Πολιτική πορεία

Eνα ιστορικό αφήγημα έχει κερδίσει τον στόχο του όταν ανακινεί συναισθήματα και αναμνήσεις όσων έζησαν τα γεγονότα, αλλά και όταν γοητεύει, όταν κερδίζει όσους δεν τα έζησαν. Η αφήγηση του παρελθόντος είναι μια τέχνη που γίνεται επιτυχής όταν μπορεί φυσικά και αβίαστα να δώσει με ζωντάνια και ακρίβεια τα τοπία, το κλίμα και το πλαίσιο περασμένων δεκαετιών, άλλων εποχών και κυρίως άλλων νοοτροπιών, στην περίπτωση μας, πολιτικών. Προϋπόθεση για να γίνουν πιστευτά και αποδεκτά η υψηλή ευαισθησία και το βάθος της αφήγησης είναι η «ανιδιοτέλεια» του συγγραφέα. Απαιτείται η ειλικρινής προσπάθεια εκ μέρους του να παρουσιάσει τις εμπειρίες του, τις δράσεις και τις σκέψεις του ως τεκμήρια της τότε πραγματικότητας και όχι ως τεκμήρια που θα επιβεβαιώσουν, εκ των υστέρων, την αυταρέσκειά του.

Μια πυκνή σειρά από τα στοιχεία αυτά διακρίνουν το βιβλίο του Φοίβου Ι. Ιωαννίδη, που με κυρίαρχη την πολιτική αποτελεί συνεχή πηγή ερεθισμάτων, χαμόγελου, συγκίνησης, χαράς, αλλά και αναπόφευκτα στενάχωρων συλλογισμών για τις ισορροπίες που δεν άντεξαν και για μια πολιτική εξέλιξη που θα μπορούσε να ήταν (μάλλον όχι τελικά) διαφορετική.

Νοεροί σταθμοί

Είναι ένα άμεσο κείμενο με ρυθμό, γεμάτο αγάπη, ελπίδα, χιούμορ, ήπια κριτική και πολιτική δράση. Ενα νοερό ταξίδι από τη δεκαετία του 1930 έως σχεδόν στις μέρες μας. Μια διαδρομή με βασικούς σταθμούς και άξονες την οικογένειά του, την Κρήτη, την ελληνική και ξένη λογοτεχνία και ειδικά την ποίηση, την ιστορία, τη λαϊκή μουσική, τα κορίτσια, την Αθήνα των δεκαετιών του 1950 και 1960, το πολιτικό Κέντρο, τη δικηγορία στο Ηράκλειο, την αντίσταση στη δικτατορία, την πολυετή φυλάκιση, τον Αλέκο Παναγούλη, τον «άλλον κόσμο» των ποινικών συγκρατουμένων, τους κομμουνιστές συγκρατούμενους, τη Μεταπολίτευση, τις Νέες Δυνάμεις της Ενώσεως Κέντρου, της Συμμαχία των Πέντε, την ένταξη στο ΠαΣοΚ, την κοινοβουλευτική δράση και παρουσία, τη διοίκηση του ΙΚΑ και τις κυβερνητικές θέσεις και αρμοδιότητες που ακολούθησαν.

Θα άξιζε η ανάλυση του κάθε άξονα και η παρουσίαση του κάθε σταθμού. Θα άξιζε να παρακολουθήσουμε βήμα-βήμα όλο το περπάτημα για να αναδειχθεί η σύνθεση της σκέψης και των εμπειριών του Φοίβου Ιωαννίδη. Βήματα που δεν αφορούν μόνο το πρόσωπό του, αλλά την πορεία της Ελλάδας.

Ορίζοντας το πολιτικό Κέντρο

Ας ξεχωρίσουμε, όσο αυτό είναι δυνατό, τέσσερα πεδία που φωτίζει το βιβλίο με ιδιαίτερη ζωντάνια και ενδιαφέρον. Είναι τα βήματα που αποδίδουν με σεβασμό το ηθικό φορτίο της οικογένειας, τα βήματα που αναδεικνύουν τη γοητεία και τη δυσκολία της Κρήτης, αλλά και τις ρίζες του βενιζελισμού, τα βήματα που θεωρούν ως κάτι φυσιολογικό και αναγκαίο την ανθρώπινη συμπεριφορά στους ποινικούς κρατούμενους και τα πολιτικά βήματα που εξηγούν τις δυσκολίες για τον συνδυασμό του κοινωνικού οράματος και του εφικτού στην πολιτική, ό,τι δηλαδή στόχευε το πολιτικό Κέντρο. Αν για τα πρώτα τρία ο αναγνώστης μπορεί να αναλογιστεί τους ήχους και τη συγκίνηση που φέρνει το κείμενο, για το τελευταίο, εκείνο του πολιτικού Κέντρου, ας πούμε δυο λόγια παραπάνω.

Ο Φοίβος Ιωαννίδης καταφέρνει και μας μεταδίδει την αγάπη του για την πολιτική ως μια προσωπική ανάγκη δικαιοσύνης και φροντίδας για όσους η ζωή είναι ουσιαστικά δύσκολη. Αναφέρεται στην ανάγκη φροντίδας των ασθενέστερων οικονομικά μέσω της κοινωνικής πολιτικής και μάλιστα σε εποχές που στην ελληνική πραγματικότητα τίποτα από αυτά δεν ήταν αυτονόητο. Η πυκνή αναφορά στις επαφές του και στη συνεργασία του με τα ηγετικά πρόσωπα που πρωταγωνιστούν ή με πρόσωπα που δρουν στην καθημερινότητα δεν εξυπηρετεί την αυτάρεσκη αναφορά σε έναν ευρύ κύκλο γνωριμιών. Εξυπηρετεί τον αναγνώστη να αντιληφθεί τη δυσκολία που είχε η πορεία του προδικτατορικού Κέντρου να απαλλαγεί από τη ρευστότητα που διέκρινε τον χώρο μεταξύ της μετεμφυλιακής Δεξιάς και της μετεμφυλιακής Αριστεράς, να ορίσει με σαφήνεια την πορεία της πολιτικής πρακτικής που στόχευε, να κινηθεί σεβόμενο τις ανάγκες μιας νεολαίας και ενός κόσμου που είχε παραγκωνιστεί. Δεν πρόκειται για έναν πολιτικό χώρο ασαφή, αλλά για μια πολιτική δυναμική που όφειλε να πολεμήσει την πολιτική ιδιοτέλεια πολλών στελεχών της, αλλά και το παρακράτος, και παράλληλα να ανοίξει διόδους, εντός ενός περίκλειστου κράτους, σε όσους δικαιωματικά θα αναλάμβαναν κυβερνητικούς ρόλους σε αυτό. Για αυτό το σαφές πολιτικό Κέντρο μιλά το βιβλίο και αυτό το Κέντρο υπό τη μορφή της σοσιαλδημοκρατίας αναζητεί ο Φοίβος Ιωαννίδης στην πλούσια σε πολιτική «ευκολία» και κούφια συνθήματα Μεταπολίτευση. Είναι το βιβλίο ένα εξαιρετικό γεφύρωμα μεταξύ της Κατοχής, της πλήρους πολιτικών ονείρων δεκαετίας του 1960, της καταστροφικής δικτατορίας αλλά και της Μεταπολίτευσης και των δεκαετιών που ακολούθησαν.

Επειδή όμως τα βιβλία δίνουν και απρόσμενα δώρα στους αναγνώστες όταν τους εξηγούν παλιά ερωτηματικά, χρειάζεται μια μικρή προσωπική κατάθεση. Το σπίτι των Λυγιδάκηδων στον Πλατανιά, οικογένειας της συζύγου του Φοίβου, υποδέχεται, όπως γράφει το βιβλίο, τον Αλέκο Παναγούλη μετά την αμνηστία του καλοκαιριού του 1973. Το προηγούμενο Πάσχα, με τον Φοίβο στη φυλακή, είχε υποδεχθεί σε ένα ευγενικά αλλά βουβά εορταστικό γεύμα χανιώτες και αθηναίους φίλους. Σημαντική ανάμνηση της συνάντησης, ένα νεαρό αγόρι που με τρόπο ευγενικό και σφιγμένο, ερωτώμενος για τον πατέρα του, έλεγε «ο πατέρας μου είναι δημοκράτης δικηγόρος και είναι στη φυλακή». Ηταν ο μικρός, τότε, Γιάννης Φοίβου Ιωαννίδης.

Ο κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη.

{SYG}Φοίβος Ιωαννίδης {SYG}{TIT}Μια ζωή γεμάτη{TIT}{EKD}Εκδόσεις Καστανιώτη 2020, σελ. 544, τιμή 18 ευρ{EKD}ώ