«Πολλαί τουφεκίαι εις Ναύπλιον…»

Ο γιος του Ανδρέα Βώκου Μιαούλη, Αντώνιος (1800-1836), υπήρξε συγγραφέας της πρώτης ναυτικής ιστορίας του Αγώνα που δημοσιεύτηκε το 1833. Μας πληροφορεί εκεί, μεταξύ άλλων, ότι οι καπετάνιοι τηρούσαν ημερολόγια των πλοίων τους, τα οποία ονόμαζαν και «εφημερίδες». Το ημερολόγιο του «Κίμωνος», εγγραφές από το διάστημα μεταξύ 4 Μαρτίου και 25 Μαρτίου 1824, σώζεται σε καλή κατάσταση, αλλά λειτουργεί ολίγον και σαν πομπός της πολιτικής της κυβέρνησης Γεωργίου Κουντουριώτη.

Το ίδιο το κείμενο του Ημερολογίου πέρα από τους όρους πορείας του σκάφους περιέχει και στοιχεία για τον εμφύλιο ανάμεσα στους Ρουμελιώτες και Υδραίους αφενός, και τους Μοραΐτες αφετέρου. Πρόκειται για μεροληπτική περιγραφή την οποία σωστά αντιλαμβάνεται η Τερέζα Πεσμαζόγλου με τις εκτεταμένες παρατηρήσεις της. Η παράθεση από την κυρία Πεσμαζόγλου τμημάτων της αλληλογραφίας των αδελφών, Λαζάρου και Γεωργίου Κουντουριώτη, ανάλογα με τα γεγονότα που διηγείται το Ημερολόγιο, είναι εξαιρετικά διαφωτιστική.

Οι καταγραφές στο Ημερολόγιο αρχίζουν την Τρίτη 4 Μαρτίου 1824, όταν ο «Κίμων» απέπλευσε από την Υδρα με προορισμό την κοιλάδα του Κρανιδίου για να παραλάβει την κυβέρνηση Κουντουριώτη. Οι εχθροί του υδραίου προέδρου ήταν οι στρατιωτικοί της Πελοποννήσου, με επικεφαλής τον Κολοκοτρώνη. Τον Απρίλιο και τον Μάιο του 1824 οι Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και Γεώργιος Κουντουριώτης διαπραγματεύτηκαν τους όρους παράδοσης του Ναυπλίου. Η χρήση του όρου «αντιπατριώται» για να χαρακτηρίσουν οι Υδραίοι του Ημερολογίου τους πολιτικούς τους αντιπάλους, προδίδει τον προορισμό του κειμένου της «εφημερίδας» του «Κίμωνος». Στο μεταξύ πολλοί παλιοί σύμμαχοι άλλαξαν στρατόπεδα, όπως ο φίλος του Κολοκοτρώνη Χατζηχρήστος, ο οποίος τάχθηκε με το μέρος του Κουντουριώτη.

Στις υποσημειώσεις μαθαίνουμε για φυσιογνωμίες της εποχής, όπως ήταν ο Σπυρίδων Παπαλεξόπουλος, υπουργός Οικονομίας και αργότερα δήμαρχος Ναυπλίου και πληρεξούσιος (βουλευτής) Ναυπλίου στην Εθνοσυνέλευση 1843-1844. Μαθαίνουμε ακόμα για τη μορφωμένη σύζυγό του, η οποία ηγήθηκε του αντιοθωνικού αγώνα, Καλλιόπη Παπαλεξοπούλου.

Σχολιάζεται επίσης η ατυχής επιλογή του Γεωργίου Κουντουριώτη, ο υδραίος καπετάνιος Κυριάκος Σκούρτης ως αρχηγός των ελληνικών δυνάμεων που επρόκειτο να υποστούν την πανωλεθρία στο Κρεμμύδι από τον Ιμπραήμ (7 Απριλίου 1825).

Το Ημερολόγιο δεν παρουσιάζει πάντοτε ενδιαφέρον παρά μόνο ως προς τα ονόματα που αναφέρει, ενώ η επιμελήτρια μας τροφοδοτεί διαρκώς με βιογραφικά στοιχεία για τα πρόσωπα.

Η τελευταία καταγραφή ασχολείται με την πολιορκία της Τριπολιτσάς από τους κυβερνητικούς: «(…) εστείλαμεν εις τους πολιορκούντας την Τριπολιτζάν στρατηγούς Γ. Ιατράκον Α. Λιόντον διά του Γ. γραμματέως των Πολεμικών δέκα βαρέλια πυρίτιδος και δέκα λάμας μολύβδου, ο οποίος ανεχώρησε λαβών μεθ’ εαυτού και τον επί τούτω από το στρατόπεδον Τριπολιτζάς ελθόντα πεζό. Εις την μίαν ήμισυ ακούονται πολλαί τουφεκίαι εις Ναύπλιον […]. Εις τας εξ’ υπήγε με την βάρκαν μας εκ μέρους της Διοικητήν αυτής να εμποδίσει από του να πηγαινοέρχονται αι βάρκαι του εις Ναύπλιον του εξής, ως ασύμφορον εις την πολιορκίαν, έπεσε μια κανονιά από Παλαμήδι και δύο από Ναύπλιον αι τουφεκίαι ομοίως εξακολουθούν».

Ο κ. Θάνος Μ. Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής ΕΚΠΑ.

Τερέζα Πεσμαζόγλου (εισαγωγή – σχόλια)

Ημερολόγιο της «Ναυαρχίδος Κίμων» του Ανδρέα Μιαούλη. Ημέρες εμφυλίου πολέμου (1824)

Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη, 2020, σελ. 114, τιμή 14 ευρώ