Ραντεβού στα Σκόπια με τα αγκάθια της συμφωνίας

Η επίσκεψη Τσίπρα στη Βόρεια Μακεδονία μεθαύριο, Τρίτη, συνιστά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της Συμφωνίας των Πρεσπών. Ο Πρωθυπουργός θεωρεί μέρος της πολιτικής του κληρονομιάς τη συμφωνία αυτή, παρά τις έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε και το κόστος που φέρεται να επιφέρει στις εκλογικές προοπτικές του ΣΥΡΙΖΑ. Η συνάντησή του όμως με τον Ζόραν Ζάεφ στα Σκόπια και η σύγκληση του 1ου Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας κλείνει έναν κύκλο και ανοίγει έναν άλλο που θα είναι εξίσου δύσκολος: αυτόν της σωστής εφαρμογής της συμφωνίας και της ενίσχυσης της διμερούς και περιφερειακής συνεργασίας.

Το αγκάθι της
«μακεδονικής ταυτότητας»

Το Μακεδονικό εξακολουθεί να εξάπτει τα πάθη, όπως έδειξε και η πρόσφατη τηλεμαχία του κ. Ζάεφ με τον ηγέτη του VMRO – DPMNE Χρίστιαν Μίτσκοφσκι, η προεκλογική εκστρατεία για την εκλογή του διαδόχου του Γκιόργκι Ιβάνοφ στην Προεδρία της Δημοκρατίας θα είναι σκληρή. Οσο για την Ελλάδα, η συζήτηση εξακολουθεί να περιστρέφεται στα περί «μακεδονικής ταυτότητας» που είπε ο κ. Ζάεφ, αλλά και στην παραδοχή του ότι η Αθήνα είχε αποδεχθεί ως βάση συζήτησης την ονομασία «Μακεδονία του Ιλιντεν».

Μαζί με τον κ. Τσίπρα θα ταξιδέψουν οι υπουργοί Εθνικής Αμυνας Ευάγγελος Αποστολάκης, Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης, Οικονομίας Γιάννης Δραγασάκης, Υποδομών Χρήστος Σπίρτζης, Ψηφιακής Πολιτικής Νίκος Παππάς, Υγείας Ανδρέας Ξανθός, Αγροτικής Ανάπτυξης Σταύρος Αραχωβίτης, η αναπληρώτρια  υπουργός Εξωτερικών Σία Αναγνωστοπούλου, ο υφυπουργός Εξωτερικών Μάρκος Μπόλαρης και η υφυπουργός Μακεδονίας- Θράκης Ελευθερία Χατζηγεωργίου.

Η επιλογή των υπουργών που θα συμμετάσχουν στο ΑΣΣ είναι ενδεικτική των τομέων στους οποίους θα πρέπει να βασιστεί η διμερής συνεργασία: άμυνα, ενέργεια, οικονομία και επενδύσεις. Το θέμα της χρήσης του όρου «μακεδονικός» στα εμπορικά προϊόντα και σήματα προκαλεί επίσης έντονες αντιδράσεις στη Βόρεια Ελλάδα, ενώ όσα συνέβησαν με τον μακεδονικό οίνο σε εμπορικές εκθέσεις στη Γερμανία καταδεικνύουν ότι υπάρχουν ζητήματα που χρήζουν άμεσης διευθέτησης διότι έχει υπάρξει σχετική ολιγωρία κατοχύρωσης και από έλληνες παραγωγούς.

Δεν θα είναι παρόντες στις συναντήσεις οι Γιώργος Κατρούγκαλος και Νίκολα Ντιμιτρόφ που θα βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, για τη Σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ, ενώ θα παραστούν μαζί σε ανοιχτή συζήτηση που διοργανώνουν οι κορυφαίες δεξαμενές σκέψεις Atlantic Council, German Marshall Fund και Munich Security Conference.

Δύσκολες
διαπραγματεύσεις

Ενα από τα κρίσιμα ζητήματα που πρέπει να διευθετηθούν είναι η υπόθεση των σχολικών εγχειριδίων. Πρόκειται για θέμα ιδιαίτερα ευαίσθητο, κάτι το οποίο αποδείχθηκε και κατά την πρόσφατη, δεύτερη συνάντηση της Μεικτής Διεπιστημονικής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων. Το Κοινό Ανακοινωθέν που εκδόθηκε μετά το πέρας της συνάντησης αναφέρεται στο «συναδελφικό και εποικοδομητικό πνεύμα» που επικράτησε, αλλά η πραγματικότητα υπήρξε ελαφρώς διαφορετική.

Οι συζητήσεις μεταξύ των δύο πλευρών διήρκεσαν περίπου 20 ώρες. Σε αυτές κατέστη εμφανής μια απόπειρα κωλυσιεργίας από την πλευρά της Βόρειας Μακεδονίας ώστε μέσω της επίκλησης μιας «πολυ-πρισματικής διαδικασίας» θεώρησης της Ιστορίας να μην αποφασιστούν ουσιαστικές αλλαγές στα σχολικά εγχειρίδια της γείτονος για την απαλοιφή αλυτρωτικών αναφορών. Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι η ελληνική κυβέρνηση είχε στείλει το μήνυμα πως αν δεν σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος σε αυτές τις συνομιλίες, η επίσκεψη Τσίπρα δεν θα πραγματοποιούνταν.

Τελικά, οι δύο πλευρές κατάφεραν, αφού ξεπεράστηκαν αυτά τα εμπόδια, να συμφωνήσουν στα εξής σημεία:

Πρώτον, υπήρξε δέσμευση ότι στα αναλυτικά προγράμματα της επόμενης σχολικής περιόδου θα υπάρξουν σαφείς οδηγίες και διευκρινίσεις ότι οι αναφορές στη γλώσσα, στον λαό και στον πολιτισμό της Βόρειας Μακεδονίας δεν θα έχουν καμία σχέση με την αρχαία Ελλάδα.

Δεύτερον, η ελληνική πλευρά πέτυχε να υπάρξουν αλλαγές στο σχετικό κεφάλαιο των σχολικών εγχειριδίων της Βόρειας Μακεδονίας περί «Βαλκανικής Αρχαιότητας». Ουσιαστικά, η βορειομακεδονική πλευρά δέχθηκε να τοποθετηθεί η Αρχαία (ελληνική) Μακεδονία μετά από τις αναφορές σε Αρχαία Αθήνα και Αρχαία Σπάρτη και όχι μετά από τις αναφορές στους Ιλλυριούς.

Τρίτον, συμφωνήθηκε ότι θα πρέπει να αφαιρεθεί από τα εγχειρίδια κάθε σύμβολο, αρχαιοελληνικό και αρχαιομακεδονικό, καθώς και οι χάρτες που περιλαμβάνουν ελληνικές περιοχές και παρουσιάζονταν ως κομμάτι της ευρύτερης Βόρειας Μακεδονίας.

Το «κλειδί» της ευρωπαϊκής προοπτικής

Η υπόθεση της χορήγησης ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Βόρειας Μακεδονίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελεί ένα εμπόδιο που θα μπορούσε να έχει απρόβλεπτες συνέπειες. Τα προβλήματα είναι δύο: α) η αποσύνδεση ή μη της περίπτωσης της Βόρειας Μακεδονίας από εκείνη της Αλβανίας, για την οποία οι απόψεις διίστανται και β) η στάση χωρών όπως η Γαλλία και η Ολλανδία που πέρυσι είχαν εμποδίσει τη χορήγηση ημερομηνίας. Το Παρίσι φέρεται να έχει διαμηνύσει ότι θα αποφασίσει μετά τις ευρωεκλογές, ενώ η Χάγη δίνει έμφαση την προώθηση των μεταρρυθμίσεων στους τομείς του κράτους δικαίου και των μυστικών υπηρεσιών.