Οι παρενέργειες των ρωσικών «fake news» για τα εμβόλια

«Λένε ότι το Sputnik V είναι ένα καλό εμβόλιο, αλλά ο Πούτιν δεν ενδιαφέρεται να το χρησιμοποιήσει για τον ρωσικό λαό – αντίθετα το προσφέρει στον κόσμο ως ένα άλλο υβριδικό όπλο προκειμένου να διαιρεί και να βασιλεύει» έγραψε στο Τwitter η πρωθυπουργός της Λιθουανίας Ινγκριντα Σιμονιτέ, εκφράζοντας την ανησυχία που προκαλεί στην Ευρώπη και σε αρκετές ακόμη δημοκρατίες η επικοινωνιακή εκστρατεία των Ρώσων για την προώθηση του εμβολίου τους κατά της COVID-19. Η διπλωματία των εμβολίων, που αξιοποιούν τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα, αποσκοπεί προφανώς στη διεύρυνση της επιρροής τους σε τρίτες χώρες. Εκτός όμως από την εντατική προώθηση των εμβολίων τους, επιδίδονται συστηματικά στη συκοφάντηση των εμβολίων που αναπτύσσονται στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.

Εξαρση των ψευδών
ειδήσεων

Στην πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (EEAS) τονίζεται ότι η παραπληροφόρηση που σχετίζεται με τα εμβόλια εντάθηκε, συμβάλλοντας στη διάδοση του φόβου και της δυσπιστίας των πολιτών έναντι των εμβολίων. Στη βάση δεδομένων EUvsDisinfo, κατά τους πρώτους μήνες του 2021, προστέθηκαν περισσότερα από 100 νέες αναφορές για περιστατικά παραπληροφόρησης εναντίον της ΕΕ και υπέρ του Κρεμλίνου σχετικά με τον εμβολιασμό. Οπως αναφέρεται στην έκθεση της EEAS, «τόσο τα κινεζικά επίσημα κανάλια όσο και τα φιλορωσικά μέσα ενημέρωσης υπερτονίζουν τις φερόμενες ως παρενέργειες των δυτικών εμβολίων», ενώ παρουσιάζουν ψευδείς αναφορές για τη σύνδεση θανάτων με τα εμβόλια.

Μελέτη του First Draft καταλήγει ότι δύο ιστότοποι που συμμετέχουν στο «οικοσύστημα παραπληροφόρησης και προπαγάνδας» της Ρωσίας διέσπειραν σε μεγάλο βαθμό την ψευδολογία ότι το εμβόλιο της Pfizer είναι «πειραματικό» και οι παραλήπτες του είναι «πειραματόζωα».

Διαφορετική
αντιμετώπιση

Αξιοσημείωτο είναι ότι παρότι τα συγκεκριμένα κέντρα παρουσιάζουν ως μη ασφαλή εμβόλια που αξιοποιούν αδενοϊό (AstraZeneca και Johnson & Johnson), δεν πράττουν το ίδιο με το Sputnik V, παρότι και αυτό χρησιμοποιεί αδενοϊούς.

Τόσο η Κίνα όσο η Ρωσία αρνούνται επισήμως ότι χρησιμοποιούν οποιαδήποτε αντίστοιχη τακτική. Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν κατηγορεί μάλιστα τους ξένους παράγοντες ότι υπονομεύουν τη Ρωσία διαδίδοντας ψευδείς ειδήσεις για την πανδημία και τα εμβόλια.

Το Τwitter
ως υβριδικό όπλο

Η εκστρατεία για την προώθηση του εμβολίου Sputnik V εξελίσσεται διεθνώς, αξιοποιώντας επίσημα κανάλια επικοινωνίας, κρατικά ΜΜΕ και ελεγχόμενους ή αυτοματοποιημένος λογαριασμούς (bots και trolls) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Καθοριστικός είναι ο ρόλος του επίσημου λογαριασμού του Sputnik V στο Twitter που υπερπροβάλλει τα πλεονεκτήματα του εμβολίου έναντι των άλλων σκευασμάτων, προχωρώντας μάλιστα σε αντιδεοντολογικές και επιστημονικά αβάσιμες συγκρίσεις θανάτων.

Οι επιθέσεις
και η Σλοβακία

Οι Ρώσοι εξαπολύουν επιθέσεις κατά ευρωπαίων πολιτικών και διεθνών οργανισμών όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων, αμφισβητώντας τις διαδικασίες και την πολιτική αμεροληψία του και υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων προς τον Οργανισμό.

Στη Σλοβακία, τη χώρα με το υψηλότερο ποσοστό θανάτων από COVID-19, οι πιέσεις των ΜΜΕ και των χρηστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης που παρουσίαζαν το ρωσικό εμβόλιο ως «σωτήριο», εστιάζοντας παράλληλα στις παρενέργειες των δυτικών εμβολίων και στις καθυστερημένες παραδόσεις, βάρυναν στην αιφνιδιαστική απόφαση του πρωθυπουργού Ιγκορ Μάτοβιτς να παραγγείλει δύο εκατομμύρια δόσεις του Sputnik V. Οταν όμως παραλήφθηκαν οι πρώτες, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων διαπίστωσε από την ανάλυση στο κρατικό χημείο ότι τα συστατικά των εμβολίων ήταν διαφορετικά από τα αναγραφόμενα στα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών, ενώ εξέλιπαν και τα απαιτούμενα συνοδευτικά έγγραφα.

Η μη έγκριση του εμβολίου οδήγησε σε πολιτική κρίση που κορυφώθηκε με την παραίτηση του Μάτοβιτς. H Ρωσία χαρακτήρισε την απόφαση ως «σαμποτάζ» και κατηγόρησε τη σλοβακική αρχή για διασπορά «ψευδών ειδήσεων». Στελέχη του Οργανισμού δέχθηκαν απειλές ακόμη και για τη ζωή τους.

Πρόβλημα
και στη Βραζιλία

Λίγες εβδομάδες αργότερα, η αρμόδια ρυθμιστική αρχή της Βραζιλίας απέρριψε την αίτηση για επείγουσα χρήση του Sputnik V λόγω της «έλλειψης πληροφοριών που εγγυώνται την ασφάλεια, την ποιότητα και την αποτελεσματικότητά του». Η Anvisa επισήμανε ότι οι κίνδυνοι από τη χορήγηση του εμβολίου ήταν πολύ μεγάλοι λόγω της παρουσίας του αδενοϊού που δυνητικά θα μπορούσε να αναπαραχθεί. Το Ινστιτούτο Gamaleya κατέθεσε μήνυση κατά της ρυθμιστικής αρχής για συκοφαντική δυσφήμηση, κατηγορώντας τους ιθύνοντες για διασπορά ψευδών ειδήσεων.

Οι Ρώσοι διέψευσαν επίσης το ρεπορτάζ του Euractiv που ανέφερε ότι ο ΕΜΑ εξετάζει τις αναφορές για τέσσερις θανάτους και έξι περιστατικά σοβαρών παρενεργειών μετά τη χορήγηση του Sputnik V σε Ρώσους. H Αλα Σαμοΐλοβα, επικεφαλής της ρωσικής υπηρεσίας υγειονομικής περίθαλψης, δήλωσε ότι δεν έχει αναφερθεί κανένας θάνατος στη χώρα μετά τη χορήγηση του εμβολίου.

Στην Ελλάδα

Τα αιτήματαγια αγορά και τα «παιχνίδια»της Μόσχας

Στη χώρα μας, το ρωσικό αφήγημα διαδίδεται μέσω του Facebook και του Τwitter και ορισμένοι χρήστες απαιτούν από την κυβέρνηση να αγοράσει δόσεις του Sputnik V, παρότι δεν έχει εγκριθεί από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές. Αντίστοιχα αιτήματα εκφράστηκαν από το βήμα της Βουλής, μέσω τηλεοπτικών εκπομπών αλλά και πρωτοσέλιδων εφημερίδων. Οι εκκλήσεις αυτές αξιοποιούνται επικοινωνιακά από τους Ρώσους. Κατόπιν του κοινοβουλευτικού διαξιφισμού του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Αλέξη Τσίπρα με αφορμή την παραγγελία του εν λόγω εμβολίου, στο Τwitter του Sputnik V γράφτηκε ότι θα μπορούσαν να προμηθεύσουν την Ελλάδα με 500.000 δόσεις του εμβολίου εντός του Μαΐου. Ακόμη και ο εμβολιασμός του Πάνου Καμμένου στη Σερβία αξιοποιήθηκε επικοινωνιακά, καθώς οι Ρώσοι, αναπαράγοντας την ανάρτησή του, ενημέρωσαν: «Ο πρώην υπουργός Αμυνας της Ελλάδας εμβολιάστηκε με το Sputnik V» – αν και εκφράζονται αμφιβολίες για το εμβόλιο που του χορηγήθηκε (στους αλλοδαπούς που εμβολιάζονται στη Σερβία χορηγείται το σκεύασμα της AstraZeneca).

Από γνωστά Μέσα οι αρνητικές αναφορές

Ερευνητές του Πανεπιστημίου Κοσμίνσκι στην Πολωνία ανέλυσαν περισσότερα από 50.000 αγγλόφωνα tweets σχετικά με το εμβόλια της AstraZeneca και διαπίστωσαν ότι η πλειονότητα των αρνητικών αναφορών για τις παρενέργειες εκπορεύονταν από λογαριασμούς γνωστών μέσων ενημέρωσης (όπως το ρωσικό RT και το σαουδαραβικό Al Arabiya) και στη συνέχεια αναπαράγονταν από bots.