Σύγχρονη τέχνη και παράδοση στο Ντουμπάι

Το Ντουμπάι των μεγάλων και υπερπολυτελών shopping malls, των φουτουριστικών ουρανοξυστών, των τεχνητών νησιών, των ξενοδοχείων και εστιατορίων της χλιδής, που συγκεντρώνει τα βλέμματα και το ενδιαφέρον όλων όσοι θέλουν να βιώσουν το τεχνολογικό και αρχιτεκτονικό θαύμα που έχει συντελεστεί στο έδαφός του, έχει και ένα άλλο πρόσωπο, λίγο πιο μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά που επίσης αξίζει να δει κάθε επισκέπτης του. Είναι το πρόσωπο που προβάλλεται μέσα από τα διάφορα μουσεία, τις γκαλερί, τα ιστορικά μνημεία και ιδρύματά του.

Σε αυτά μπορεί κανείς να γνωρίσει από κοντά έναν τόπο που ευελπιστεί να αποτελέσει το πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής – Μέση Ανατολή, Τουρκία και Βόρεια Αφρική κυρίως -, όπου θα ανταλλάσσονται ιδέες και καλλιτεχνικές ανησυχίες. Εναν τόπο που θέλει να είναι ο θεματοφύλακας της ιστορίας και να υπενθυμίζει σε όλον τον κόσμο τη θαυμαστή πορεία του Ντουμπάι πριν από τα πολλά φώτα, την απίστευτη χλιδή και τα τεράστια, εμβληματικά κτίρια.

Jameel Arts Centre
Διεθνής καλλιτεχνικός φάρος

Χτισμένο στη γειτονιά Jaddaf Waterfront στο Δυτικό Ντουμπάι, το Jameel Arts Centre, ένα από τα πρώτα ανεξάρτητα ιδρύματα σύγχρονων τεχνών του εμιράτου, σχεδιασμένο από τον Κρίστοφερ Λι του λονδρέζικου αρχιτεκτονικού γραφείου Serie Architects και τους αρχιτέκτονες του στούντιο Waiwai (Ibda Design) με έδρα το Ντουμπάι, που ήταν οι σύμβουλοι του έργου, απαρτίζεται από τρεις ορόφους. Επίσης, διαθέτει ένα ερευνητικό κέντρο και βιβλιοθήκη, ειδικούς χώρους για εκδηλώσεις, ένα rooftop για ειδικές εικαστικές εγκαταστάσεις και προβολές ταινιών, ένα εστιατόριο, ένα κατάστημα και espresso μπαρ.
Με πολυλειτουργικό design που δίνει την εντύπωση μιας σειράς από κουτιά διαφορετικών διαστάσεων, τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με κίονες – κάτι που παραπέμπει παράλληλα στις αρχιτεκτονικές παραδόσεις της περιοχής, δηλαδή στα πρώιμα σπίτια Sha’abi των εμιράτων που διέθεταν μια σειρά από δωμάτια γύρω από μια αυλή και στο πολεοδομικό στυλ Madinat που χαρακτηρίζεται από πολλά σπίτια με αυλές –, το σύγχρονο κτίριο προσφέρει μεγάλη ευελιξία ως προς την οργάνωση και επιμέλεια των εκθέσεων, καθώς και ένα ευχάριστο παιχνίδισμα ανάμεσα σε στεγασμένους και ανοιχτούς χώρους, το οποίο επιτρέπει στο φως να διαχέεται στο εσωτερικό.
Ενα από τα μεγάλα ατού του Jameel Arts Centre είναι οι επτά κήποι του, σχεδιασμένοι από τη διάσημη Ανούκ Βόγκελ, έτσι ώστε ο καθένας να διαθέτει ξεχωριστό σχέδιο και χαρακτήρα, αλλά και να αντιπροσωπεύει ένα ξεχωριστό περιβάλλον ερήμου – έχουν ονομαστεί από διαφορετικές περιοχές ή είδη φυτών, π.χ. έρημος Ναμίμπ, νησί Σοκότρα, έρημος Τσιουάουαν, φυτό Σιλκ Φλος κ.ά. –, ενώ ο καθένας διαθέτει μια συλλογή από γλυπτά, τα οποία απεικονίζουν φυτά που προέρχονται από τα διάφορα οικοσυστήματα των ερήμων ανά τον κόσμο, ενώ φιλοξενούνται σε αυτούς και 149 ποικιλίες αληθινών φυτών.
Ενας επιπλέον κήπος, ο ονομαζόμενος «Κήπος των Καλλιτεχνών», είναι εκείνος που ξεχωρίζει χάρη στα έργα τέχνης και στις εκθέσεις που πραγματοποιούν εκεί οι εικαστικοί. Απαραίτητη προϋπόθεση οι δημιουργίες να είναι εμπνευσμένες από τη φύση ή από το Dubai Creek, όπου βρίσκεται το μουσείο, τη σημασία και τον συμβολισμό των φυτών. Το μουσείο διαθέτει και πάρκο γλυπτών, το Jaddaf Waterfront Sculpture Park, που δημιουργήθηκε από το αρχιτεκτονικό στούντιο Ibda Design. Προσθέτει περισσότερα από 4.500 τετραγωνικά μέτρα επιπλέον χώρο στο μουσείο και επίσης φιλοξενεί ένα αμφιθέατρο και χώρους για προβολές δημόσιων έργων τέχνης.
Το Jameel Arts Centre είναι μια πρωτοβουλία του Art Jameel, ενός ανεξάρτητου οργανισμού που προωθεί τη σύγχρονη τέχνη, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και τη δημιουργική επιχειρηματικότητα σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Η φιλοσοφία λειτουργίας του είναι καλλιτεχνοκεντρική, ενώ αποτελεί από τα πρώτα ιδρύματα σύγχρονης τέχνης στο Ντουμπάι. Παρουσιάζει έργα, ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, προερχόμενες τόσο από τη συλλογή του Art Jameel όσο και από συνεργασίες με άλλα ιδρύματα. Ως προς τις εκθέσεις που πρόκειται να πραγματοποιηθούν το 2022, εκείνες που ξεχωρίζουν είναι οι ατομικές του πακιστανού καλλιτέχνη Φαντ Μπέρκι και της Ρωσίδας Τάους Μακάτσεβα. Η πρώτη, με το όνομα «Daydreams», θα παρουσιάσει περισσότερα από 50 έργα από τη 15ετή πορεία του καλλιτέχνη, ενώ η δεύτερη, τιτλοφορούμενη «A Space of Celebration», σηματοδοτεί μια νέα ανάθεση για τη γεννημένη στη Μόσχα Μακάτσεβα.

Emirates NBD Pearl Museum
Η λάμψη των μαργαριταριών

Αντίθετα με το Jameel Arts Center όπου προβάλλεται η σύγχρονη τέχνη, το Emirates NBD Pearl Museum έχει να κάνει περισσότερο με την παράδοση και με ένα πολύ συγκεκριμένο κομμάτι της: το κυνήγι των μαργαριταριών. Λίγοι από όσους βλέπουν σήμερα τους άκρως εντυπωσιακούς ουρανοξύστες που κοσμούν την ακτογραμμή του Ντουμπάι μπορούν να φανταστούν ότι στη θέση τους κάποτε βρίσκονταν μικρά χωριουδάκια οικοδόμων, εμπόρων και κυνηγών μαργαριταριών.
Ειδικά το τελευταίο, το κυνήγι των μαργαριταριών, ήταν η δραστηριότητα που, πριν από το πετρέλαιο, έκανε πλούσιες τις περισσότερες από τις δυναστείες της περιοχής. Σε αυτή λοιπόν την πολύτιμη δραστηριότητα είναι αφιερωμένο ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μουσεία στο Ντουμπάι. Εκεί, εκτός από την ιστορία των δυτών και τα αντικείμενα από την καθημερινή τους δραστηριότητα, εκτίθενται και τα διάφορα είδη μαργαριταριών που βρίσκονται στις θάλασσες του Κόλπου, καθώς και πολύτιμα κοσμήματα που φτιάχτηκαν με αυτά.
Στο μουσείο, που ιδρύθηκε το 2003 από τον σουλτάνο Αλί αλ Οουέις, διακεκριμένο ποιητή και φιλάνθρωπο, και βρίσκεται μέσα στα κεντρικά γραφεία της NBD Bank στην περιοχή Ντέιρα στο Ντουμπάι, ο επισκέπτης μαθαίνει, ανάμεσα σε άλλα, ότι μερικά από τα καλύτερα φυσικά μαργαριτάρια στον κόσμο, τα οποία αντιπροσωπεύουν τον απόλυτο πλούτο, προήλθαν από τα στρείδια που ζουν στα ζεστά, ρηχά νερά του Κόλπου – το παλαιότερο γνωστό μαργαριτάρι του Κόλπου βρέθηκε στο Κουβέιτ από αρχαιολόγους και είναι 7.000 ετών. Στόχος του Αλ Οουέις με την ίδρυση του μουσείου ήταν να θυμούνται οι επισκέπτες και οι επόμενες γενιές τον τρόπο ζωής των κατοίκων των ΗΑΕ πριν πριν από την ανακάλυψη του πετρελαίου. Ετσι δημιουργήθηκε ένα μουσείο με περισσότερα από 50 κιλά (!) μαργαριταριών, εργαλεία κατάδυσης και εξαγωγής μαργαριταριών μαζί με χάρτες που χρησιμοποιούνται για την εύρεσή τους, ζυγαριές από πολύτιμους λίθους εισηγμένους από χώρες όπως η Υεμένη και ξύλινα κουτιά μεταφοράς. Επίσης, το μουσείο διαθέτει μια από τις μεγαλύτερες και καλύτερες συλλογές στον κόσμο από μαργαριτάρια αλμυρού νερού από τον Κόλπο, η οποία δωρήθηκε από τον ιδρυτή του, τον σουλτάνο Αλ Οουέις, γόνο οικογένειας εμπόρων μαργαριταριών.
Επίσης, οι επισκέπτες μαθαίνουν για το πόσο δύσκολη ήταν η ζωή των δυτών, κυρίως λόγω του ότι συχνά δέχονταν επιθέσεις από καρχαρίες και άλλα μεγάλα ψάρια, κάτι που τους ανάγκαζε να φορούν ειδικές στολές για προστασία, αλλά και να διακρίνουν την αξία ενός μαργαριταριού από μια ποικιλία παραγόντων, όπως είναι το μέγεθος, το χρώμα και η συμμετρία. Τα ελαφρώς ασημένια λευκά ή εκείνα με χρυσή απόχρωση είναι πιο πολύτιμα. Τα μαργαριτάρια σε σχήμα δακρύων ή αχλαδιών εκτιμώνται επίσης περισσότερο, ενώ όταν πρόκειται για τη λάμψη ενός μαργαριταριού, εκείνα τα οποία έχουν έντονη αντανάκλαση που μοιάζει με καθρέφτη είναι από τα πιο επιθυμητά.