Συντηρητικοί και Εργατικοί στη δίνη του Brexit

Η Βρετανία, η οποία βρίσκεται στη δίνη του Brexit, δεν θα μπορούσε να αποφύγει την τάση που χαρακτηρίζει τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία χρόνια: την ανακατάταξη του πολιτικού σκηνικού με νέα κόμματα που βάζουν τέλος στην εποχή του δικομματισμού. Σε μερικές χώρες καταλύτης της εμφάνισης νέων κομμάτων που διεμβόλισαν το παραδοσιακό δίπολο ήταν η οικονομική κρίση, σε άλλες η μετανάστευση, στη Βρετανία είναι το συνεχιζόμενο μπάχαλο με το Brexit που εντείνεται όσο πλησιάζει η καταληκτική ημερομηνία της 29ης Μαρτίου.

Εντεκα βουλευτές – οκτώ Εργατικοί και τρεις Συντηρητικοί – αποχώρησαν από το κόμμα τους αυτή την εβδομάδα, σχηματίζοντας την Ανεξάρτητη Ομάδα στο βρετανικό Κοινοβούλιο. Ενας ακόμα βουλευτής των Εργατικών αποχώρησε από το κόμμα την Παρασκευή, αλλά προς το παρόν δεν έχει ενταχθεί στην Ανεξάρτητη Ομάδα η οποία τοποθετείται πολιτικά στο Κέντρο αλλά δεν συνιστά ακόμη κόμμα. Τα μέλη της αναμένουν ότι θα υπάρξουν και άλλοι βουλευτές που θα αποχωρήσουν από τα δύο μεγάλα κόμματα, τα οποία έχουν συρθεί το ένα προς τα δεξιά και το άλλο προς τα αριστερά, αφήνοντας ακάλυπτο το Κέντρο – και «άστεγους» τους κεντρώους ψηφοφόρους.

Στη Βρετανία, το σύστημα είναι τέτοιο που δυσκολεύει την εμφάνιση νέων κομμάτων. Ωστόσο και η πόλωση είναι μεγάλη και το διακύβευμα ενός Brexit χωρίς συμφωνία τεράστιο, γι’ αυτό δεν αποκλείεται τίποτα. Πολλά θα εξαρτηθούν για το νέο κόμμα – αλλά και για το μέλλον της χώρας – από μία ακόμα κρίσιμη ψηφοφορία στη βρετανική Βουλή αυτή την Τετάρτη και τις εξελίξεις που θα ακολουθήσουν.

Διχασμένα κόμματα

Προς το παρόν δεν είναι σαφές αν η Ανεξάρτητη Ομάδα θα αποτελέσει ένα μικρό σοκ ή έναν τεράστιο σεισμό στο βρετανικό πολιτικό σύστημα. Αλλωστε δεν έχει συμπληρώσει ακόμη ούτε μία εβδομάδα ζωής. Αλλά τα δεδομένα είναι τα εξής: ένα πολύ διχασμένο Συντηρητικό Κόμμα, ένα εξίσου διχασμένο Εργατικό Κόμμα, που αμφότερα προσπαθούν να «χαϊδέψουν» την ακραία πτέρυγά τους, και ένας καινούργιος πόλος έλξης που εμφανίστηκε στο Κέντρο. Ο επόμενος στόχος της Ανεξάρτητης Ομάδας είναι να προσελκύσει και άλλους βουλευτές. Οπως έχουν τα πράγματα σήμερα, αρκετοί είναι δυσαρεστημένοι και εξετάζουν την πιθανότητα να αποχωρήσουν από το κόμμα τους, ενδέχεται όμως να περιμένουν να δουν πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα προτού κάνουν κάποια κίνηση.

Στη ρευστότητα που χαρακτηρίζει το βρετανικό πολιτικό σκηνικό, πρέπει να προστεθεί το γεγονός ότι πολλοί ψηφοφόροι έχουν εγκαταλείψει την παλαιά ιδεολογία που τους συνέδεε με κάποιο κόμμα και σήμερα ορίζονται πολιτικά περισσότερο σε σχέση με το τι πιστεύουν για το Brexit παρά με οτιδήποτε άλλο – αυτοπροσδιορίζονται δηλαδή ως «Leavers» (υπέρ της αποχώρησης από την ΕΕ) ή «Remainers» (υπέρ της παραμονής στην ΕΕ) και όχι ως Εργατικοί ή Τόρις.

Η ανακατάταξη του πολιτικού σκηνικού μοιάζει αναπόφευκτη – όπως συνέβη στη Γαλλία με τον Εμανουέλ Μακρόν, στην Ελλάδα με τον ΣΥΡΙΖΑ, στην Ιταλία με το Κίνημα 5 Αστέρων και τη Λέγκα, στη Γερμανία με την Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), στην Ισπανία με τους Ciudadanos και το Podemos, κ.λπ. -, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι και εύκολη.

«Η ομάδα των 11 πρόσφατα ανεξαρτητοποιημένων βουλευτών δεν διαθέτει πολιτική πλατφόρμα και οργάνωση, ούτε ηγέτη, ενώ λειτουργεί σε ένα εκλογικό σύστημα που καθιστά σχεδόν αδύνατη την επιτυχία νέων κομμάτων. Οι αναλυτές όμως πιστεύουν ότι έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για μια αλλαγή, εν μέσω της απογοήτευσης του κοινού για τον χειρισμό του Brexit, τις άγριες εσωκομματικές ρήξεις και την εντύπωση ότι και τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν παραδοθεί στα άκρα τους» έγραψαν οι «New York Times».

Ετσι όπως έχουν τα πράγματα σήμερα, η Ανεξάρτητη Ομάδα μπορεί να παίξει δυσανάλογα μεγάλο ρόλο στην αποφυγή ενός Brexit χωρίς συμφωνία. Τα μέλη της αποχώρησαν από τους Εργατικούς ή τους Τόρις για διαφορετικούς λόγους – οι πρώην Εργατικοί ανέφεραν, μεταξύ άλλων, και τον αντισημιτισμό του κόμματος επί Τζέρεμι Κόρμπιν – αλλά αυτό που τους ενώνει είναι η αντίθεσή τους προς το Brexit. Οι ενέργειές τους προφανώς δεν εξασφαλίζουν την παραμονή της Βρετανίας στην ΕΕ, όμως επειδή φέρνουν τα δύο μεγάλα κόμματα αντιμέτωπα με το ενδεχόμενο της διάσπασής τους καθιστούν λίγο πιο δύσκολο το Brexit χωρίς συμφωνία – το οποίο δεν επιθυμεί κανένας άλλος στο Κοινοβούλιο παρά μόνο οι σκληροπυρηνικοί βουλευτές των Τόρις (δηλαδή η ομάδα European Research Group στην οποία ανήκουν ο Μπόρις Τζόνσον και ο Τζέικομπ Ρις-Μογκ και την οποία οι δυσαρεστημένοι Τόρις κατηγορούν ότι ουσιαστικά αυτή διοικεί το κόμμα).

Σύμφωνα με το BBC, «ο τρόπος με τον οποίο η νέα Ανεξάρτητη Ομάδα μπορεί να αλλάξει την πολιτική δυναμική είναι ο εξής: απλώς και μόνο η ύπαρξή της λέει στις ηγεσίες των παραδοσιακών κομμάτων πως αν δεν ακούσουν τις ανησυχίες των βουλευτών τους, τόσο οι βουλευτές όσο και οι ψηφοφόροι έχουν κάπου αλλού να πάνε».

Θέλουν παράταση

Ηδη την Παρασκευή τα μέλη της Brexit Delivery Group, ομάδας που αποτελείται από Συντηρητικούς βουλευτές τόσο υπέρ όσο και κατά του Brexit, προειδοποίησαν την πρωθυπουργό Τερέζα Μέι ότι είναι διατεθειμένοι να κάνουν το παν για να επιβάλουν παράταση της προθεσμίας του Brexit προκειμένου να αποφευχθεί η έξοδος από την ΕΕ χωρίς συμφωνία.

Ο συσχετισμός των δυνάμεων στη βρετανική Βουλή, μετά την αποχώρηση και του ένατου βουλευτή από τους Εργατικούς προχθές, έχει ως εξής: Συντηρητικοί 314 βουλευτές, Εργατικοί 246, Εθνικό Κόμμα Σκωτίας 35, Ανεξάρτητη Ομάδα 11, Φιλελεύθεροι Δημοκράτες 11, DUP (Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα από τη Βόρεια Ιρλανδία) 10, διάφοροι ανεξάρτητοι βουλευτές 8, Σιν Φέιν 7, Plaid Cymru (Κόμμα της Ουαλίας) 4, Πράσινο Κόμμα 1 βουλευτής.

Ενδιαφέρον έχει δημοσκόπηση του YouGov που δείχνει ότι αν διοργανώνονταν σήμερα εκλογές, ο ένας στους επτά ψηφοφόρους θα επέλεγε την Ανεξάρτητη Ομάδα αναδεικνύοντάς τη τρίτο κόμμα. Στη δημοσκόπηση αυτή οι Τόρις έλαβαν 38%, οι Εργατικοί 26%, η Ανεξάρτητη Ομάδα 14% και οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες 7% αλλά υπάρχει και ένα 16% που θα ψήφιζε άλλα κόμματα.

«Μετακινούνται οι τεκτονικές πλάκες της βρετανικής πολιτικής με τον σχηματισμό μιας νέας κεντρώας ομάδας στο Κοινοβούλιο ή πρόκειται για ένα μικρό ταρακούνημα;» αναρωτήθηκε το BBC. Ορισμένοι σχολιαστές πιστεύουν ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας μεγάλης αλλαγής του πολιτικού σκηνικού, άλλοι προσπαθούν να υποτιμήσουν τη σημασία των εξελίξεων, πολλοί κάνουν παραλληλισμούς με τη δημιουργία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος από βουλευτές και υπουργούς των Εργατικών που αποχώρησαν από το κόμμα το 1981. Ολοι όμως συμφωνούν σε ένα πράγμα: η αστάθεια και η αβεβαιότητα για το μέλλον αυξάνονται στη Βρετανία.

Η στάση του Κόρμπιν

Ο Κόρμπιν εξαπέλυσε το Momentum, ομάδα της αριστερής πτέρυγας των Εργατικών που ασκεί μεγάλη επιρροή, για να καταγγέλλει δεξιά και αριστερά τους αποστάτες ως νεοφιλελεύθερους «μπλερικούς» (οπαδούς του πρώην πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ που είναι ξεπεσμένος στα μάτια των Εργατικών, ψηφοφόρων και πολιτικών). Η αλήθεια είναι όμως ότι κανένας από τους γνωστούς «μπλερικούς» βουλευτές δεν έχει πάει στην Ανεξάρτητη Ομάδα. Σύμφωνα με το BBC, ακόμα και ο ίδιος ο Κόρμπιν αναμένει περισσότερες αποχωρήσεις από το κόμμα του, γι’ αυτό κάνει το παν για να δυσφημήσει τους αποχωρήσαντες – η αριστερή πτέρυγα των Εργατικών προσπαθεί να τους κολλήσει την ταμπέλα «κόκκινοι Τόρις», ενώ ο Κόρμπιν τούς ζητάει επίμονα να παραδώσουν την έδρα τους.

Στο στρατόπεδο του Συντηρητικού Κόμματος γίνεται μεγάλη προσπάθεια να αμαυρωθεί η υπόληψη εκείνων που εντάχθηκαν στην Ανεξάρτητη Ομάδα, καθώς παρουσιάζονται ως μέλη μιας απεχθούς πολιτικής ελίτ που προσπαθεί να αποφύγει το Brexit προδίδοντας κατάφωρα τη λαϊκή βούληση που εκφράστηκε υπέρ του Brexit στο δημοψήφισμα του 2016.

Οι βουλευτές που παραιτήθηκαν από το Εργατικό Κόμμα δεν είχαν άλλη επιλογή. Αντιμέτωποι με την πιθανότητα της «αποεπιλογής» έπρεπε να παραιτηθούν προτού τους παραιτήσουν – σύμφωνα με το σύστημα των Εργατικών, τα μέλη του κόμματος μπορούν να υποστηρίξουν κάποιον άλλο και όχι εκείνον που είναι ήδη βουλευτής μιας συγκεκριμένης περιφέρειας (όλες είναι μονοεδρικές) για να είναι υποψήφιος του κόμματος στις επόμενες εκλογές.

«Λόγω της απροθυμίας τους να δείχνουν αφοσίωση σε έναν ηγέτη τον οποίο θεωρούν ανίκανο, αντισημίτη, ακόμα και επικίνδυνο για τη Βρετανία, οι βουλευτές που αποχώρησαν ήταν πρώτοι-πρώτοι στη λίστα αποεπιλογής της ακροαριστερής πτέρυγας» έγραψε ο «Economist». Αλλά «για να γίνει μια θεμελιώδης αναδιαμόρφωση της βρετανικής πολιτικής απαιτούνται περισσότερες αποχωρήσεις και από τα δύο κόμματα. Το αν θα ακολουθήσουν και άλλες θα καθορίσει αν η Ανεξάρτητη Ομάδα θα αποτελέσει μια υποσημείωση στην ιστορία της βρετανικής πολιτικής ή ένα νέο κεφάλαιο».

Το στοίχημα της ψηφοφορίας και η αγωνία της Μέι

Η Τερέζα Μέι έχει υποσχεθεί ότι αν δεν πετύχει αλλαγές στη συμφωνία του Brexit ως αυτή την Τετάρτη (27 Φεβρουαρίου), οι βουλευτές θα έχουν την ευκαιρία να ψηφίσουν για το ποια θα είναι τα επόμενα βήματα. Αναθεωρημένη συμφωνία ή διαβεβαιώσεις από την ΕΕ για την προσωρινότητα του λεγόμενου backstop (δικλίδα ασφαλείας για να αποφευχθεί ένα σκληρό σύνορο μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Ιρλανδίας) δεν προβλέπονται μέχρι την Τετάρτη. Το πιθανότερο ενδεχόμενο είναι οι βουλευτές να αναγκάσουν τη Μέι να ζητήσει παράταση της προθεσμίας αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ.

Το μεγάλο στοίχημα της Τετάρτης είναι να εξαναγκαστεί η Μέι να αποκλείσει το Brexit χωρίς συμφωνία. Αν δεν το κάνει, ο βρετανικός Τύπος υπολογίζει ότι ως και 25 μέλη της κυβέρνησής της είναι πρόθυμα να την αψηφήσουν και να ψηφίσουν υπέρ της παράτασης του άρθρου 50, το οποίο σημαίνει αναβολή της ημερομηνίας αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ. Επιπλέον, μια ομάδα περίπου 100 Συντηρητικών βουλευτών, τόσο υπέρ όσο και κατά του Brexit, έχει προειδοποιήσει τη Μέι ότι θα επαναστατήσει εναντίον της αν δεν επιτρέψει να πραγματοποιηθεί ελεύθερη ψηφοφορία (στην οποία ο κάθε βουλευτής θα ψηφίσει κατά συνείδηση) για τον αποκλεισμό του Brexit χωρίς συμφωνία.

Η κυριότερη πρόταση που θα συζητηθεί αυτή την Τετάρτη στη Βουλή είναι εκείνη που έχουν καταθέσει από κοινού η Εργατική βουλευτής Ιβέτ Κούπερ και ο Συντηρητικός σερ Ολιβερ Λέτουιν που ζητούν να αποκλειστεί το Brexit χωρίς συμφωνία και να παραταθεί το άρθρο 50. Οπως εκτιμά ο βρετανικός Τύπος, η δημιουργία της Ανεξάρτητης Ομάδας έχει δώσει θάρρος σε πολλούς μετριοπαθείς βουλευτές προκειμένου να πάρουν τον έλεγχο από τους σκληροπυρηνικούς υπέρ του Brexit – οι οποίοι πιέζουν για Brexit χωρίς συμφωνία και η Μέι προσαρμόζει τη στρατηγική αναλόγως προς αυτούς.

Οπως αποκαλύφθηκε την περασμένη εβδομάδα από δημοσιογράφους που κρυφάκουσαν συζήτηση του επικεφαλής διαπραγματευτή της Μέι σε μπαρ των Βρυξελλών, το σχέδιο της βρετανίδας πρωθυπουργού ήταν να κουνάει τον «μπαμπούλα» ενός Brexit χωρίς συμφωνία μέχρι τελευταία στιγμή, ώστε στο παρά ένα να δώσει στους βουλευτές το δίλημμα «ή ψηφίζετε τη συμφωνία μου ή ζητάω μια πολύ μεγάλη παράταση του άρθρου 50» – με το σκεπτικό ότι οι σκληροπυρηνικοί του Brexit θα υποστηρίξουν τελικά τη συμφωνία της αντί να παραμείνουν για καιρό ακόμη στην ΕΕ.

Για να αποφύγει όλα τα παραπάνω, η Μέι προσπαθεί να πετύχει διαβεβαιώσεις από την EE για την προσωρινότητα του backstop, ώστε η συμφωνία να περάσει από τη Βουλή. Οι προοπτικές όμως δεν δείχνουν καλές. Προτού αναχωρήσει για το Σαρμ ελ Σεΐχ της Αιγύπτου, για τη σύνοδο ΕΕ – Αραβικού Συνδέσμου σήμερα και αύριο (Κυριακή και Δευτέρα), όπου θα παρευρεθούν περισσότεροι από 20 ηγέτες της ΕΕ, η Μέι άφηνε να εννοηθεί ότι θα γίνει προσπάθεια να λυθεί το θέμα του backstop. Εφαγε πάγο όμως από την ΕΕ και τις μεγάλες πρωτεύουσες, οι οποίες άφησαν να διαρρεύσει ότι «δεν θα υπάρξει καμία συμφωνία στην έρημο».

Σε κάθε περίπτωση πάντως, σύμφωνα με πολλές πηγές, αν η Μέι δεν αποκλείσει το Brexit χωρίς συμφωνία είναι βέβαιο ότι θα ηττηθεί κατά τη συζήτηση της πρότασης Κούπερ – Λέτουιν. Ο Κόρμπιν, από την πλευρά του, άφησε να φανεί ότι είναι πιο θετικός προς την ιδέα ενός δεύτερου δημοψηφίσματος, όπως θα ήθελαν πολλοί ψηφοφόροι των Εργατικών, το οποίο μέχρι πρότινος ο ηγέτης του κόμματος αρνιόταν να υποστηρίξει.