Οι προκλήσεις και κίνδυνοι για την Υγεία

Επειτα από τρία δύσκολα πανδημικά χρόνια που έφεραν τις κυβερνήσεις και τους πολίτες ανά τον κόσμο σε μια πρωτόγνωρη υγειονομική (και όχι μόνο) συνθήκη, το μεγάλο ερώτημα είναι τι μας επιφυλάσσει το 2023. Ποιες είναι οι προκλήσεις για τα συστήματα Υγείας το επόμενο έτος; Ποιες οι αθόρυβες απειλές; Τι πρέπει να αναθεωρηθεί και ποιοι τομείς πρέπει να αναβαθμιστούν ώστε τους επόμενους 12 μήνες να μην πιαστούμε απροετοίμαστοι; Σε αυτό το κλίμα στοχασμού και αναθεώρησης, μετά την «ψυχρολουσία» του SARS-CoV-2 που μοιραία ανέδειξε σημαντικές αδυναμίες και έφερε ανατροπές, επιστήμονες του Ινστιτούτου Μετρήσεων και Αξιολόγησης της Υγείας (Institute for Health Metrics and Evaluation, ΙΗΜΕ) του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον απαριθμούν ένα προς ένα τα 11 θέματα υγείας που θα πρωταγωνιστήσουν παγκοσμίως το 2023.

«Το Βήμα», αντλώντας τα αντίστοιχα δεδομένα από την ελληνική πραγματικότητα, δημιουργεί μια κρίσιμη λίστα που θα δοκιμάσει τις αντοχές του νευραλγικού τομέα της Υγείας.

LONG COVID – ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Ηδη από το καλοκαίρι του 2021 οι επιστήμονες είχαν αρχίσει να προειδοποιούν για εκείνα που έρχονται. Γρήγορα διαπιστώθηκε πως τα μακροπρόθεσμα προβλήματα της λοίμωξης COVID-19 αφορούσαν ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού, διαταράσσοντας την ικανότητά τους να ενταχθούν μήνες μετά την ανάρρωσή τους στη σχολική ή εργασιακή κανονικότητα, να ακολουθήσουν τις οικογενειακές τους υποχρεώσεις, να γυμναστούν, να συμμετέχουν σε κοινωνικές εκδηλώσεις.
Πρόσφατα ο καθηγητής Λοιμωξιολογίας του ΕΚΠΑ αναφέρθηκε σε στοιχεία νέας μελέτης που δείχνει ότι τουλάχιστον 17 εκατ. άνθρωποι πάσχουν από το σύνδρομο Long COVID παγκοσμίως. Συνεπώς, ακόμη κι αν βρισκόμαστε στο τέλος της εποχής που «πρωταγωνιστεί» η COVID, δεν ισχύει το ίδιο για το Long COVID.
«Τα άτομα με το συγκεκριμένο σύνδρομο χρειάζονται ορθή διάγνωση και υποστήριξη αποκατάστασης από γιατρούς της Πρωτοβάθμιας Υγείας. Χρειαζόμαστε απεγνωσμένα περισσότερη έρευνα για να εντοπίσουμε αποτελεσματικές θεραπείες αλλά και προληπτικά μέτρα για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισής του» επισημαίνει από την πλευρά της η Sarah Wulf Hanson, ερευνήτρια στο ΙΗΜΕ.
Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, στη χώρα μας από το 2020 έως και σήμερα λειτουργούν 132 ιατρεία Post COVID, τα 82 σε νοσοκομεία (Ευαγγελισμός, Σωτηρία, Αττικόν κ.ά.) και τα 50 σε Κέντρα Υγείας και στις 7 υγειονομικές περιφέρειες.

ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΕΞΑΠΛΩΘΕΙ ΤΟ «ΜΑΥΡΟ» ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ

Οι ψυχικές διαταραχές, με έμφαση στην κατάθλιψη, αποτελούν την κύρια αιτία αναπηρίας παγκοσμίως και μάλιστα χωρίς ενδείξεις μείωσης από το 1990 και έπειτα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού υπολογίζεται πως προσπαθεί να ξεφύγει από το «μαύρο» της κατάθλιψης. Η εικόνα δεν διαφέρει σημαντικά στη χώρα μας, καθώς εκτιμάται πως περίπου 4% των Ελλήνων συμβιώνουν με τη συγκεκριμένη διαταραχή.
Η πανδημία αλλά και ο πόλεμος στην Ουκρανία λειτουργούν ως μια επιπλέον «θηλιά» στη ψυχολογία των ανθρώπων ανά τον κόσμο, καθώς εντείνουν το αίσθημα ανασφάλειας για το παρόν και το μέλλον. Το αποτέλεσμα είναι να καταγραφεί αύξηση 25% στον επιπολασμό του άγχους και της κατάθλιψης παγκοσμίως.
Ερευνα της διαΝΕΟσις (2021) ανέδειξε τον αντίκτυπο της πανδημίας στην ψυχολογία των Ελλήνων. Το ποσοστό των ατόμων που δήλωσαν ότι κατά τους τελευταίους 12 μήνες έπασχαν από κατάθλιψη ανήλθε στο 12% (το 2019 ήταν 3,8%). Επίσης, το ποσοστό των ατόμων που δήλωσαν ότι έπασχαν από αγχώδεις διαταραχές ήταν 26,1% (5,6% το 2019).
«Επί του παρόντος, στη Μελέτη Παγκόσμιας Νοσοεπιβάρυνσης (GBD) διερευνούμε τη σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία, τη βία από συντρόφους και τη θυματοποίηση από εκφοβισμό ως παράγοντες κινδύνου για ψυχικές διαταραχές. Στο μέλλον χρειαζόμαστε καλύτερη κατανόηση των άλλων παραγόντων κινδύνου, πώς αυτοί διαφέρουν μεταξύ διαφορετικών λαών και πώς μπορούμε να προσφέρουμε τις καλύτερες ευκαιρίες πρόληψης σε επίπεδο πληθυσμού» σημειώνει η επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής Επιδημιολογίας στο IHME Alize Ferrari.

ΔΙΑΒΗΤΗΣ – «ΚΛΕΙΔΙ» Η ΠΡΟΛΗΨΗ

Οι επιστήμονες επαναλαμβάνουν σε κάθε ευκαιρία πως ο σακχαρώδης διαβήτης εξελίσσεται σε μάστιγα που συνθλίβει την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων ανά τον κόσμο. Μόνο στη χώρα μας πάνω από 1 εκατομμύριο άτομα έχουν σακχαρώδη διαβήτη. Ομως, οι μισοί δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από διαβήτη παρότι έχουν ήδη εγκαταστήσει υποκλινική καρδιαγγειακή νόσο. Είναι σημαντικό, δε, να σημειωθεί πως άτομα με διαβήτη έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Είναι ιδιαίτερα κρίσιμη η έγκαιρη διάγνωση του διαβήτη και η πρόληψη εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου, καθώς 75% των ατόμων με διαβήτη πεθαίνουν από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, καρδιακή ανεπάρκεια ή ισχαιμικό αγγειακό επεισόδιο. Γι’ αυτό και κρίνονται αναγκαίες η ενημέρωση του πληθυσμού αλλά και η ετοιμότητα των συστημάτων Υγείας.

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΝΕΡΟ

Οι προβλέψεις είναι ζοφερές: Οι πλημμύρες θα αναγκάσουν ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και θα επηρεάσουν την ψυχική τους υγεία. Η ξηρασία ή οι σφοδρές καταιγίδες αναμένεται να επιδεινώσουν ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια των τροφίμων ή την επάρκεια πρώτων υλών και πόσιμου νερού. Οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, από την άλλη, μολύνουν τον αέρα που αναπνέουμε.
Οπως διαπιστώνει ο καθηγητής Michael Brauer, ο οποίος συνεργάζεται με το Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, η μείωση των εκπομπών που οδηγούν στην υπερθέρμανση του πλανήτη δεν πρέπει να αποτελεί το μοναδικό ζητούμενο. Η ενίσχυση της συνολικής υγείας του πληθυσμού και η κοινωνικοοικονομική ενίσχυση θα πρέπει εφεξής να αποτελούν σημαντικούς στόχους. Θα πρέπει επίσης να εφαρμοστούν και τεχνολογικές λύσεις, όπως είναι οι καλλιέργειες που είναι ανθεκτικές στην ξηρασία και η αύξηση της βλάστησης στις πόλεις για τη μείωση της αστικής θερμικής νησίδας.

RSV – ΓΡΙΠΗ ΠΙΟ ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ

Η δυναμική έλευση του συγκυτιακού αναπνευστικού ιού (RSV) και της εποχικής γρίπης και στη χώρα μας αναγκάζουν την επιστημονική κοινότητα να στρέψει το βλέμμα της πέραν του SARS-CoV-2. Και παρότι υπάρχει εμβόλιο έναντι της εποχικής γρίπης, δεν ισχύει το ίδιο για τον RSV. Οι ερευνητές όμως ήδη «τρέχουν» σχετικές κλινικές μελέτες και μάλιστα αναμένονται σημαντικές εξελίξεις το επόμενο διάστημα. Είναι δε αξιοσημείωτο πως μια τέτοια έρευνα, φάσης ΙΙ, θα «τρέξει» το νέο έτος στη πρώτη Μονάδα Κλινικών Ερευνών του ΑΠΘ.

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΣΥ

Το «σφυροκόπημα» του SARS-CoV-2 έφερε ανατροπές στην πολιτική ατζέντα των κυβερνήσεων ανά τον κόσμο, αναβαθμίζοντας το θέμα της ενίσχυσης των συστημάτων Υγείας. «Πιστεύω ότι αυτό που χρειάζεται είναι πιο μακροπρόθεσμη δέσμευση από κυβερνήσεις και δωρητές για να διασφαλιστεί πως οι όποιες παρεμβάσεις θα εξασφαλίσουν μια μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα, προσφέροντας παράλληλα τα προσδοκώμενα αποτελέσματα» σημειώνει η επίκουρη καθηγήτρια με ειδίκευση στα οικονομικά της Υγείας Angela Micah.
Εν τω μεταξύ, η ερευνήτρια στο IHME Sarah Wulf Hanson δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα εργαλεία που θα πρέπει να είναι διαθέσιμα στους υγειονομικούς που βρίσκονται στην «πρώτη γραμμή», ώστε να κάνουν αποτελεσματικά τη δουλειά τους. «Οι ηγέτες της δημόσιας υγείας και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να αναλογιστούν τα διδάγματα της πανδημίας για να αποτρέψουν την κατάρρευση των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης στην επόμενη κρίση».

ΚΑΡΔΙΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ

Οι καρδιαγγειακές παθήσεις, όπως είναι η ισχαιμική καρδιοπάθεια και το εγκεφαλικό, ευθύνονται για το 28% των θανάτων ανά τον κόσμο (στοιχεία 2021). Παρ’ όλα αυτά, μπορούν να προληφθούν εάν αντιμετωπιστούν οι κύριοι παράγοντες κινδύνου, όπως είναι η υψηλή αρτηριακή πίεση και χοληστερόλη, η παχυσαρκία και το κάπνισμα. Υπό τα δεδομένα αυτά, το πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου που θα «τρέξει» το νέο έτος, υποβάλλοντας σε δωρεάν εξετάσεις 5,5 περίπου εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες στη χώρα μας ηλικίας 30-70 ετών, αποτελεί ένα αποφασιστικό βήμα.

ΓΗΡΑΝΣΗ ΤΟ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ

«Η προσαρμογή των συστημάτων Υγείας για την υποστήριξη των αναγκών των ηλικιωμένων θα πρέπει να είναι στο μυαλό μας» υπογραμμίζει η επίκουρη καθηγήτρια του Ινστιτούτου Angela Micah. Η χώρα μας αποτελεί το τέλειο (αντι)παράδειγμα: Δύο στους δέκα Ελληνες (22%) είναι άτομα άνω των 65 ετών, με τις προβλέψεις να κάνουν λόγο για εκτίναξη στο 30% τις επόμενες τρεις δεκαετίες. Το «δημογραφικό αδιέξοδο» με το οποίο βρισκόμαστε αντιμέτωποι έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση και του ποσοστού νοσημάτων, καθώς παράλληλα φθείρεται και η υγεία του πληθυσμού.

ΦΤΩΧΕΙΑ Η ΜΗΤΕΡΑ ΤΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ

Η φτώχεια είναι η «μητέρα» των ανισοτήτων στην υγεία. Στις χώρες χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος οι άνθρωποι βρίσκονται όμηροι της ένδειας των συστημάτων Υγείας και των παροχών, με αποτέλεσμα η σύγκριση με τις χώρες υψηλού εισοδήματος να αναδεικνύουν πως πρόκειται για διαφορετικούς… κόσμους. Το προσδόκιμο ζωής είναι έως και 34 χρόνια μειωμένο, η θνησιμότητα σε παιδιά κάτω των 5 ετών 100 φορές υψηλότερη, οι θάνατοι λόγω διαπροσωπικής βίας ή αυτοκτονίας 30 φορές υψηλότεροι. Επίσης, ακόμη πιο έντονο είναι το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής.

ΤΡΟΧΑΙΑ- Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΟΔΗΓΩΝ

Για τα άτομα ηλικίας 15-49 ετών οι τραυματισμοί στον δρόμο είναι η κύρια αιτία θανάτου.
«Οι παρεμβάσεις όπως τα κράνη, οι ζώνες ασφαλείας, οι αερόσακοι, τα όρια ταχύτητας και οι νόμοι που αποθαρρύνουν την οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ έχουν αποτέλεσμα» σημειώνουν οι ειδικοί του Ινστιτούτου. Επιμένουν όμως πως η ανθρώπινη συμπεριφορά παραμένει ο νούμερο ένα παράγοντας κινδύνου, συνεπώς οι κανόνες ασφαλούς οδήγησης θα πρέπει να εμπεδωθούν από τους ίδιους τους οδηγούς.

ΑΝΟΙΑ 50 ΕΚΑΤ. ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΝΟΣΟΥΝ

Πρόκειται για μια ακόμη απειλή για τη δημόσια υγεία. Οι επιστήμονες σημειώνουν πως για την επαρκή στήριξη των ατόμων με άνοια χρειάζεται ένα ολιστικό σχέδιο παροχής φροντίδας και υποστηρικτικών υπηρεσιών σε ασθενείς. Παράλληλα, θα πρέπει να υπάρχουν προληπτικές δράσεις που στοχεύουν στους παράγοντες κινδύνου όπως είναι το κάπνισμα και το υψηλό σάκχαρο. Παγκοσμίως, στις μέρες μας υπάρχουν 50 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με άνοια. Σύμφωνα µε πρόσφατα στοιχεία, στη χώρα μας 160.000 πάσχουν από άνοια και 280.000 από ήπια νοητική διαταραχή.