«Πρώτα να ζεις και μετά να φωτογραφίζεις»

«Είχαμε περάσει πολλές ώρες, ούτε που θυμάμαι πόσες, εμείς και τα παιδιά μας, καθισμένοι στο τζιπ που μας μετέφερε» θυμάται η Μαρίνα Βερνίκου ανατρέχοντας σε ένα οικογενειακό ταξίδι στην Τανζανία. «Σταθμευμένοι κοντά σε  μία από εκείνες τις φυσικές δεξαμενές νερού όπου πηγαίνουν τα άγρια ζώα για να ξεδιψάσουν, περιμέναμε την εμφάνισή τους». Κάποια στιγμή ανταμείφθηκαν για την υπομονή τους. «Και τότε, σηκώσαμε όλοι τις μηχανές μας, μικροί και μεγάλοι και αρχίσαμε να φωτογραφίζουμε σαν τρελοί. Τα ζώα έφυγαν, και εγώ συνειδητοποίησα πως παρασυρμένοι από την επιθυμία μας να τα απαθανατίσουμε, δεν τα είχαμε δει! Είχαμε φωτογραφίσει τις εικόνες, χωρίς όμως να τις έχουμε απολαύσει! Γύρισα και είπα στα παιδιά μου, «δεν φεύγουμε ακόμα, θα περιμένουμε το επόμενο κοπάδι». Κουρασμένα από την ήδη μεγάλη αναμονή άρχισαν να παραπονιούνται. Τους εξήγησα όμως, πως αυτή τη φορά έπρεπε να το κάνουμε σωστά: Να αφήσουμε κάτω τις φωτογραφικές μηχανές και να ζήσουμε τη στιγμή, να παρατηρήσουμε το συγκλονιστικό θέαμα, κάτι που πιθανώς δεν θα ξαναβλέπαμε ποτέ στη ζωή μας. Ηταν τόσο όμορφες, δυνατές και συγκινητικές οι εικόνες εκείνες, που δεν σας κρύβω πως με έπιασαν τα κλάματα».

Με αυτή την ιστορία η γνωστή φωτογράφος λέει κάτι απλό αλλά και ουσιαστικό, το οποίο, πολλοί από εμάς – όσοι παρατηρούμε τον κόσμο περισσότερο μέσα από τη φωτογραφική μηχανή του κινητού μας παρά με τα μάτια μας – έχουμε ξεχάσει: Πρώτα ζούμε και μετά φωτογραφίζουμε! Οι πιο πολλοί, πάντα βιαστικοί καταγράφουμε τα πάντα στον φακό μας και έπειτα τα αναρτούμε στα social media. Ομως, η στιγμή που έγινε φωτογραφία, έχει στο μεταξύ περάσει χωρίς να την έχουμε ζήσει. Αυτή είναι λοιπόν η πρώτη συμβουλή που δίνει η Μαρίνα Βερνίκου σε όποιο παιδί, μικρό ή μεγαλύτερο, ενδιαφέρεται για τη φωτογραφία: Πρώτα παίξε, αφουγκράσου τον κόσμο γύρω σου, γέμισε τα μάτια και την ψυχή σου εικόνες! Πρώτα ζήσε και μετά φωτογράφισε!

Πόσο εύκολο είναι αυτό την εποχή της ταχύτητας και της ψηφιακής φωτογραφίας που σου επιτρέπει να τραβάς δεκάδες πόζες το κάθε λεπτό; Υπήρχε άλλη οικονομία την όχι πολύ μακρινή εποχή – μια εποχή όμως που δεν πρόλαβαν να ζήσουν οι σημερινοί δεκάχρονοι και δεκαπεντάχρονοι -, τότε που για να φωτογραφίσεις έπρεπε να πληρώσεις για να αγοράσεις φιλμ και στη συνέχεια να πληρώσεις για να το εκτυπώσεις. Αυτό σε έκανε πιο φειδωλό στα κλικ. «Ετσι είναι», λέει η φωτογράφος, «είμαστε ενίοτε θύματα των ευκολιών της νέας εποχής. Χρειάζεται όμως σε όλα μέτρο. Και εγώ από τα παιδικά μου χρόνια, όπως τα περισσότερα παιδιά της γενιάς μου, καμιά δεκαριά φωτογραφίες έχω. Τώρα, οι γονείς απαθανατίζουν κάθε δευτερόλεπτο της οικογενειακής ζωής, με αποτέλεσμα να μαζεύονται χιλιάδες φωτογραφίες. Ποιος ο λόγος αυτής της υπερβολής;».

Εσείς βεβαίως, σε μια εποχή που τα παιδιά απλώς φορούσαν τα καλά τους και τα φωτογράφιζαν, πιάνατε και μόνη σας τη φωτογραφική μηχανή και τραβούσατε. Δεν ήταν σύνηθες να έχει ένα παιδί τη δική του μηχανή.

«Ημουν 9 ετών, βρισκόμασταν σε ταξίδι στο Χονγκ Κονγκ. Τότε ο πατέρας μου, μου αγόρασε την πρώτη φωτογραφική μηχανή μου».

Το είχατε ζητήσει εσείς ή ήταν μια αυθόρμητη κίνησή του;

«Ηταν μια αυθόρμητη κίνησή του. Ο πατέρας μου λατρεύει τη φωτογραφία και σκέφτηκε να μου δώσει ένα κίνητρο μήπως βρω κι εγώ ενδιαφέρον. Το δώρο του έπιασε τόπο».

Τι φωτογραφίζατε τότε;

«Τα πάντα! Ταξιδεύαμε πολύ με τον πατέρα μου, και ό,τι έβλεπα το φωτογράφιζα. Πάντα περισσότερα τοπία, αλλά και μερικά πορτρέτα».

Και τώρα νομίζω σας ενδιαφέρει περισσότερο το τοπίο…

«Πράγματι, το τοπίο κέρδισε την προσοχή μου, γιατί… μου κάνει πιο γαλήνιο και πιο αφαιρετικό. Το πρόσωπο έχει μεγαλύτερες εντάσεις. Τα πορτρέτα αισθάνομαι πως ενίοτε με «κουράζουν», ενώ ένα τοπίο μπορώ να το κοιτάζω για πάντα!».

Τελικά, εκτός από το δώρο του πατέρα σας, τι ήταν αυτό που σας έσπρωξε στη φωτογραφία;

«Νομίζω πως κάθε παιδί θέλει να βρει έναν τρόπο για να χαλαρώνει από το σχολείο, από όλα αυτά που πιθανώς του δημιουργούν πίεση. Για εμένα έτσι λειτούργησε η φωτογραφία. Με αποφόρτιζε, με ηρεμούσε. Αλλοι έκαναν σπορ, εγώ φωτογράφιζα. Οχι πως δεν έκανα και σπορ, αλλά τη φωτογραφία ως παιδί την αγάπησα πιο πολύ. Πώς είναι σήμερα τα παιδιά με το κινητό τους και με τα παιχνίδια στο κομπιούτερ; Εγώ έτσι ήμουν με τη φωτογραφική μηχανή μου».

Εχετε τρία παιδιά. Αρέσει και σε αυτά να φωτογραφίζουν;

«Αυτή τη στιγμή τους αρέσει, όχι τόσο όσο εμένα, αλλά τους αρέσει. Ο γιος μου ξέρει να πετάει drone, γιατί τα τελευταία χρόνια φωτογραφίζω σχεδόν αποκλειστικά με drone. Και η μικρή ασχολείται, η μεγάλη λιγότερο. Μεγαλώνοντας κι άλλο θα κατασταλάξουν στα πράγματα που πραγματικά απολαμβάνουν και χρειάζονται. Πιθανώς να είναι ανάμεσά τους και η φωτογραφία».

Θα το θέλατε;

«Αν τους ικανοποιεί. Θέλω τα παιδιά μου να κάνουν τα πράγματα που τους ταιριάζουν και τα ευχαριστούν».

Θα προτείνατε σε ένα παιδί να μάθει να φωτογραφίζει; Και γιατί;

«Θα του πρότεινα να ασχοληθεί με οτιδήποτε είναι δημιουργικό και το ενδιαφέρει. Αν το ενδιαφέρει η φωτογραφία, καλώς. Πρέπει όμως το παιδί να πει τι θέλει. Ο γονιός να δίνει τα ερεθίσματα και το παιδί να βλέπει τι του ταιριάζει και να αποφασίζει».

Θα σας ενδιέφερε να διδάξετε σε παιδιά φωτογραφία;

«Ναι, γιατί όχι! Θα το έκανα γιατί τα παιδιά είναι ελεύθερα πνεύματα και μπορείς να έχεις μια ωραία επικοινωνία μαζί τους. Οταν κάτι τα ενδιαφέρει, θέλουν να μάθουν, ρωτάνε διαρκώς… Πάντα μου άρεσε η διαδικασία της μάθησης, πάντα ήθελα κι εγώ να μαθαίνω πράγματα. Και ακόμα μαθαίνω».

Τι μηχανή θα προτείνατε να αγοράσει σε ένα παιδί που θέλει να ασχοληθεί με τη φωτογραφία;

«Και το κινητό τηλέφωνό του μια χαρά είναι. Τα κινητά κάνουν σήμερα την ίδια δουλειά με τις μηχανές. Και εγώ με κινητό φωτογραφίζω».

Μόνο με κινητό;

«Χρησιμοποιώ τη Nikon μηχανή μου για πολύ μεγάλα αρχεία, επειδή δηλαδή μου δίνει τη δυνατότητα να τυπώσω τις φωτογραφίες μου σε πολύ μεγάλα μεγέθη. Εδώ όμως μιλάμε για δουλειά. Οταν δεν είσαι επαγγελματίας, με το κινητό σου – ειδικά με όλα αυτά τα τελευταίας τεχνολογίας κινητά – μπορείς να βγάλεις πολύ ωραίες φωτογραφίες».

Η φωτογραφία είναι περισσότερο ταλέντο ή τεχνική;

«Ταλέντο είναι, από εκεί ξεκινούν όλα. Την τεχνική, αν σε ενδιαφέρει πραγματικά η φωτογραφία, θα τη βρεις στην πορεία. Τώρα υπάρχει και η τεχνολογία που σε βοηθά να κάνεις θαύματα».

Οι παρεμβάσεις στις φωτογραφίες, τα photoshop και όλα αυτά έχουν κατακριθεί…

«Υπάρχει κάτι που λέγεται εξέλιξη. Και η φωτογραφία εξελίσσεται, προχωρά μπροστά. Πάντα πρέπει να υπάρχει ένα μέτρο και να μην το παρακάνουμε. Θεωρώ όμως πως πρέπει να χρησιμοποιούμε και τα φίλτρα μας και οτιδήποτε μας δίνει η τεχνολογία».

Στη δική ζωή που είναι τα οφέλη σας από την ενασχόλησή σας με τη φωτογραφία; Δεν εννοώ ως επαγγελματία, απευθύνομαι στο κορίτσι που μεγάλωσε φωτογραφίζοντας.

«Η φωτογραφία με βοήθησε να αποκτήσω τη συγκέντρωση που δεν είχα. Δεν ήμουν – και ως έναν βαθμό δεν είμαι – καθόλου παρατηρητικός άνθρωπος, όσο παράξενο και αν ακούγεται αυτό δεδομένου ότι είμαι φωτογράφος. Φωτογραφίζοντας μαθαίνω να παρατηρώ και να συγκεντρώνομαι περισσότερο».

Σας αρέσει να φωτογραφίζεστε;

«Οχι! Δεν είμαι πολύ χαρούμενη όταν φωτογραφίζομαι, δεν ξέρω γιατί, ίσως επειδή δεν είναι αυτή η δουλειά μου, αυτή είναι δουλειά του μοντέλου».

Τι σας αρέσει περισσότερο να φωτογραφίζετε;

«Αγαπώ πολύ τη θάλασσα».

Σημασία στο σωστό κάδρο και στη βίωσητων στιγμών

{ERT}Τι θα συμβουλεύατε κάποιον που αρχίζει τώρα να φωτογραφίζει;{ERT}
«Θα του έλεγα πως σημασία έχει να βρίσκει το σωστό κάδρο, είτε χρησιμοποιεί κινητό τηλέφωνο είτε μηχανή. Αυτό είναι ένα θέμα στο οποίο πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή: Το σωστό και έξυπνο καδράρισμα. Θα του πρότεινα επίσης, βρες τους αγαπημένους σου φωτογράφους, “διάβασέ” τους, δες τι κάνουν και έπειτα προσπάθησε να φωτογραφίσεις με τη δική σου ματιά, με το δικό σου στυλ. Θα επέμενα, τέλος, σε αυτό που σας είπα λίγο πριν: Το “ό,τι γίνεται θέλω να το φωτογραφίζω” δεν είναι μια πολύ σωστή τακτική. Πρέπει πρώτα να τα ζεις τα πράγματα και μετά να τα φωτογραφίζεις. Να μη φιλτράρεις τη ζωή σου μέσα από τον φωτογραφικό φακό σου. Να κατεβάζεις, κάποτε, το κινητό ή τη μηχανή σου και να απολαμβάνεις τη στιγμή!».