Πολιτιστικό καλοκαίρι 2020

Από τους: Μαριλένα Αστραπέλλου, Ερη Βαρδάκη, Γιάννη Ζουμπουλάκη, Γιώργο Σκίντσα

Στα μέσα Μαΐου τα πάντα φάνταζαν αμφίβολα. Κανείς δεν γνώριζε αν το καλοκαίρι του 2020 θα πραγματοποιούνταν πολιτιστικά δρώμενα, αν θα διοργανώνονταν εικαστικές εκθέσεις, αν θα άνοιγαν τα μουσεία και οι γκαλερί, τα θερινά σινεμά. Η ομαλή εξέλιξη της πανδημίας επέτρεψε την πραγματοποίηση εκδηλώσεων με μειωμένη πληρότητα και με τήρηση αυστηρών υγειονομικών πρωτοκόλλων. Το Φεστιβάλ Αθηνών πραγματοποιείται με «ψαλιδισμένο» πρόγραμμα, το υπουργείο Πολιτισμού εγκαινίασε τον θεσμό «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» φέρνοντας εκδηλώσεις σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία της χώρας, ενώ κάποιοι «γενναίοι» ιδιώτες πήραν το ρίσκο να προχωρήσουν σε παραγωγές.

Την ίδια στιγμή τα πράγματα παραμένουν εξαιρετικά δύσκολα. Ο χώρος του πολιτισμού βρίσκεται σε αναβρασμό, γιατί βίωσε και βιώνει ιδιαίτερα έντονα τις συνέπειες της COVID-19, διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες και τη στήριξη της πολιτείας. Σημαντικές προσωπικότητες από τον χώρο του πολιτισμού μιλούν αποκλειστικά στο «Βήμα» για το δύσκολο αυτό καλοκαίρι, προχωρώντας σε προβλέψεις για την επόμενη μέρα.

 Γιώργος Κουμεντάκης

Καλλιτεχνικός διευθυντής

Εθνικής Λυρικής Σκηνής

«Μέσα στη θλίψη των ημερών για τους χιλιάδες νεκρούς και τους εκατομμύρια ασθενείς του κορωνοϊού σε όλον τον πλανήτη, υπάρχει μόνο ένα φως: η τέχνη. Η τέχνη κινητοποιεί, δίνει δύναμη να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες, δίνει τροφή στην ψυχή μας και φέρνει κοντά τους ανθρώπους. Η τέχνη είναι αυτή που έχει κάνει το καλοκαίρι της πανδημίας και της κοινωνικής αποστασιοποίησης να μοιάζει ανεκτό, η τέχνη είναι αυτή που φέρνει μαζί της την ελπίδα για κάτι καλύτερο. Για όλους εμάς στην Εθνική Λυρική Σκηνή είναι εξαιρετικά σημαντικό το γεγονός ότι βρήκαμε τρόπους για να έρθουμε πάλι σε επαφή με το κοινό μας, είτε μέσω των γκαλά που παρουσιάσαμε στο Ηρώδειο, είτε μέσω της συμμετοχής μας στις εκδηλώσεις του θεσμού του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός». Τώρα που αρχίζουμε να μαθαίνουμε να ζούμε με τον ιό ανάμεσά μας, η τέχνη θα μας δείξει τον δρόμο για μια νέα κανονικότητα. Και καθώς οι ανοιχτές εκδηλώσεις του καλοκαιριού είναι το πρώτο θετικό δείγμα, είμαστε αισιόδοξοι ότι η επιστροφή μας στις κλειστές αίθουσες από το φθινόπωρο θα είναι απολύτως επιτυχημένη».

Δημήτρης Λιγνάδης

Καλλιτεχνικός διευθυντής
Εθνικού Θεάτρου

«Το θέατρο, μολονότι φέρει τραύματα και πληγές, βρίσκει πάντα τρόπους να επιβιώνει. Ναι, θα επιβιώσουμε. Και για να τα καταφέρουμε χρειάζεται βεβαίως η αρωγή της πολιτείας, αλλά και η ανασύνταξη των δικών μας δυνάμεων. Δεν πρέπει να διστάσουμε. Αν απαιτείται να σπάσουμε αποστήματα ακόμα και πάνω στο δικό μας σώμα, να το πράξουμε. Για όλους μας ήταν ένα δύσκολο καλοκαίρι, αλλά προσωπικά δεν παραδόθηκα στην αδράνεια. Ισα-ίσα, εν μέσω των μεγάλων δυσκολιών λόγω κορωνοϊού, δώσαμε τριπλό «παρών» στις δράσεις στους αρχαιολογικούς χώρους. Και, με κάθε κόστος, κατεβάσαμε δύο παραγωγές στην Επίδαυρο. Ημουν από εκείνους που επέμειναν ότι το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου έπρεπε να γίνει, και αν όχι το Φεστιβάλ, τουλάχιστον να αντηχήσει πάση θυσία ο θεατρικός λόγος στην Επίδαυρο. Νομίζω ότι δικαιώθηκα. Αυτές τις ημέρες είδα την επιθυμία του κόσμου που, παρά την επιβεβλημένη μειωμένη πληρότητα, δεν φοβήθηκε και ήρθε να αγκαλιάσει την παρουσία του Εθνικού Θεάτρου. Είναι ενδεικτικό ότι η παράστασή μας «Πέρσες» ήταν γεμάτη και τις τρεις ήμερες. Το ίδιο αναμένεται και για τη «Λυσιστράτη». Την ίδια στιγμή, χάρη στο live streaming που έγινε για τους «Πέρσες» – και εδώ θέλω να επισημάνω την ιδιαίτερη φροντίδα του γενικού γραμματέα Σύγχρονου Πολιτισμού, Νικόλα Γιατρομανωλάκη, για το όλο εγχείρημα – ο λόγος του Αισχύλου με τη φωνή του Εθνικού Θεάτρου ακούστηκε στα πέρατα του κόσμου. Τα καταφέραμε».

Φίλιππος Πλιάτσικας

τραγουδοποιός

«Είναι σαφές ότι η πλειοψηφία του κοινού φοβάται και έχει τρομοκρατηθεί. Από το πρωί έως το βράδυ ακούει μόνο για τα κρούσματα του κορωνοϊού. Η αλήθεια είναι ότι τα πράγματα είναι περίεργα, ιδιαίτερα και διαφορετικά. Η μουσική και το τραγούδι βρίσκουν πάντα τον δρόμο τους, όμως σε γενικές γραμμές δεν μπορούμε να μιλάμε για κανονικότητα. Είναι μια μεσοβέζικη κατάσταση. Βιώνουμε μια αυτοεκπληρούμενη μέθη. Αν αυτή η υπέρμετρη τρομοκρατία δεν ξεπεραστεί, τον χειμώνα βλέπω τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα. Πρέπει ο κόσμος να νιώσει ασφάλεια».

Μαρία Λαγογιάννη

διευθύντρια Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

«Η πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αφορά την επανασύνδεση με το κοινό του, ελληνικό και διεθνές. Τα πρώτα σημάδια είναι ήδη θετικά, καθώς η επανέναρξη με τους νέους κανόνες φαίνεται να ανταποκρίνεται στο αίσθημα ασφάλειας, επισκεπτών και εργαζομένων. Παράλληλα, το αρχαιότερο μουσείο της χώρας είναι ευνοημένο από την κατασκευή του καθώς διαθέτει 9.500 τ.μ. έκθεσης και 62 αίθουσες που δέχονται άμεσο φυσικό αερισμό. Σε αυτή τη βάση, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο αναμένει τους φίλους του, υποσχόμενο μια ασφαλή περιήγηση και μια μοναδική εμπειρία. Αλλωστε, η μαγεία της άμεσης επαφής με την αρχαία τέχνη δεν μπορεί να αντικατασταθεί από καμία ψηφιακή παρουσίαση. Αυτή τη μαγεία διατηρεί η μόνιμη έκθεση του μουσείου –  11.000 αρχαία έργα που ξεκινούν από την 7η χιλιετία π.Χ. και φτάνουν μέχρι τον 5ο αιώνα μ.Χ. αφηγούνται την περιπέτεια του ανθρώπου στην πορεία των αιώνων».

Αικατερίνη Δελλαπόρτα

διευθύντρια του Βυζαντινού
και Χριστιανικού Μουσείου

«Είμαι συγκρατημένα αισιόδοξη, ίσως επειδή επανεμφανίστηκαν νέα κρούσματα σε ανοδική πορεία. Ακόμη δεν έχουμε θεαματική αύξηση επισκεπτών, τουλάχιστον στις μόνιμες εκθέσεις. Αντίθετα σταθερός αριθμός επισκεπτών έρχεται στις προγραμματισμένες ξεναγήσεις  των επιμελητών της έκθεσης «Εργα κινεζικής τέχνης από τη Συλλογή Ι. & Δ. Πασσά». Υπάρχει πολύ μεγάλη διαφορά επισκεπτών σε σχέση με πέρυσι. Τον Ιούνιο 2019 είχαμε 4.656 επισκέπτες, ενώ το ίδιο διάστημα του 2020 μόλις 260. Βεβαίως το μουσείο άνοιξε από τις 15 Ιουνίου και μετά και ο κόσμος στην αρχή ήταν περισσότερο διστακτικός. Τον Ιούλιο 2019 είχαμε 4.689 επισκέπτες και εφέτος μόλις 1.118. Και πάλι καλά να λέμε! Πιστεύω ότι ο κόσμος ακόμη είναι διστακτικός να επισκεφτεί κλειστούς χώρους. Στο Βυζαντινό και Χριστιανικό τηρούνται απόλυτα τα μέτρα ασφαλείας στις μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις που βρίσκονται σε κλειστούς χώρους, ενώ το κοινό  που παρακολούθησε τις εκδηλώσεις που κάνουμε στον υπέροχο κήπο του μουσείου τις τελευταίες ημέρες, στο πλαίσιο του προγράμματος του υπουργείου Πολιτισμού «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός»θα διαπίστωσε ότι τα μέτρα που εφαρμόζουμε είναι προς όφελος της δημόσιας υγείας όλων, ακόμα και αν ορισμένοι μπορεί να τα θεώρησαν αυστηρά ή υπερβολικά. Η συνέπεια στην τήρηση των μέτρων νομίζω ότι εμπνέει εμπιστοσύνη και ασφάλεια στον κόσμο ώστε να επισκεφτεί άφοβα το Βυζαντινό Μουσείο και να απολαύσει τις εκθέσεις και τις εκδηλώσεις μας».

Κυριάκος Κουτσομάλλης

διευθυντής του Ιδρύματος
Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

«Σήμερα, λίγες μόνο εβδομάδες από την έναρξη επαναλειτουργίας των μουσείων, οι ενδείξεις που έχουμε τόσο από το Μουσείο της Ανδρου όσο και των Αθηνών είναι ενθαρρυντικές. Δειλά και συγκρατημένα οι επισκέπτες αρχίζουν να βρίσκουν τον βηματισμό τους και η πορεία από μέρα σε μέρα να διαγράφεται ανοδική. Οι 205 επισκέπτες στην Αθήνα και 105 στο Μουσείο της Aνδρου αυτής της Κυριακής (26 Ιουλίου) μας κάνουν να ευελπιστούμε για τη συνέχεια. Αν βέβαια δεν προκύψουν στην πορεία εκ νέου ανασταλτικοί επιδημιολογικοί παράγοντες, πιστεύουμε ότι σύντομα θα επανεύρουμε μια, διαφορετική όμως, ομαλότητα που δεν θα έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με την προ κορωνοϊού εποχή. Η αχλή που καλύπτει τον λογισμό και κρατά μουδιασμένες τις αισθήσεις μας θα χρειαστεί χρόνο για να αποσβεστεί. Ας μείνουμε παρά ταύτα αισιόδοξοι και δυνατοί. Προσβλέποντας στις καλύτερες μέρες, θέλουμε να διαβεβαιώσουμε τους επισκέπτες μας και ιδιαίτερα αυτούς που θέλουν να έρθουν αλλά διστάζουν ότι όλα τα ενδεικνυόμενα από τις υγειονομικές αρχές μέτρα τηρούνται στο ακέραιο».

Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος

σκηνοθέτης, ιδρυτής του Θεάτρου του Νέου Κόσμου

«Αυτό το καλοκαίρι το Θέατρο του Νέου Κόσμου αποφάσισε να παρουσιάσει, σε περιορισμένες παραστάσεις, μερικές από τις πρόσφατες και πετυχημένες παραγωγές του, από αυτές που διακόπηκαν βίαια στις 12 Μαρτίου. Θέλαμε να δώσουμε μια ευκαιρία στους θεατές μας που δεν πρόλαβαν να τις δουν ή είχαν προαγοράσει εισιτήρια. Και για έναν ακόμα σοβαρό λόγο: για την επιβίωση του θεάτρου και των συνεργατών μας. Αυτό το καλοκαίρι είναι δύσκολο. Ο κόσμος φοβάται την πανδημία, ο κόσμος δυσκολεύεται οικονομικά. Αυτό σημαίνει αυτόματα μείωση του κοινού, που φτάνει το 50%. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η αγωνία για τον χειμώνα. Αν τώρα που οι παραστάσεις δίνονται σε ανοιχτά θέατρα, όπου οι θεατές αισθάνονται σίγουρα ασφαλέστεροι, υπάρχει πρόβλημα, τι θα γίνει τον χειμώνα στους κλειστούς χώρους; Και ωστόσο βλέπουμε πως η συμπεριφορά του κόσμου στο θέατρο είναι τελείως διαφορετική απ’ ό,τι στην πλατεία, στο πανηγύρι, στις πολιτικές συγκεντρώσεις. Στα θέατρα τηρούνται ευλαβικά οι αποστάσεις. Ομως τον χειμώνα, πέρα από το πρόβλημα της πανδημίας, φοβάμαι πως θα είναι ακόμα μεγαλύτερες η οικονομική δυσπραγία και η δυστυχία των ανθρώπων».

Διονύσης Παναγιωτάκης

Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος των Αθηναϊκών Θεάτρων

«Το εφετινό καλοκαίρι θα το θυμόμαστε σαν το πιο δύσκολο και περίεργο των τελευταίων ετών. Οι θεατές χωρίζονται στους πολύ προσεκτικούς που κρατάνε αποστάσεις, έχουν μάσκα και τηρούν τα μέτρα ασφαλείας. Υπάρχει και η άλλη κατηγορία που είναι οι παντελώς αδιάφοροι θεατές για οποιοδήποτε μέτρο προστασίας. Αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα των εφετινών περιοδειών, η διαχείριση του κοινού. Το ρίσκο είναι μεγάλο για να βγει μια περιοδεία οικονομικά. Δεν υπάρχουν sold out. Οι ηλικίας άνω των 60 ετών αποφεύγουν να έρχονται στις παραστάσεις. Μετά από αυτά που βιώνουμε αυτό το καλοκαίρι δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος για τον χειμώνα. Η θεατρική σεζόν 2020-2021 πιστεύω ότι θα αφήσει πληγές που θα μας ταλαιπωρήσουν για αρκετά μεγάλο διάστημα. Σίγουρα θα αλλάξει η θεατρική εμπειρία και περιμένω να δω μια δύσκολη συνέχεια, όπως και σε πολλούς κλάδους της οικονομίας».

Tατιάνα Λύγαρη

Ηθοποιός – σκηνοθέτρια

«Η τέχνη αφουγκραζόμενη την κοινωνία απέκτησε νέα εργαλεία, νέα θεματολογία, νέα δυναμική. Εγινε πιο πλούσια. Οι άνθρωποι της τέχνης όμως έγιναν πιο φτωχοί, μια και οι αποδέκτες απουσιάζουν. Ιδιαίτερα στο θέατρο το αδιέξοδο μεγαλώνει. Oμως όλοι εμείς, οι «art workers», είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε αισιόδοξοι. Ο πολιτισμός ξέρει να ανθίσταται. Η καλλιτεχνική έκφραση εφευρίσκει τη διέξοδο εκεί που δεν υπάρχει. Και οι θεατές ακολουθούν αργά ή γρήγορα. Ναι, είμαι αισιόδοξη και στο Τρένο στο Ρουφ προτείνουμε κατ’ αρχάς ένα καλοκαίρι μακράς διαρκείας στην καταπράσινη, open-air αποβάθρα μας και για τον χειμώνα ακολουθούν πρωτότυπες προτάσεις θέασης προσαρμοσμένες στις ιδιοτροπίες του «mister COVID»».

Ζήνος Παναγιωτίδης

Κινηματογραφικός
διανομέας της Rosebud 21

«Σε ό,τι αφορά τον κινηματογράφο, μια αισιοδοξία υπάρχει. Αυτό που πρέπει να σταθεροποιηθεί στη συνείδηση του κόσμου είναι ότι το θερινό σινεμά αποτελεί μια από τις πιο ασφαλείς μορφές διασκέδασης. Και ίσως να μην είναι τυχαίο που δουλεύουν τόσο καλά οι παιδικές ταινίες, οι οποίες φέρνουν στην αίθουσα όλη την οικογένεια. Αρα οι γονείς δεν φοβούνται. Επίσης, σε κάποια σημεία, όπως π.χ. στο Σινέ Φιλοθέη, ο χώρος είναι τόσο ασφαλής που μπορείς κυριολεκτικά να κάνεις ποδήλατο! Από την άλλη πλευρά, βέβαια, είναι και άλλοι παράγοντες που μπορούν να συνδράμουν στη θετική ανταπόκριση του κόσμου, όπως η καλή ποιότητα των ταινιών».

Μάνος Τρανταλίδης

Παραγωγός καλλιτεχνικών εκδηλώσεων

«Η γενική αίσθηση που επικρατεί είναι ένα μούδιασμα στον κόσμο, ένας φόβος λόγω του κορωνοϊού. Η αλήθεια είναι ότι δεν είμαστε τόσο ικανοποιημένοι όσο θα θέλαμε. Σαφώς υπάρχει περιορισμός στον αριθμό της εισόδου των θεατών λόγω των υγειονομικών πρωτοκόλλων που έχουν επιβληθεί, αλλά και πάλι υπάρχουν συναυλιακοί χώροι που δεν γεμίζουν. Επίσης η απαγόρευση των πανηγυριών οδήγησε πολλούς δήμους να σταματήσουν τις συζητήσεις για φιλοξενία εκδηλώσεων, μολονότι αποδείχτηκε ότι μπορούν να γίνουν συναυλίες με μέτρα προφύλαξης, όπως συμβαίνει στις εκδηλώσεις του Φεστιβάλ Αθηνών. Τον Σεπτέμβριο υπάρχει κατακλυσμός συναυλιών. Μένει να δούμε τι θα γίνει και πώς θα γίνει».

Σταμάτης Κραουνάκης

Συνθέτης

«Τα πράγματα δεν πάνε καλά. Ο εγκλεισμός δημιούργησε μια άμυνα άλλου τύπου. Ακόμα και στο πώς διασκεδάζει η παρέα. Οι περισσότεροι δεν έχουν όρεξη ούτε να βγουν, ούτε να ξοδέψουν πολλά χρήματα. Εχουν όρεξη να συναντήσουν τους φίλους τους. Αλλαξε κάτι οριστικά κι αυτό θα συνεχιστεί και τον προσεχή χειμώνα. Εκτός από την πανδημία και τα οικονομικά προβλήματα ο κόσμος έχει ανάγκη να πιστέψει ξανά σε κάτι. Καινούργιο παραμύθι, καινούργιο αστείο, καινούργιο τραγούδι; Και οι καλλιτέχνες όλοι ανεξαιρέτως πάνε με τα περυσινά… Εδώ θα έχουμε θέμα. Και λέω συμβολικά: αν δεν επιτρέπονται το χάδι και το φιλί, η δύναμη της τρυφερότητας πρέπει να είναι δεκαπλή».

Νίκος Σταμπολίδης

Καθηγητής Αρχαιολογίας
και διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης

«Ο χώρος του πολιτισμού συμπεριφέρθηκε σε γενικές γραμμές υπεύθυνα και πολιτισμένα. Γιατί πολιτισμός είναι πρώτα-πρώτα η μέριμνα για τον άνθρωπο. Θέλω να πιστεύω ότι ο κόσμος, συνειδητοποιώντας αυτή τη μέριμνα και λαμβάνοντας και τις απαιτούμενες προφυλάξεις εκάστοτε, θα επιστρέψει και στα μουσεία και στις εκθέσεις τους φυσικά, αναλόγως του ενδιαφέροντός τους. Γιατί ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό. Δηλαδή, όσον κι αν η τεχνολογία σήμερα προσφέρει τις πλούσιες υπηρεσίες της στο κοινό και η ευκολία παρακολούθησης των πολιτιστικών δραστηριοτήτων είναι ανά πάσα στιγμή στη διάθεσή μας, τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη μέθεξη με το πρωτότυπο, καθώς και την ανάγκη του επισκέπτη να μοιραστεί τις εντυπώσεις του, να τις συζητήσει, να ανοίξει διάλογο, άμεσα και δυναμικά, χωρίς μεσολάβηση. Εφέτος, (σ.σ από 1/7 – 27/7/2020) επισκέφτηκαν τις μόνιμες συλλογές του μουσείου 1.500 άτομα, ενώ πέρυσι την αντίστοιχη περίοδο – φιλοξενούνταν στο μουσείο η έκθεση με έργα του Πικάσο – οι επισκέπτες ήταν 9.047».