πραγμάτων ο πιο ισχυρός πολιτικός εντός Ιταλίας, δείχνοντας σαφείς τάσεις αυτονόμησης και εκτός συνόρων παρουσιάζεται ως κυρίαρχος του παιχνιδιού.

Σύμφωνα με ανάλυση της πρόθεσης ψήφου μάλιστα, το κόμμα του θα μπορούσε να κερδίσει στο σενάριο γενικών εκλογών την πλειοψηφία των εδρών και να αυξήσει τα ποσοστά του, σε αντίθεση με το Κίνημα των Πέντε Αστέρων που έχει υποχωρήσει δημοσκοπικά, αλλάζοντας τις ισορροπίες.

Αναλυτές προβλέπουν ότι στόχος του είναι ο εντυπωσιασμός των ψηφοφόρων και ως εκ τούτου ο Σαλβίνι θα παίξει με όρους άκρων το επικοινωνιακό του παιχνίδι. Ισως και να οδηγήσει, όπως πολλοί υποστηρίζουν, την Ιταλία σε νέες εκλογές για να εξαργυρώσει πολιτικά τη χρονική συγκυρία και να εξασφαλίσει μια καθαρή λαϊκή εντολή.

Ανταρσία Σαλβίνι

Η ανταρσία του Σαλβίνι έναντι των ευρωπαίων εταίρων δεν μπορεί να αγνοηθεί. Πρόκειται για μια σαφώς επιθετική πρόκληση στην εξουσία της ΕΕ, όπως η ψήφος του Brexit από το Ηνωμένο Βασίλειο ή οι κινήσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας για τον περιορισμό της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας. Εν τούτοις, σε αντίθεση με τις παραπάνω πράξεις απείθειας, αυτή προέρχεται από ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ενωσης, το οποίο έμοιαζε πάντα να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μέρος ενός αδιαίρετου πυρήνα της σύγχρονης Ευρώπης.

Στην ουσία, ο Σαλβίνι είναι έτοιμος να πυροδοτήσει φόβους για επανάληψη της κρίσης χρέους, όπως με την περίπτωση της Ελλάδας, μόνο που αυτή τη φορά το διακύβευμα είναι πολύ μεγαλύτερο. Με περισσότερα από 60 εκατομμύρια κατοίκους, η Ιταλία αντιπροσωπεύει το 18% του πληθυσμού της ευρωζώνης και περίπου το 16% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος της. Ο σωρός χρέους των 2,3 τρισεκατομμυρίων ευρώ είναι ο τρίτος μεγαλύτερος στον κόσμο μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία – δέκα φορές μεγαλύτερος από αυτόν της Ελλάδας.

Το χρέος της Ιταλίας είναι σήμερα πάνω από το 132% του ΑΕΠ, υψηλότερο και από αυτό της Ελλάδας προτού ξεσπάσει η ελληνική κρίση χρέους. Και παρά το γεγονός ότι μόνο το ένα τέταρτο του χρέους της το κατέχουν ξένοι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ιταλίας, η ιταλική οικονομία συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με την υπόλοιπη Ευρώπη, ειδικά με τη Γαλλία.

Ο Κόντε δεν θέλει σύγκρουση με την ΕΕ

Από την πλευρά του ο Τζιουζέπε Κόντε δεν επιθυμεί σε καμία περίπτωση μετωπική σύγκρουση με τις Βρυξέλλες, καθώς κάτι τέτοιο θα έπληττε τις αποταμιεύσεις των Ιταλών. Ανακοίνωσε ότι τις επόμενες ημέρες θα συναντηθεί με τον υπουργό Οικονομικών Τζιοβάνι Τρία και το επιτελείο του, ώστε να χαράξουν στρατηγική αποτροπής της πειθαρχικής διαδικασίας κατά της Ιταλίας και να διαμορφώσουν και ένα πακέτο προϋπολογισμού.

Σε αυτό το πλαίσιο, κάλεσε τους δυο εταίρους να γεφυρώσουν τις διαφορές τους (το τελευταίο διάστημα έφθασαν στο χείλος της ρήξης) με στόχο την αποτροπή του χειρότερου σεναρίου, που θα μπορούσε να είναι, όπως δήλωσε στην «Corriere della Sera», καταστροφικό για τη χώρα: «Μια διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος από την ΕΕ θα εκθέσει τη χώρα στις αναταραχές των αγορών και πιθανόν στη μείωση της πιστοληπτικής της ικανότητας, κάτι που θα τη δυσκολέψει να πουλήσει το χρέος της. Αν τα πράγματα δεν είναι όπως τον Δεκέμβριο – όταν αποφύγαμε τις κυρώσεις καταλήγοντας σε συμφωνία για τον προϋπολογισμό του 2019 -, κινδυνεύουμε όλοι να πάμε σπίτι μας. Σίγουρα εγώ θα πάω σπίτι μου» τόνισε ο Κόντε.

Ωστόσο το ρήγμα στην καρδιά της ιταλικής κυβέρνησης είναι ήδη μεγάλο. Τόσο ο Σαλβίνι όσο και ο ηγέτης των Πέντε Αστέρων Λουίτζι Ντι Μάιο εμφανίζονται οργισμένοι που η ιδέα των μίνι ομολόγων απορρίπτεται απροκάλυπτα από τα μέλη της κυβέρνησης (εδώ τουλάχιστον συμφωνούν), χαρακτηρίζοντας τον Κόντε φερέφωνο των Βρυξελλών.

Η κυβέρνηση της Ρώμης κρέμεται κυριολεκτικά από μια κλωστή έναν χρόνο μετά τον σχηματισμό της και οι προγραμματισμένες για το 2023 βουλευτικές εκλογές μάλλον φαντάζουν σενάριο ουτοπικό. Η κατάρτιση του προϋπολογισμού του 2020 θα είναι δίχως αμφιβολία το crash test.