Ποιος κρύβεται πίσω από τη δηλητηρίαση Ναβάλνι

Το ανακοινωθέν των Γερμανών θεραπόντων ιατρών του νοσοκομείου Charité του Βερολίνου ήταν ξεκάθαρο: ο Αλεξέι Ναβάλνι, σφοδρός πολέμιος του Βλαντίμιρ Πούτιν, δηλητηριάστηκε με έναν αναστολέα χολινεστεράσης: μια κατηγορία χημικών ενώσεων που χρησιμοποιούνται σε φάρμακα, παρασιτοκτόνα και νευροτοξικούς παράγοντες. «Η κατάσταση της υγείας του είναι σοβαρή, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για τη ζωή του» ανέφερε το νοσοκομείο.

Καθώς η δηλητηρίαση του Ναβάλνι αποτελεί αποδεδειγμένο γεγονός, προκύπτουν πολλά ερωτήματα, με κυριότερο το ποιος είναι ο ένοχος. Πολλοί δείχνουν το Κρεμλίνο υποστηρίζοντας ότι μια τέτοια σοβαρή επίθεση δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς την έγκριση των υψηλότερων ρωσικών αρχών και άλλοι κατονομάζουν τον ίδιο τον Πούτιν, υποστηρίζοντας ότι μόνο εκείνος θα μπορούσε να έχει δώσει την άδεια για τη δηλητηρίαση του Ναβάλνι.

Αλλες δολοφονίες
στο παρελθόν

Αν και η Ρωσία έχει παρελθόν με μυστηριώδεις δολοφονίες, ειδικά μέσω τοξικών ουσιών, οι συνειρμοί και με ανάλογες υποθέσεις όπως τον θάνατο του πρώην πράκτορα της ρωσικής μυστικής υπηρεσίας FSB Αλεξάντρ Λιτβινένκο, που είχε δηλητηριαστεί από πολώνιο στο Λονδίνο το 2006, ή την απόπειρα δολοφονίας του πρώην διπλού πράκτορα Σεργκέι Σκριπάλ και της κόρης του με νευροτοξικό αέριο νόβιτσοκ στο Σόλσμπερι της Αγγλίας, το 2018, δίνουν και παίρνουν.

Αλλοι πάλι αμφισβητούν ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν θα μπορούσε να εμπλακεί σε μια πράξη που θα έβλαπτε την εικόνα του. Η αλήθεια μπορεί να μη μαθευτεί ποτέ, όμως (όπως λένε αναλυτές) υπάρχει ευθύνη και έχει όνομα. Η ατιμωρησία. Ενδημική στη ρωσική πολιτική σκηνή και όχι μόνο.

Ο εντοπισμός και η τιμωρία των ενόχων συνεπάγεται να υπάρχει εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη, κάτι που αποτελεί φυσικό αντανακλαστικό σε ένα κράτος δικαίου. Οχι όμως στη Ρωσία, όπου η αποκατάσταση της αλήθειας και πολύ δε περισσότερο σε «υποθέσεις ευαίσθητες» αποτελεί απλά εργαλείο στα χέρια των υπηρεσιών ασφαλείας.

Κουλτούρα
πολιτικής βίας

Είναι χαρακτηριστικό ότι εδώ και είκοσι χρόνια, οι επιθέσεις και οι δολοφονίες πολιτικού χαρακτήρα που διαπράχθηκαν στη Ρωσία εναντίον πολιτικών ή δημοσιογράφων δηλαδή, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: δεν έχει βρεθεί ένοχος.

Τον Φεβρουάριο του 2015, στο άκουσμα της εκτέλεσης του αντιπολιτευόμενου πολιτικού Μπόρις Νεμτσόφ από Τσετσένους στη Μόσχα, ο ρώσος πρόεδρος φέρεται να είχε σοκαριστεί. Ωστόσο, η ρωσική Δικαιοσύνη δεν προχώρησε πέρα από μερικούς τσετσένους εκτελεστές (οι μαφίες του Καυκάσου χρησιμοποιούν ανάλογες μεθόδους για ξεκαθαρίσματα λογαριασμών), χωρίς φυσικά να εξετάσει την ευθύνη των αρχών του Γκρόζνι. Στην υπόθεση του Ναβάλνι, η επιτροπή έρευνας δεν έχει καν ανακοινώσει την έναρξη αυτής. Η ατιμωρησία αποτελεί τρόπο λειτουργίας του κράτους, κάτι περισσότερο από μια πολιτική απόφαση.

Βλέπουν παντού
εχθρούς και προδότες

Στη ρωσική τηλεόραση και στον πολιτικό διάλογο την ίδια ώρα, η βία είναι πανταχού παρούσα. Παίρνει μορφή μέσα από το μίσος και το ανηλεές κυνήγι εχθρών και προδοτών. Για το Κρεμλίνο ο 44χρονος Ναβάλνι αντιπροσωπεύει μια σαφή απειλή. Είναι και εχθρός και προδότης. Εχει φυλακιστεί ουκ ολίγες φορές, έχει δεχθεί πλήθος επιθέσεων εξαιτίας των αποκαλύψεών του για τις αθέμιτες πρακτικές και σχέσεις μεταξύ των ρώσων πολιτικών και μεγάλων κρατικών εταιρειών της χώρας και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι πολλοί θα μπορούσαν να φτάσουν στα άκρα.

Ο δημοσιογράφος της γαλλικής εφημερίδας «Le Monde» Μπενουά Βιτκίν σχολιάζοντας αυτή την κουλτούρα, αναφέρει ότι το τραύμα της πολιτικής βίας στη διάρκεια της σοβιετικής εποχής δεν μπόρεσε να αφομοιωθεί ποτέ στη Ρωσία και σήμερα είναι όλο και πιο δικαιολογημένο. Οι λεγόμενοι «σιλοβίκι» (siloviki), πρώην στελέχη των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών και βετεράνοι της KGB που κατέχουν σήμερα καίριες κυβερνητικές θέσεις, βλέπουν σε κάθε πρόσωπο που ασκεί αντιπολίτευση έναν εχθρό. Σε αυτή την κληρονομιά προστίθεται και αυτή της μαφίας της δεκαετίας του ’90, η οποία άγγιξε κάθε πτυχή της δημόσιας οικονομικής και κοινωνικής ζωής.

Ακέφαλη αντιπολίτευση Η δηλητηρίαση του Ναβάλνι αποτελεί σαφές πλήγμα για την αντιπολίτευση στη Ρωσία, εν όψει και των περιφερειακών εκλογών στα μέσα Σεπτεμβρίου. Ο Αμπάς Γκαλιάμοφ, πολιτικός αναλυτής και πρώην συγγραφέας πολιτικών ομιλιών στο Κρεμλίνο, μιλώντας στους «New York Times» αναρωτιέται αν υπάρχει κάποιος άλλος να αναλάβει το τιμόνι της προεκλογικής εκστρατείας: «Χρειάζεται κάποιος που να έχει μεγάλο κύρος για να μπορέσει να πείσει τους ψηφοφόρους να ψηφίζουν μαζικά» και χωρίς αμφιβολία το κενό του Ναβάλνι είναι δύσκολο να το καλύψει άλλος. «Φυσικά αυτό που συνέβη είχε ως στόχο τον αποκεφαλισμό της αντιπολίτευσης» προσθέτει ο Αντρέι Κολεσνίκοφ, αναλυτής στη δεξαμενή σκέψης Moscow Carnegie Center.

Οι αντιδράσεις στην ΕΕ και ο ουδέτερος Τραμπ

Η μυστηριώδης υπόθεση έρχεται σε μια περίοδο που οι σχέσεις μεταξύ Ευρωπαϊκής Ενωσης και Ρωσίας δοκιμάζονται εξαιτίας της πολιτικής κρίσης στη Λευκορωσία και σε κάθε περίπτωση αναμένεται να δυσκολέψει τις προσπάθειες να οικοδομηθεί γέφυρα οικοδόμησης συνεννόησης. Η είδηση άλλωστε της δηλητηρίασης του κατ’ εξοχήν προβεβλημένου προσώπου της ρωσικής αντιπολίτευσης προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων στο εξωτερικό. Η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ ζήτησε πλήρη διαλεύκανση της υπόθεσης και στο πλευρό της συντάχθηκαν τόσο ο βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον όσο και ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν που δήλωσε από την πρώτη στιγμή έτοιμος να παράσχει ιατρική φροντίδα.
Αίσθηση πάντως προκάλεσε η στάση ουδετερότητας του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Μιλώντας σε δημοσιογράφους είπε ότι παρακολουθεί την υπόθεση μαζί με τον υπουργό Εξωτερικών Μάικ Πομπέο χωρίς να προσθέσει καμία άλλη λεπτομέρεια, δίνοντας τροφή στους επικριτές του που αναφέρουν ότι είναι πολύ αδύναμος έναντι του ρώσου ομολόγου του έπειτα από τη φερόμενη ρωσική παρέμβαση στις προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων Πολιτειών το 2016.