Πιάνο για τέσσερις σολίστες

Σε ένα από τα εφηβικά ποιήματά του ο Κώστας Καρυωτάκης περιγράφει την τρυφερή εικόνα ενός κοριτσιού που παίζει πιάνο, «κι απλώνει στ’ άσπρα πλήχτρα του ανάλαφρα / τα χέρια της τ’ ασπρότερα».Μοναδικός «ακροατής» της ένα βάζο (ανθογυάλι, κατά τον ποιητή), τοποθετημένο πάνω στο όργανο, με τα λουλούδια του να κουνιούνται σαν να ανατριχιάζουν κάθε φορά που η μικρή χτυπάει τα πλήκτρα. Τέτοιες σκηνές τρυφερής μοναξιάς, αυτοσυγκέντρωσης και ενδοσκόπησης, γεννάνε συνήθως στο μυαλό μας όλα αυτά τα Νυχτερινά, οι Πολωνέζες, οι Μαζούρκες, τα εκατοντάδες έργα για σόλο πιάνο που έχουν ηχογραφήσει οι μεγάλοι καλλιτέχνες ή που έχουμε ακούσει στις αίθουσες συναυλιών. Ομως αυτή τη φορά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών θα ακούσουμε το πιάνο αλλιώς: Λιγότερο μοναχικό, πολύ πιο εντυπωσιακό και δυναμικό ή μάλλον σε μια σύμπραξη που θα το κάνει να ακούγεται πλούσιο και δυναμικό σαν συμφωνική ορχήστρα. Γιατί δεν θα έχουμε πάνω στη σκηνή ένα, αλλά τέσσερα πιάνα. Και τέσσερις διακεκριμένους σολίστες: Ο Γιάννης Βακαρέλης, ο Κυπριανός Κατσαρής, ο Γιώργος-Εμμανουήλ Λαζαρίδης και ο Αχιλλέας Γουάστωρ «θα ενώσουν την πείρα, τη δεξιοτεχνία και την εκφραστικότητά τους» για να παρουσιάσουν την Τετάρτη 6 Οκτωβρίου «ένα πανόραμα αγαπημένων έργων του συμφωνικού και οπερατικού ρεπερτορίου σε ευφάνταστες μεταγραφές για τέσσερα πιάνα».

Ανατρέχοντας στο ρεπερτόριο

Οι συνθέσεις για περισσότερα από ένα πιάνα δεν είναι βεβαίως κάτι καινούργιο. Εργα για δύο σόλο πιάνα έχουν μεταξύ άλλων γράψει ο Μπαχ (για δύο τσέμπαλα, εν προκειμένω), ο Μότσαρτ, ο Μέντελσον, αλλά και ο Μπάρτοκ, ο Πουλένκ, ο Μιγιό, ο Βον Γουίλιαμς, ο Μαρτινού, ο Μπέριο… Ο Μπαχ έχει συνθέσει και το Κοντσέρτο για τρία τσέμπαλα σε Ρε ύφεση, BWV 1063, καθώς και ένα Κοντσέρτο για τέσσερα πιάνα (BWV 1065), το τελευταίο πάνω σε μουσική του Βιβάλντι. Οπως και ο Μότσαρτ έχει γράψει το Κοντσέρτο Νο 7 για τρία πιάνα, K. 242.

Το εν λόγω έργο συνετέθη το 1776 στο Σάλτσμπουργκ, παραγγελία της οικογένειας Lodron, μίας από τις πιο πλούσιες και πιο φιλόμουσες οικογένειες της πόλης. Ο λόγος για τον οποίο ζητήθηκαν από τους παραγγελιοδόχους τα τρία πιάνα ήταν για να μπορέσουν να ερμηνεύσουν το έργο μαζί η μαμά Lodron και οι δύο κόρες της. Λέγεται πως ο Μότσαρτ συνέθεσε καθένα από τα τρία μέρη έχοντας γνώση των δυνατοτήτων και του επιπέδου στο οποίο βρισκόταν καθεμία από τις κυρίες, αναθέτοντας έτσι στην πιο επιδέξια τις δυσκολότερες σελίδες και στην πιο αρχάρια τις ευκολότερες.

Πάντως οι συνθέσεις για τρία πιάνα παραμένουν σπανιότατες. Και οι συνθέσεις για τέσσερα πιάνα είναι ακόμα πιο σπάνιες. Ενα τέτοιο έργο, το Inventions για τέσσερα πιάνα και ορχήστρα, έγραψε το 1953 ο αμερικανός συνθέτης, μαέστρος και πιανίστας Μόρτον Γκουλντ. Εναν χρόνο μετά, το 1957, ένας άλλος αμερικανός συνθέτης, ο Μόρτον Φέλντμαν, ολοκλήρωσε το δικό του «Piece for four pianos». Και άλλοι μουσικοί έκαναν λαμπρές μεταγραφές για τρία, τέσσερα ή και περισσότερα πιάνα. Στην Ελλάδα, η πιανίστρια Δόμνα Ευνουχίδου δημιούργησε μαζί με μερικούς από τους καλύτερους μαθητές της το Piandaemonium, μία ομάδα 12 πιανιστών που παίζουν ανά δύο σε 6 πιάνα. Το ρεπερτόριό τους περιλαμβάνει πρωτότυπα έργα ελλήνων συνθετών καθώς και διασκευές γνωστών κομματιών της κλασικής μουσικής.

Πρόγραμμα ιδιαιτέρως μελωδικό

Το πρόγραμμα που θα παρουσιαστεί στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών θα περιλαμβάνει δημοφιλείς μελωδίες, μεταγραμμένες ώστε να μπορούν να παιχτούν από τέσσερα πιάνα. Τη δύσκολη αυτή δουλειά έχει σε μεγάλο βαθμό αναλάβει ένας από τους σολίστες, ο πιανίστας Αχιλλέας Γουάστωρ, ο οποίος έχει μεταγράψει ειδικά για τη βραδιά τη «Φαντασία Κάρμεν» του Μπιζέ και τη Σουίτα μπαλέτου «Αλέξης Ζορμπάς» του Μίκη Θεοδωράκη.

Θα ακουστούν επίσης η εισαγωγή από την όπερα «Τανχόιζερ» του Βάγκνερ σε μεταγραφή του Καρλ Μπέρχαντ, το Κοντσέρτο αρ. 1 σε μι μείζονα RV 269 «Η άνοιξη» από τις «Τέσσερις εποχές» του Βιβάλντι σε μεταγραφή του Νικόλα Οικονόμου και το Εμβατήριο Ρακότσι του Λιστ, η αυθεντική εκδοχή του οποίου γράφτηκε από τον ούγγρο συνθέτη ειδικά για τέσσερα πιάνα.

Η συναυλία θα ολοκληρωθεί με τρόπο εντυπωσιακό: Οι τέσσερις καλλιτέχνες θα ερμηνεύσουν το «Μπολερό» του Ραβέλ στη μεταγραφή για τέσσερα πιάνα του Jacques Drillon, αλλά αυτή τη φορά δεν θα είναι μόνοι. Στη σκηνή θα ανέβουν οι χορευτές του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για να αποδώσουν το έργο στη χορογραφία του Κωνσταντίνου Ρήγου.

«Το κάλεσμα του Προμηθέα»

Από τις μελωδικές νότες του πιάνου (εν προκειμένω των πιάνων) στη λαμπρή, μετά μουσικής δόξα της Εθνικής Παλιγγενεσίας του 1821. Πάντα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στις 7, στις 8 και στις 9 Οκτωβρίου, θα παρουσιαστεί το μουσικό ιστορικό δράμα «Το κάλεσμα του Προμηθέα – 1821», σε κείμενο και σε σκηνοθεσία του Χριστόφορου Χριστοφή. Πρόκειται για έργο που μας μεταφέρει με ευφάνταστο τρόπο στο ξεκίνημα της Επανάστασης και εστιάζει σε κορυφαίες στιγμές της ελληνικής Ιστορίας, όπως η σφαγή της Χίου, η πολιορκία του Μεσολογγίου, ο θάνατος του Λόρδου Βύρωνα αλλά και η δολοφονία του Καποδίστρια στο Ναύπλιο. Ολα αυτά τα «σημαντικά γεγονότα, που υπήρξαν πηγή έμπνευσης του Ρομαντικού Κινήματος και καθόρισαν, εν πολλοίς, την ευρωπαϊκή ιστορία γενικότερα» παρουσιάζονται μέσα από το βλέμμα των Ελλήνων της διασποράς συνθέτοντας μία ενιαία παράσταση-ύμνο στον αγώνα του σκλαβωμένου λαού. Τα σκηνικά έχει κάνει ο Κωνσταντίνος Ζαμάνης, τα κοστούμια η Εριέτα Βορδώνη και τις χορογραφίες η Ερση Πήττα. Μουσική διεύθυνση – διεύθυνση ορχήστρας Νίκος Ξανθούλης. Συμμετέχουν οι: Γιώργος Χριστοδούλου (Γκαίτε), Στάθης Κόικας (Μεφίστο), Αλμπέρτο Φάις (Αγνωστος), Σπύρος Σταμούλης (Λόρδος Βύρων), Παναγιώτης Γεωργούλας (Ξάνθος) και Μάξιμος Μουμούρης (Καποδίστριας). Στον ρόλο του Ναπολέοντα ο Δημήτρης Πιατάς. Τραγούδι Θεοδώρα Μπάκα. Χορεύουν η Ελισάβετ Δελακά, η Δήμητρα Κόκκορη και η Ασπασία Λαιμού.