Ψηφιακές «Πυραμίδες» από το πάντα πρωτοπόρο Θέατρο Τέχνης

ο Θέατρο Τέχνης, πάντα πρωτοπόρο από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα, με δυναμική διεύθυνση από την ικανότατη Μαριάννα Κάλμπαρη και από τον Κωστή Καπελώνη, εγκαινίασε την πλατφόρμα «Θέατρο Τέχνης και στο σπίτι», δράση που επιχορηγήθηκε από τα πάντα ευήκοο σε θέματα καλλιτεχνικής δημιουργίας υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Το φετινό ψηφιακό ρεπερτόριό του, που περιλαμβάνει ακουστικές παραγωγές (audio) και διαδικτυακές (web) με εικόνα και ήχο, εγκαινιάστηκε με τις αριστοτεχνικές και ευοίωνες για τη θεατρική γραφή του τόπου «Πυραμίδες», που δημιουργήθηκαν αποκλειστικά για κατ’ ιδίαν θέαση και ακρόαση με χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας.

Οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν σε αυτή την άκρως ρηξικέλευθη απόπειρα διέθεταν και την απαραίτητη τεχνογνωσία και την εμπειρία να κρατήσουν τον επίμονο θεατή μία και μισή ώρα κολλημένο κυριολεκτικά στην οθόνη ενός τάμπλετ, ενός λάπτοπ ή και του κινητού ακόμα.

Αθλος, υπερβατικός και αξιομνημόνευτος. Η κριτική οφείλει να αποδίδει «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι» και να μην τσιγκουνεύεται σε εύσημα και επαίνους όταν η περίσταση το απαιτεί.

Διαδοχικοί μονόλογοι, ψηφίδες ζωής και θανάτου, σε μια απέλπιδα προσπάθεια των ομιλούντων προσώπων να πιαστούν από κάτι, από κάπου, ακόμα κι από τα μαλλιά τους, πνιγμένοι στη δίνη μιας μεταβατικής εποχής με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Λες και μας ρουφάει μια συμπαντική μαύρη τρύπα, γυρνάμε κυκλικά στον λεγόμενο «ορίζοντα των γεγονότων», σύμφωνα με τη Φυσική.

Μετωπικές λήψεις προς την κινηματογραφική κάμερα που καιροφυλακτεί για τις ελάχιστες εκείνες διαφοροποιήσεις των βλεμμάτων, των μιμικών μυών, των αμήχανων γέλιων, των χεριών που δεν ξέρουν πώς να ξεκλειδώσουν το μέλλον.

Σώματα που κινούνται στους χώρου του άδειου πλέον από θεατές Θεάτρου Τέχνης Κάρολος Κουν στην οδό Φρυνίχου. Αμηχανία πομπών χωρίς τον δέκτη, χωρίς την επιθυμητή ανάδραση που συνιστά θεατρική μαγεία. Περιμένοντας το κοινό με τη λήξη της καραντίνας οι θεατράνθρωποι μονολογούν, ασκούνται, σαν πιανίστες σε κλειστό ωδείο.

Τραγικοί οι λόγοι κι οι σιωπές, τα γελάκια που ξεφεύγουν κι αντηχούν σαν κλαυσίγελος, σαν ανεπίτρεπτη διάθεση ζωής κατά τη διάρκεια μιας κηδείας, ενός μνημοσύνου έστω.

Το θέατρο δεν πέθανε. Καμία κατ’ ιδίαν θέαση ή ακρόαση δεν μπορεί να το υποκαταστήσει. Το κράτημα της αναπνοής των θεατών, η σιωπηλή συνενοχή του, η διακριτική συμμετοχή του, η ανεπαίσθητη διάδραση, η ενίοτε εκρηκτική ανάδραση οδηγούν κάθε παράσταση σε ένα μοναδικό και ανεπανάληπτο συνδημιουργικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.

Διάφορα κομμάτια και θραύσματα της ελληνικής κοινωνίας, παθογένειες και τάσεις φυγής, απογείωση και κατάθλιψη, διέξοδοι και σύνθλιψη και η ακάματη δημιουργικότητα, οίστρος ζωής αντίδοτο στον φόβο του θανάτου. Οι πανδημίες, οι λοιμοί, οι λιμοί, οι σεισμοί, οι καταποντισμοί ενεργοποιούν βαθιά ανακλαστικά και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης «χαρίζει» στον εγκέφαλο και στην ανθρώπινη ψυχοσωματική ύπαρξη εκρήξεις ορμονών που ενεργοποιούν το ον και συμβάλλουν στην καλλιτεχνική δημιουργία ως πράξη διαθήκης, ως μεταφυσική ανάγκη να αφήσεις κάτι πίσω σου πριν ανοίξει η ψυχή σου τα πανιά της (όπως γράφει ο Σεφέρης: «καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά»).

Ο Ανδρέας Φλουράκης είναι ένας πολύπειρος πλέον θεατρικός συγγραφέας του εικοστού πρώτου αιώνα και διεξοδικός δάσκαλος δημιουργικής γραφής. Τον παρακολουθώ από τα πρώτα του βήματα και θαυμάζω τις πρωτεϊκές του ικανότητες, την ικανότητά του να ακολουθεί τα κοσμικά ρεύματα της εποχής και να ελίσσεται ενεργειακά σε μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα εξαιρετικά μεταβλητή. Η διαφορική εξίσωση του καιρού μας έχει τόσες πολλές μεταβλητές που είναι αδύνατον να προγραμματίσει κανείς οτιδήποτε. Ετσι λοιπόν ο υγιής αυτοσχεδιασμός πάνω σε έναν καμβά (όπως στην Commedia dell’ Arte) δίνει στους ηθοποιούς τη δυνατότητα να επενδύσουν πολλές από τις προσλαμβάνουσες εικόνες, ακόμα και τον βαθύ ψυχισμό τους στα πρόσωπα που καλούνται να ενσαρκώσουν.

Το να υποδυόμαστε έναν θεατρικό ρόλο είναι διαφορετικό από τα να ενσαρκώνουμε ένα δραματικό πρόσωπο. Απαιτεί βαθύτερες ψυχοσωματικές διεργασίες, σύμφωνα με το σύστημα Στανισλάφσκι, όπως το εκσυγχρόνισε το θρυλικό Actors Studio. Οι σύγχρονοι ηθοποιοί δεν είναι πια θεατρίνοι, απέχουν από τους καμποτίνους παλαιότερων εποχών. Είναι και πρέπει να είναι λεπταίσθητοι σαν νευροχειρουργοί και μόνον έτσι μπορούν να αποδώσουν τα «κινήματα της ψυχής» (για να θυμηθούμε τον Σολωμό).

Προτείνω να τιμηθεί με ειδικό βραβείο ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Διαμαντής Καραναστάσης για την ευρηματική του κινηματογράφηση, που χάρη στις ερμηνείες των ηθοποιών και το ευρηματικό μοντάζ δημιουργούσε κβαντικά «κενά» και αλληλεπικαλύψεις που συνέτειναν σε μια κυκλική αντίληψη του χρόνου και σε μια περαιτέρω υπογράμμιση του αδιεξόδου που βιώνουν αυτά τα εγκλωβισμένα άτομα.

Συμπερασματικά, μπορούμε να αποτιμήσουμε αυτή την παραγωγή ως «έργο εν εξελίξει» και ως πρόταση, απόπειρα διαδικτυακής «παράστασης» για μεμονωμένα πρόσωπα (ηθοποιούς και θεατές) που ακροβατούν ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο.

Εξαίρετοι ηθοποιοί, όλοι και όλες διαφορετικοί, ξεχωρίζουν ανάγλυφα, σαν να βγαίνουν μέσα από την οθόνη, χάρη στην υποκριτική δεξιοτεχνία τους και μας καθηλώνουν με έναν τρόπο που δεν θα περίμενε κανείς από τον κουρασμένο εγκέφαλό μας, τον κατακλυσμένο από κάθε λογής εισερχόμενα σήματα και πληροφορίες.

Πρωταγωνιστούν (αλφαβητικά): Ντάνη Γιαννακοπούλου, Διαμαντής Καραναστάσης, Λένα Κιτσοπούλου, Ιωάννα Μαυρέα, Μανώλης Μαυροματάκης, Φαίη Ξυλά, Δημήτρης Πασσάς, Μιχάλης Σαράντης, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Νίκος Χατζόπουλος.

Ακόμα κι εάν δεν υπάρχει κάποιο συλλογικό βραβείο υποκριτικής, θα πρέπει να θεσπιστεί για χάρη αυτών των καλλιτεχνών.

Οι λοιποί συντελεστές αυτής της ιστορικής κινηματογραφημένης ειδικά για το Διαδίκτυο παράστασης είναι: Art direction: Μαρία Παπαδοπούλου, Μοντάζ- ηχητική επεξεργασία: Διαμαντής Καραναστάσης, Μακιγιάζ: Μάνια Μουμτζή, Οργάνωση-εκτέλεση παραγωγής: Μαριλένα Μόσχου, Διεύθυνση επικοινωνίας: Αρης Ασπρούλης, Διεύθυνση παραγωγής: Γεωργία Σιδέρη. Στη διαδικασία συγγραφής του έργου συνέβαλε η Τζίτζι Μιχαηλίδη.

Ας ελπίσουμε ότι οι κορωνοϊοί και η καραντίνα θα είναι σύντομα παρελθόν έτσι ώστε να απολαύσουμε ξανά το θέατρο με τις ζωντανές μας ανάσες να αλληλεπιδρούν και να συναποτελούν κάποιο αδιόρατο, απολύτως φυσικό όμως, «ηχητικό τοπίο».

Ο δρ Κωνσταντίνος Μπούρας
είναι επισκέπτης καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ και ποιητής,

www.konstantinosbouras.gr.