Η Ιρίνα Καραμάνος, σύντροφος του αριστερού προέδρου της Χιλής Γκαμπριέλ Μπόριτς, έχει δημιουργήσει αντιδράσεις, θετικές και αρνητικές, στο εσωτερικό της χώρας αλλά και παγκόσμια, στην προσπάθειά της να σπάσει τα στερεότυπα. «Δεν είμαι ούτε πρώτη ούτε κυρία» ήταν τα λόγια της στην τηλεοπτική εκπομπή «Τα πρόσωπα της Μονέδα (του προεδρικού μεγάρου της Χιλής)», τον περασμένο Μάρτιο.
Πρόσφατα, και ενώ απέφευγε τις συνεντεύξεις για καιρό, απευθύνθηκε στους δημοσιογράφους για να δηλώσει: «Ο θεσμός της Πρώτης Κυρίας όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα θα τελειώσει».
Ο ρόλος αυτός στη Χιλή, αν και δεν αποτελεί επίσημο τίτλο όπως στις ΗΠΑ, έχει σημασία όσον αφορά το πρωτόκολλο και συνεπάγεται συγκεκριμένες υποχρεώσεις. Παραδοσιακά, η Πρώτη Κυρία ασχολείται με τη διοίκηση ιδρυμάτων και προγραμμάτων, κυρίως σχετικά με τις γυναίκες και τα παιδιά όπως η Παιδική Χορωδία και το Μουσείο Επιστημών, αλλά και φιλανθρωπίες.
Η ανακοίνωση που προκάλεσε
Προεκλογικά, ο Μπόριτς είχε δηλώσει σε ραδιοφωνική εκπομπή της Χιλής ότι στην κυβέρνησή του δεν θα υπήρχε «Πρώτη Κυρία» και ότι οι αρμοδιότητες της θέσης αυτής θα ανετίθεντο σε ειδικούς. Ωστόσο, έναν μήνα μετά τις εκλογές, η Καραμάνος ανέλαβε και επίσημα τη θέση, ανακοινώνοντας όμως πως θα κάνει μεταρρυθμίσεις: «Πρέπει η θέση να εκσυγχρονιστεί, να αποπροσωποποιηθεί, ώστε να αλλάξει ο τρόπος που βλέπουμε τη σχέση εξουσίας και γυναικών», ενώ συμπλήρωσε πως «ο ρόλος δεν θα είναι τόσο φιλανθρωπικός όσο πολιτικός και διπλωματικός».
Η κίνηση αυτή ξεσήκωσε αντιδράσεις. Αρχικά από την αντιπολίτευση και τις συντηρητικές τάξεις της κοινωνίας, που αντιτίθενται στις επικείμενες αλλαγές, αλλά και από τις φεμινιστικές οργανώσεις, που αντιτίθενται στην ανάληψη της θέσης. Η Καραμάνος, καθώς είναι η υπεύθυνη του φεμινιστικού τομέα του κόμματος του Μπόριτς, απάντησε στις τελευταίες μέσω της «El Pais»: «Είχα αμφιβολίες, υπήρξε κριτική. Προτιμήσαμε να δούμε πώς λειτουργεί ο θεσμός αυτός, για να τον αλλάξουμε εκ των έσω».
Τον Ιούνιο, η Καραμάνος δέχθηκε ακόμη περισσότερη κριτική επειδή προέβη στη μετονομασία του «Γραφείου της Πρώτης Κυρίας» σε «Γραφείο Ιρίνα Καραμάνος». Η πράξη αυτή την είχε καταστήσει το πρόσωπο των ημερών. Προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στα μέσα της Χιλής και στα κοινωνικά δίκτυα, καθώς η ίδια είχε επιμείνει στον όρο «αποπροσωποποίηση». Την επόμενη κιόλας ημέρα η εκπρόσωπος της κυβέρνησης, Καμίλα Βαγέχο, χαρακτήρισε το γεγονός «διοικητικό λάθος» και η επίμαχη ονομασία αφαιρέθηκε.
Αυτοί οι λάθος χειρισμοί, σε συνδυασμό φυσικά και με άλλους παράγοντες, πιθανόν να έχουν συμβάλει στην πτώση της αποδοχής του Μπόριτς στις δημοσκοπήσεις. Με χαμηλότερο σημείο της μέχρι σήμερα θητείας του τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν στη Χιλή διεξήχθη δημοψήφισμα για την αλλαγή του Συντάγματος, με το πρωτοποριακό Σύνταγμα που είχε προτείνει ο ίδιος να απορρίπτεται.
Η Καραμάνος, πέρα από ισπανικά και ελληνικά, μιλάει αγγλικά και γερμανικά. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, με πτυχίο στην ανθρωπολογία και στις επιστήμες της εκπαίδευσης. Οταν τελείωσε τις σπουδές της, επέστρεψε στη Χιλή όπου είχε έντονη πολιτική και φεμινιστική δράση, ενώ η έμπρακτη στήριξή της για την άνοδο και εν τέλει την εκλογή του Μπόριτς ήταν καθοριστική. Ετσι λοιπόν, δεν μπορεί να δεχθεί πως η θέση του συντρόφου της στην προεδρία θα την καθορίσει.
Εκείνες που προηγήθηκαν
«Από εδώ και πέρα, ό,τι κάνω θα έρχεται δεύτερο. Το πρώτο πράγμα που θα γνωρίζουν για μένα είναι πως είμαι η σύντροφος του προέδρου» ανέφερε στην «Washington Post».
Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι η πρώτη φορά που σύζυγοι προέδρων αποποιούνται τον παραδοσιακό ρόλο που τους ανατίθεται. Στο Μεξικό, η Μπεατρίς Γκουτιέρες Μίλερ, σύζυγος του προέδρου Αντρές Μανουέλ Λόπεζ Ομπραδόρ, εκπροσωπεί τη χώρα για διπλωματικούς σκοπούς, όμως συνεχίζει να διδάσκει στο πανεπιστήμιο, ενώ ανέφερε μιλώντας στην «Washington Post»: «Δεν έβλεπα τον λόγο γιατί να αφήσω τη δουλειά μου για να συνοδεύω τον άνδρα μου που άλλαξε δουλειά». Στις ΗΠΑ, η Τζιλ Μπάιντεν είναι η πρώτη σύζυγος προέδρου η οποία έχει κρατήσει το επάγγελμά της, συνεχίζοντας και αυτή να διδάσκει.
Στη Χιλή, η σύζυγος του υποψηφίου προέδρου Χόρχε Αράτε, Ντιαμέλα Ελτίτ, το 2009 απείχε πλήρως από την προεκλογική καμπάνια του Αράτε, δηλώνοντας πως «δεν πιστεύω στον ρόλο της Πρώτης Κυρίας. Μου φαίνεται παρωχημένος και ανάξιος για τη δημοκρατία». Φυσικά, αν λάβουμε υπ’ όψιν τις δύο θητείες της πρώην προέδρου Μιτσέλ Μπατσελέτ, όπου στη διάρκεια της πρώτης τον ρόλο αυτό ανέλαβαν δύο γυναίκες πολιτικοί και στη διάρκεια της δεύτερης ο γιος της, δεν θα έπρεπε να ξενίζει στους Χιλιανούς η εικόνα της Μονέδα, του προεδρικού μεγάρου, δίχως μία «Πρώτη Κυρία». Η Καραμάνος αναμένεται, σύμφωνα με δικές της δηλώσεις, να αποχωρήσει από το Γραφείο της Πρώτης Κυρίας πριν το τέλος του χρόνου, ενώ ταυτόχρονα αναθέτει τη διοίκηση των ιδρυμάτων που της έχουν ανατεθεί σε «κατάλληλα άτομα». Ο στόχος της όμως είναι αυτό να μην αποτελεί την εξαίρεση, αλλά τον κανόνα.
