Την Κυριακή, 30 Σεπτεμβρίου, ημέρα του δημοψηφίσματος στα Σκόπια, στην κυβερνητική «Αυγή» ο κ. Ν. Φίλης αναφερόμενος στο σχετικό δημοψήφισμα (ανάμεσα σε άλλα πολλά) κατέκρινε τα κόμματα της αντιπολίτευσης για τη στάση τους και τόνιζε ότι δεν θα αφήσουμε όλους αυτούς τους τυφλωμένους ανθρώπους «να σύρουν τη χώρα μας πίσω σε έναν ολέθριο βαλκανικό επαρχιωτισμό». Το βράδυ της ίδιας ημέρας μάθαμε ότι στα Σκόπια προσήλθαν και ψήφισαν 666.743 άνθρωποι, δηλαδή μόλις το 36,91%. Από αυτούς «Ναι» ψήφισε το 91,46% ή 609.813 άνθρωποι, το υπόλοιπο 5,66% (=37.700) ψήφισε «Οχι». Πολλές υπήρξαν οι αναλύσεις αυτής της αποχής (ή αδιαφορίας) των Σκοπιανών, καθώς μάλιστα είχε προϋπάρξει (εκτός των άλλων) η γνωστή φθινοπωρινή σύναξη τόσων και τόσων ευρωπαίων πολιτικών στη γείτονα χώρα. Μόνο ο πρόεδρος Τραμπ δεν μπόρεσε να έρθει, πλην αυτό το κενό το κάλυψε η επίσκεψη του κ. Ζάεφ στον Λευκό Οίκο, όπου και έλαβε τη σχετική ευλογία.
Τι θα γίνει από εδώ και πέρα, ποιες εξελίξεις μέλλουν να έρθουν, τόσο στα Σκόπια όσο και εδώ στην Ελλάδα των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, των αντι-ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ κ.λπ., δεν το γνωρίζουμε. Ο καιρός θα δείξει. Καιρός του σπείρειν, καιρός του θερίζειν. Αυτό πάντως που παραμένει υπαρκτό και μας βαραίνει τελικά όλους μας, Ελληνες και Σκοπιανούς, είναι, όπως τελικά αποδείχθηκε εκ των πραγμάτων, αυτός ο ολέθριος βαλκανικός επαρχιωτισμός μας. 63% των γειτόνων μας δεν προσήλθε καν στις κάλπες, κάτι που ορισμένοι (βλ. λ.χ. Ρωσία) θεωρούν πως ακυρώνει το δημοψήφισμα. 70% των Ελλήνων είναι εναντίον της συγκεκριμένης συμφωνίας και προφανώς επιχαίρουν με το αποτέλεσμα.
Το ερώτημα είναι (για να επανέλθουμε στις παρατηρήσεις του κ. Φίλη) τι θα γίνει τελικά με αυτό το βαλκανικό επαρχιώτικο DNA μας.  Συριζαίων και μη. Και γιατί ενώ σε Ευρώπη και Αμερική έχουν δει να ανατέλλει ο ήλιος της συναδέλφωσης των λαών, ενώ όλες οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν ανοίξει διάπλατα τα σύνορά τους στους δυστυχείς πρόσφυγες, τους δέχονται με τιμές και αγάπη, εμείς εδώ – γιατί άραγε – έχουμε κολλήσει στα ξενοφοβικά βαλκανικά μας; Γιατί εξακολουθούμε, παρά την είσοδό μας στην Ευρωπαϊκή Ενωση, παρά το δυτικό φως που μας λούζει, γιατί παραμένουμε μια ζωή ντιπ Βαλκάνιοι, στενοκέφαλοι, επαρχιώτες; Και, το πλέον ακατανόητο, γιατί οι ομοίως βαλκάνιοι Σκοπιανοί δεν πήγαν τελικά να ψηφίσουν και να φέρουν πιο κοντά το ευρωπαϊκό μέλλον τους;
Σοβαρά τώρα! Ούτε λαός ξεροκέφαλος είμαστε, ή τουλάχιστον, όχι περισσότερο από άλλους. Ούτε ξενοφοβικοί είμαστε. Κάθε άλλο! Οσοι έχουμε ζήσει στην Ευρώπη ξέρουμε καλά ποιοι είναι οι ξενοφοβικοί. Ούτε είμαστε βαλκάνιοι επαρχιώτες. Ούτε βαμμένοι εθνικιστές. Παρά το γεγονός ότι έχουμε χάσει τα τελευταία σαράντα χρόνια μεγάλο μέρος από το μορφωτικό και πολιτιστικό κεφάλαιό μας. Παρά το γεγονός ότι έχουμε χάσει μεγάλο μέρος της υλικής περιουσίας μας παραμένουμε (πάντα με τις εξαιρέσεις) ευγενικός λαός. Παρά τις ποικίλες ταλαιπωρίες και τις αστοχίες μας δεν έχουμε προσβληθεί από πολιτική και εθνικιστική ανοησία. Γιατί, λοιπόν, το 70% του ελληνικού λαού αρνείται τη συμφωνία των Πρεσπών και, ως συνέχεια, αυτή τη βιαστική λύση; Πολλά. Πάρα πολλά, τα οποία όμως μοιάζουν να επικεντρώνονται και να λογικοποιούνται στο όνομα. Στο όνομα Μακεδονία και σε ό,τι σχετίζεται με αυτό. Γιατί; Για δύο κύριους λόγους που δεν θα αναλύσω, ως ευνόητους: για λόγους εθνικούς και για λόγους σοβαρότητας. Δεν ανεχόμαστε να μας κοροϊδεύουν.
Προφανώς χρόνια τώρα αυτή η περιοχή της πρώην Γιουγκοσλαβίας φλέρταρε με το όνομα «Μακεδονία». Στη συνέχεια η πρόχειρη, ευκαιριακή, συμβατική ονομασία «πΓΔΜακεδονίας» συντηρούσε, φανερά ή μη, έναν αλυτρωτισμό. Σήμερα, τώρα το 2018, δεν γνωρίζω πόσα κράτη, ευρωπαϊκά ή μη, αποκαλούν πλέον τα Σκόπια «πΓΔΜ». Οι περισσότερες, αν όχι όλες οι χώρες της Γης, αναφέρονται, τυπικά ή μη, σε μια «Μακεδονία». Αυτό που εμείς, οι βαλκάνιοι επαρχιώτες λέμε Σκόπια ή πΓΔΜ. Συμπέρασμα: από τη μια μεριά ο αλυτρωτισμός εκείνων, από την άλλη η πάντοτε κουτσή και καθυστερημένη ελληνική εξωτερική πολιτική, μας έχουν οδηγήσει σε μια «λύση» εκβιασμένη, σε μια «λύση» που καθορίζεται από όρους στρατηγικής, αλλά όχι δικής μας. Τι μέλλει γενέσθαι; Πού οδηγούμαστε; Ακριβώς εκεί που ο κ. Φίλης περιέγραψε από την κομματική του σκοπιά: σε έναν ολέθριο βαλκανικό επαρχιωτισμό. Σε μια κουτοπόνηρη συμφωνία όπου ενώ χάνουμε πολλά, βαυκαλιζόμαστε ότι έχουμε κερδίσει.
Αυτός πάντως που τελικά θα δείξει πού στράβωσε το πράγμα είναι ο χρόνος. Αυτός άγει εις φως την αλήθεια. Και είναι βέβαιο ότι, μέσα στον τρέχοντα, τον δικό μας χρόνο, θα φανεί ποιοι όντως υποφέρουν από εκείνον τον ολέθριο βαλκανικό επαρχιωτισμό. Εμείς που διατηρούμε τις αντιρρήσεις μας για τις πολλές, σκόλιες και σκοτεινές μεθοδεύσεις; ‘Η αυτοί, οι φωτεινοί νόες που μας κυβερνούν; Με το φανάρι των ΑΝΕΛ.
Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.