Ολα του… διαζυγίου δύσκολα

Αμέσως μόλις ξεκίνησε η προετοιμασία για τις διαπραγματεύσεις για τη μελλοντική εμπορική σχέση ανάμεσα στη Βρετανία και την ΕΕ, τη Δευτέρα, έγινε εμφανές ότι οι δύο πλευρές απέχουν πολύ μεταξύ τους και ήδη εκφράστηκαν οι πρώτες απειλές για No Deal από πλευράς Λονδίνου. Οι συνομιλίες θα ξεκινήσουν επισήμως στις αρχές Μαρτίου, αφού επικυρώσουν οι «27» την εντολή διαπραγμάτευσης προς τον Μισέλ Μπαρνιέ στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 25ης Φεβρουαρίου. Ωστόσο είναι απίθανο ότι οι δύο πλευρές θα προλάβουν να φθάσουν σε συμφωνία ως τις 31 Δεκεμβρίου 2020, όπως απαιτεί ο βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, γι’ αυτό το θρίλερ του No Deal αναμένεται να επαναληφθεί.

Η κατάσταση περιπλέκεται και από το ότι οι Βρυξέλλες επιθυμούν να βρεθεί συμφωνία για την ασφάλεια και την αλιεία, παράλληλα με την εμπορική σχέση ΕΕ – Βρετανίας. Τυχόν διαφωνίες για τα δύο αυτά ζητήματα θα μπλοκάρουν ολόκληρη τη συμφωνία.

Επιθυμία του γάλλου διαπραγματευτή Μπαρνιέ είναι να συζητηθούν κατά προτεραιότητα τα πιο δύσκολα θέματα, εκείνα των οποίων η μη επίλυση θα έφερνε τις σοβαρότερες επιπτώσεις τον Δεκέμβριο. Καθένα από τα 27 κράτη-μέλη έχει δικαίωμα βέτο επί της εμπορικής συμφωνίας. Ενώ για τη συμφωνία για το Brexit, οι «27» διατήρησαν ένα ενωμένο μέτωπο, δεν είναι βέβαιο ότι το ίδιο θα συνεχιστεί και με την εμπορική συμφωνία, καθώς τα διάφορα κράτη-μέλη θα επηρεάζονται διαφορετικά από τις επιμέρους πλευρές της εμπορικής συμφωνίας.

Πρωταρχικός στόχος του Μπαρνιέ είναι να αποφευχθεί η ύπαρξη μιας απορρυθμισμένης οικονομίας στις πόρτες της ΕΕ, με τα βρετανικά προϊόντα να είναι φθηνότερα επειδή δεν θα υπόκεινται σε εργασιακούς, περιβαλλοντικούς και άλλους περιορισμούς, και να κάνουν αθέμιτο ανταγωνισμό στα ευρωπαϊκά προϊόντα.

Εδώ όμως βρίσκεται και η κυριότερη διαφωνία του Τζόνσον, ο οποίος δηλώνει ότι δεν βλέπει τον λόγο γιατί μια συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών Βρετανίας – ΕΕ πρέπει να συνοδεύεται από την αποδοχή από πλευράς Λονδίνου των ευρωπαϊκών κανονισμών για τον ανταγωνισμό, τις κρατικές επιδοτήσεις, την υγιεινή κ.ά. Η απάντηση των Βρυξελλών σε αυτό είναι πως η ελεύθερη (χωρίς δασμούς) πρόσβαση των βρετανικών προϊόντων στην ευρωπαϊκή αγορά των 450 εκατομμυρίων καταναλωτών δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ευρωπαϊκούς κανόνες για τα προϊόντα αυτά.

Οι «κόκκινες» γραμμές του Λονδίνου

Αλλο μείζον ζήτημα απόκλισης ανάμεσα στις δύο πλευρές είναι ποιος μηχανισμός θα επιλύει τις τυχόν διαφωνίες που θα προκύπτουν στο μέλλον. Ο Μπαρνιέ θεωρεί πως εφόσον αφορά το ευρωπαϊκό Δίκαιο, αρμόδιο είναι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Για το Λονδίνο, όλα αυτά αποτελούν κόκκινο πανί.

Η βρετανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η ευθυγράμμιση με τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς θα αναιρούσε την ίδια την ουσία του Brexit καθώς και την υπόσχεση του Τζόνσον να «ξαναπάρει τον έλεγχο της Βρετανίας». Ειδικά τα περί Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου έχουν εξοργίσει το Λονδίνο που θεωρεί ότι πρόκειται για έναν πόντο που είχε κερδίσει η Βρετανία στις προηγούμενες διαπραγματεύσεις για το διαζύγιο με την ΕΕ – τη μη υπαγωγή της Βρετανίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο – και ότι τώρα οι Βρυξέλλες αλλάζουν τους κανόνες στη μέση του παιχνιδιού επαναφέροντας το Δικαστήριο στο τραπέζι.Πληροφορίες και διαρροές στον βρετανικό Τύπο φέρουν την Ντάουνινγκ Στριτ «κατ’ ιδίαν εξοργισμένη» από την απαίτηση αυτή των Βρυξελλών

Ο Μπαρνιέ, από την πλευρά του, θεωρεί ότι η πολιτική δήλωση η οποία συνόδευσε τη συμφωνία για το Brexit του περασμένου Οκτωβρίου και θέτει το πλαίσιο της μελλοντικής σχέσης Βρετανίας – ΕΕ απαγορεύει τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Το Λονδίνο απαντά ότι η πολιτική δήλωση δεν έχει μεγάλη νομική αξία.

Οι προτιμήσεις Τζόνσον

Ο Τζόνσον δηλώνει ότι προτιμά μια μελλοντική σχέση Βρετανίας – ΕΕ όπως εκείνη που υπέγραψε η ΕΕ με τον Καναδά το 2016 και η οποία καταργεί το 98% των δασμών. Ωστόσο προσθέτει ότι θα προτιμούσε μια συμφωνία τύπου Αυστραλίας – ΕΕ (με δασμούς σε μια σειρά προϊόντα) ή ακόμα και ένα σκληρό Brexit (δηλαδή μια εμπορική σχέση με την ΕΕ που θα διέπεται από τους κανόνες του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου) παρά μια εμπορική συμφωνία που θα ανάγκαζε τη Βρετανία να ακολουθεί τους κανόνες της ΕΕ και να υπόκειται στη δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Κακοί οιωνοί για την επίτευξη εμπορικής συμφωνίας

Κρίνοντας από τις αρχικές τοποθετήσεις Βρυξελλών και Λονδίνου, οι οιωνοί δεν είναι καλοί για την επίτευξη εμπορικής συμφωνίας. Ο Τζόνσον πλασάρεται ως υπερασπιστής του ελεύθερου εμπορίου και κατηγορεί τις Βρυξέλλες για προστατευτισμό και μερκαντιλισμό. Ο Μπαρνιέ τονίζει ότι τα συμφέροντα των 27 κρατών-μελών έχουν προτεραιότητα.

«Αυτό είναι το αρχικό στάδιο της διαπραγμάτευσης, το στάδιο όπου η κάθε πλευρά το παίζει σκληρή» είπε στους «New York Times» ο Σαμ Λόου από το Κέντρο για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση, ένα ερευνητικό ινστιτούτο του Λονδίνου. «Στο επόμενο δίμηνο θα δούμε τις δύο πλευρές να στέκονται ακλόνητες στις θέσεις τους και να απευθύνονται στο εσωτερικό τους ακροατήριο». Ο Λόου αναμένει ότι σοβαρή πρόοδος στις συνομιλίες δεν θα σημειωθεί πριν από το φθινόπωρο, ενώ κατά την εκτίμησή του, για να επιτευχθεί συμφωνία ως το τέλος του έτους, «η Βρετανία πρέπει να μετακινηθεί πολύ από τις θέσεις της και η ΕΕ λίγο».

Σύμφωνα με τον Νόρμαν Σμιθ, πολιτικό συντάκτη του BBC, ο Τζόνσον έχει μια «ευθεία, κατηγορηματική, ακόμα και επιθετική προσέγγιση. Το μήνυμά του είναι σαφές: Δεν δεχόμαστε τους κανονισμούς της ΕΕ, δεν δεχόμαστε τη δικαιοδοσία των ευρωπαϊκών δικαστηρίων, συνάπτουμε συμφωνίες με τρίτες χώρες και τα βρετανικά χωρικά ύδατα είναι πρωτίστως για τους βρετανούς ψαράδες. Ακόμα και αν δεν έρθουμε σε συμφωνία με την ΕΕ, η Βρετανία θα ευημερήσει». Ωστόσο ο Σμιθ προσθέτει: «Μην έχετε καμία αμφιβολία, μια εμπορική συμφωνία με την ΕΕ έχει τεράστια σημασία για τη βρετανική οικονομία και οι συμφωνίες απαιτούν συμβιβασμούς, όποια και αν είναι η ρητορική».