Προτάσεις για το Λύκειο και το σύστημα πρόσβασης

Στη διεθνή βιβλιογραφία, η συζήτηση για τη λειτουργία του Λυκείου και την πρόσβαση στην Ανώτατη Εκπαίδευση αποτυπώνεται σε ένα μεγάλο εύρος προσεγγίσεων και προτάσεων εκπαιδευτικής πολιτικής, καθώς έχει διαπιστωθεί και τεκμηριωθεί η σύνδεσή της με την κοινωνία, την ανάπτυξη και την οικονομία κάθε χώρας.

Αξιοποιώντας κανείς σχετικά πορίσματα ερευνών και μελετών, είτε σε ατομικό είτε ακόμη και σε συλλογικό επίπεδο έκφρασης, οφείλει αρχικά να λάβει υπόψη του τις βασικότερες επισημάνσεις που αφορούν στη λειτουργία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Αυτές έχουν να κάνουν με την απουσία μιας σταθερής και ενιαίας εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής, τη λανθασμένη θεώρηση για τον ρόλο και τη λειτουργία του σχολείου, τη σχεδόν αποκλειστική επιλογή των υποψηφίων για σπουδές στην Ανώτατη Εκπαίδευση, την υποβαθμισμένη επαγγελματική εκπαίδευση και την περιορισμένη εκπαιδευτική λειτουργία του Λυκείου.

Χωρίς αμφιβολία, τα παραπάνω ζητήματα καθορίζουν, στην ουσία, την οργάνωση και την ποιότητα λειτουργίας της ελληνικής εκπαίδευσης. Αυτό σημαίνει ότι η οποιαδήποτε συζήτηση για πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση πρέπει να ξεκινήσει πρώτα από μια συνολική αναμόρφωση και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος και να μην περιορίζεται μόνο στις εισαγωγικές εξετάσεις. Κάτι τέτοιο επιβάλλει τη λήψη μέτρων που θα αφορούν στη συνολική αναβάθμιση της εκπαιδευτικής λειτουργίας του σχολείου και την απαλλαγή του από διαρκείς εξεταστικές και βαθμοκεντρικές αντιλήψεις και πρακτικές. Συνεπώς, προτείνονται η αλλαγή των αναλυτικών προγραμμάτων ως προς την κατεύθυνση και τις βασικές παραδοχές τους, η διαρκής αξιολόγηση και ανανέωση του εκπαιδευτικού υλικού, ο περιορισμός της διδακτέας ύλης, η κατάλληλη εκπαίδευση και η τακτική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, με ένα Εθνικό Κέντρο Επιμόρφωσης να αναλαμβάνει αυτή τη δράση και στο οποίο θα συμμετέχουν εκπαιδευτικοί φορείς και Πανεπιστήμια. Επίσης, στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η διαδικασία μιας βελτιωτικής αξιολόγησης όλων των εκπαιδευτικών παραγόντων, επιτυγχάνοντας και εξασφαλίζοντας αμοιβαίο πλαίσιο εμπιστοσύνης κατά την εφαρμογή της. Ακόμη, ο γενικός προσανατολισμός του εκπαιδευτικού συστήματος πρέπει να τείνει στο να αποκτήσει το Λύκειο μεγαλύτερη μορφωτική και παιδευτική λειτουργία, παρά το γεγονός ότι αποτελεί, εκ των πραγμάτων, τον προθάλαμο της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Παράλληλα απαιτείται η πλήρης αναδιάρθρωση και ποιοτική οργάνωση και λειτουργία του Επαγγελματικού Λυκείου, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη γονέων και μαθητών. Πρέπει, δηλαδή, να πείσουμε γονείς, μαθητές και κοινωνία ότι έχει μεγάλη σημασία και ότι αξίζει, πράγματι, να αποκτά κανείς συστηματικά γνώσεις και δεξιότητες για το επάγγελμα που πρόκειται να ασκήσει. Ετσι θα εκδηλωθεί ένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την επαγγελματική εκπαίδευση, γεγονός που θα ενισχύσει και τον παραγωγικό τομέα της κοινωνίας μας, αλλά και θα περιορίσει, σε έναν βαθμό, το αποκλειστικό ενδιαφέρον των υποψηφίων για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, κάτι που βρίσκεται, άλλωστε, σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει σχεδόν σε όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρώπης.

Η πολιτεία, ασφαλώς, σε μια προοπτική μακροχρόνιου σχεδιασμού της εκπαιδευτικής πολιτικής, οφείλει να δημιουργήσει προϋποθέσεις απρόσκοπτης πρόσβασης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να προηγηθούν ανάλογα μέτρα με αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω, και ακολούθως να φτάσουμε στο επίμαχο ζήτημα των εισαγωγικών εξετάσεων για τα ΑΕΙ. Πάντως, μέχρι να διασφαλιστεί μια αυτοτελής και πλήρης ποιοτική λειτουργία του Λυκείου, θεωρείται πρακτικά ανέφικτη η δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης των αποφοίτων του Λυκείου στα ΑΕΙ, παρά τις όποιες εκπαιδευτικές και άλλες ανάγκες μπορεί να καλύπτει μια τέτοια επιλογή. Ετσι, εκτός από την επιδιωκόμενη αυτοτέλεια του Λυκείου και τη βαρύτητα στον παιδευτικό και μορφωτικό ρόλο του, πρέπει να υπάρχουν, σε κάθε τάξη, υποχρεωτικά μαθήματα, που θα συνδυάζονται εξελικτικά με μαθήματα επιλογής, ανάλογα με τον επιλεγόμενο κλάδο σπουδών. Προτείνεται, ακόμη, ο συνυπολογισμός για την πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση της τελικής βαθμολογίας όλων των τάξεων του Λυκείου, μετά από έγκυρη και αντικειμενική αξιολόγηση των μαθητών από τους εκπαιδευτικούς, υπερβαίνοντας τις όποιες επιφυλάξεις για αδυναμία εφαρμογής ενός τέτοιου μέτρου στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα.

Οι εξετάσεις, τουλάχιστον για τις πλέον περιζήτητες Σχολές, πρέπει να γίνονται μετά την ολοκλήρωση του Λυκείου και τη λήψη του απολυτηρίου, διασφαλίζοντας, όπως μέχρι σήμερα, τον αδιάβλητο χαρακτήρα τους. Για τον σκοπό αυτόν θα μπορούσε να συσταθεί ένα Εθνικό Κέντρο Αξιολόγησης, με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών της πράξης και πανεπιστημιακών δασκάλων. Επίσης, εκτός από τον μικρό αριθμό των βασικών εξεταζόμενων μαθημάτων, προτείνεται ο περιορισμός της ύλης, με ανάδειξη της κριτικής ικανότητας των υποψηφίων. Τα Πανεπιστήμια και τα Τμήματα, στα οποία θα σπουδάσουν οι υποψήφιοι, πρέπει να έχουν και αυτά λόγο στην όλη διαδικασία των εξετάσεων και στην επιλογή των μελλοντικών φοιτητών τους, ακολουθώντας πάντα κριτήρια που διασφαλίζουν την αντικειμενικότητα και το αδιάβλητο της συνολικής διαδικασίας.

Ο κ. Γεώργιος
Δ. Καψάλης είναι πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.