Οι έλληνες δημιουργοί αποκτούν «κοινή φωνή»

Εχουν περάσει ακριβώς δύο χρόνια από τον διαχειριστικό έλεγχο στην ΑΕΠΙ, ο οποίος αποκάλυψε κακοδιαχείριση πολλών ετών από την οικογένεια του Πέτρου Ξανθόπουλου. Αυτό οδήγησε σε δίωξη για 7 κακουργήματα τη διοίκηση της εταιρείας, ανάμεσα στα οποία είναι συγκρότηση και ένταξη σε εγκληματική οργάνωση, κακουργηματική υπεξαίρεση και κακουργηματική φοροδιαφυγή. Η υπόθεση εκκρεμεί.

Αυτά τα δύο χρόνια συνέβησαν πολλά με σημαντικότερο τον διχασμό των ελλήνων δημιουργών (συνθετών και στιχουργών) για την προτεινόμενη λύση αποφυγής του αδιεξόδου που διαφαινόταν, όσον αφορά τόσο την είσπραξη των δικαιωμάτων όσο – κυρίως – την απαξίωση και την άρνηση καταβολής του πνευματικού δικαιώματος στην Ελλάδα από τους μεγάλους χρήστες μουσικής με πρόσχημα τη μη διαφανή απόδοση από την ΑΕΠΙ των δικαιωμάτων στους δημιουργούς.

Με παρέμβασή της η πολιτεία προκειμένου να μην τραυματιστεί ανεπανόρθωτα το πνευματικό δικαίωμα στη χώρα μας – το οποίο πέρα από ζήτημα οικονομικής επιβίωσης για χιλιάδες έλληνες δημιουργούς είναι και θέμα στήριξης ενός από τους πλέον σημαντικούς πυλώνες του πολιτισμού μας – όρισε τη Μαριάνθη Βλάχου ως προσωρινή επίτροπο στην ΑΕΠΙ. Η κυρία Βλάχου, κατά κοινή ομολογία της πλειονότητας των ελλήνων δημιουργών, έκανε εξαιρετική δουλειά και κατάφερε να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και το έδαφος για την επόμενη μέρα.

Με νόμο που προβλέπει τη δημιουργία Ειδικής Υπηρεσίας Εκτακτης Διαχείρισης Δικαιωμάτων, μετά την ανάκληση της άδειας της ΑΕΠΙ, συστάθηκε η ΕΥΕΔ υπό την εποπτεία του ΟΠΙ (Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας) ο οποίος με τη σειρά του εποπτεύεται από το υπουργείου Πολιτισμού, με τη Μαριάνθη Βλάχου στη θέση της προσωρινής διαχειρίστριας.

Το καλοκαίρι ορισμένοι από τους δημιουργούς δεν πείστηκαν για τη βιωσιμότητα αυτού του εγχειρήματος και αποφάσισαν να συνάψουν συμβάσεις με τον Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης – Αυτοδιαχείριση η οποία επίσης δραστηριοποιείται στον χώρο πολλά χρόνια. Αυτό βάθυνε το ρήγμα ανάμεσα στους δημιουργούς και δεν έλειψαν  αντιδικίες και δημόσιες αντεγκλήσεις μάλλον ακραίες.

Τις τελευταίες μέρες οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Είχαμε τις παραιτήσεις του προέδρου αλλά και μελών του διοικητικού συμβουλίου της Αυτοδιαχείρισης, καθώς και τις ηχηρές αποχωρήσεις των δύο σωματείων δημιουργών METΡΟΝ και ΣΩΣΜΕ, καταγγέλλοντας ασύμφορες για τους δημιουργούς συμφωνίες που είχε συνάψει με τους χρήστες η προηγούμενη διοίκηση της Αυτοδιαχείρισης, και ασύμφορες συμφωνίες με τους διεθνείς οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης εις βάρος του ελληνικού ρεπερτορίου.

Τις παραιτήσεις τους ακολούθησαν και αρκετοί ακόμη δημιουργοί οι οποίοι παίρνουν τον δρόμο προς την ΕΥΕΔ η οποία αυτή τη στιγμή εκπροσωπεί περισσότερο από το 90% του ελληνικού ρεπερτορίου και οι έλληνες δημιουργοί μοιάζει να ομονοούν έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ενα πρώτο βήμα για την άρση του αδιεξόδου του προηγούμενου διαστήματος φαίνεται να έχει γίνει, αλλά εκκρεμούν σίγουρα πολλά ακόμη. Οπως η συμφωνία ανάμεσα στον νέο ΟΣΔ και τους ξένους οργανισμούς για την ποσόστωση ελληνικού και διεθνούς ρεπερτορίου στις εξάμηνες διανομές στους καλλιτέχνες, αλλά και η αποκατάσταση της αξιοπιστίας και της υγιούς σχέσης ανάμεσα στους καλλιτέχνες και τους χρήστες, που θα ομαλοποιήσει την εύλογη αμοιβή του πνευματικού δικαιώματος στην Ελλάδα.

Για όλα αυτά ζητήσαμε τις εκτιμήσεις της Μαριάνθης Βλάχου, του προέδρου του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΥΕΔ Φοίβου Δεληβοριά, ο οποίος ψηφίστηκε για τη θέση σχεδόν παμψηφεί από τους συναδέλφους του, και του νέου γενικού διευθυντή της Αυτοδιαχείρισης Γιάννη Σταθακόπουλου.

Γιάννης Σταθακόπουλος, γενικός διευθυντής της Αυτοδιαχείρισης
«Παραβιάζεται το Σύνταγμα και η Ευρωπαϊκή Οδηγία»

Ποιος είναι ο πυρήνας της διαφωνίας και της αντιδικίας της Αυτοδιαχείρισης με την ΕΥΕΔ;

«Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να τονίσω ότι η Αυτοδιαχείριση δεν έχει κάποια αντιδικία ή διαφωνία με τους δημιουργούς, δικαιούχους πνευματικών δικαιωμάτων και εκδότες μουσικής της ΕΥΕΔ. Το πρόβλημα υφίσταται με το νομοθετικό πλαίσιο το οποίο δημιούργησε την ΕΥΕΔ και το οποίο παραβιάζει τους κανόνες περί ελεύθερου ανταγωνισμού και περί ελεύθερης παροχής υπηρεσιών εντός της ευρωπαϊκής αγοράς, το ελληνικό Σύνταγμα, καθώς και την Ευρωπαϊκή Οδηγία 26/2014/ΕΕ για τη συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, και ως εκ τούτου και τον ελληνικό νόμο 4481/2017».

Χωρίς να υποστηρίζω πως η πλειοψηφία έχει πάντα δίκιο, γιατί επιμένετε σε αυτόνομο δρόμο όταν η συντριπτική πλειονότητα των ελλήνων συνθετών και στιχουργών στηρίζει την ΕΥΕΔ; 

«Σέβομαι τις επιλογές όλων, αλλά δεν θα έλεγα ότι η συντριπτική πλειονότητα των ελλήνων συνθετών και στιχουργών στηρίζει την ΕΥΕΔ, υπό την έννοια ότι η μεγάλη πλειοψηφία των ελλήνων δημιουργών δεν είχε πολλές επιλογές από τη στιγμή που οι συμβάσεις ανάθεσης που είχε με την ΑΕΠΙ μεταφέρθηκαν αυτόματα στην ΕΥΕΔ. Κι αυτό είναι κάτι με το οποίο εμείς είμαστε αντίθετοι, διότι κατά τη γνώμη μας παραβιάζει το ελληνικό Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Οδηγία. Και η διαφωνία μας αυτή, η οποία επαναλαμβάνω δεν είναι με τους έλληνες δημιουργούς ή εκδότες, δεν σημαίνει ότι ακολουθούμε αυτόνομο δρόμο. Πιστεύω ότι το σύνολο των ελλήνων δημιουργών στηρίζει την ανάγκη να εκπροσωπούνται από έναν φορέα που θα λειτουργεί με απόλυτη διαφάνεια και αξιοπιστία και που θα έχει τις βάσεις και τα εχέγγυα ενός Οργανισμού ευρωπαϊκών προτύπων. Και μια σημαντική πρόκληση εδώ είναι με ποιον τρόπο οι δύο φορείς θα αξιοποιήσουν τις δυνάμεις τους προς αυτή την κατεύθυνση».  

Εχει κατηγορηθεί η Αυτοδιαχείριση για συνάψεις προνομιακών συμφωνιών με τους διεθνείς οργανισμούς συλλογική διαχείρισης, εις βάρος του ποσοστού του ελληνικού ρεπερτορίου.

«Δεν γνωρίζω από πού προέρχεται αυτή η κατηγορία στην οποία αναφέρεστε, αλλά σας λέω κατηγορηματικά ότι είναι αναληθής. Ως μέλος της Παγκόσμιας Συνομοσπονδίας Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης CISAC, η Αυτοδιαχείριση είναι υποχρεωμένη να αντιμετωπίζει όλους τους δημιουργούς και εκδότες ισότιμα ανεξαρτήτως εθνικότητας. Το να συνάπτει προνομιακές συμφωνίες με κάποιον άλλον ΟΣΔ θα ήταν βασική παραβίαση των Επαγγελματικών Κανόνων της CISAC και φυσικά κάτι το οποίο η Αυτοδιαχείριση δεν θα μπορούσε ποτέ να σκεφτεί».

Τι έδειξε ο πρόσφατος διαχειριστικός έλεγχος που έγινε στην Αυτοδιαχείριση;

«Ο διαχειριστικός έλεγχος είναι σε εξέλιξη, όμως θα ήθελα να επισημάνω ότι ο έλεγχος αυτός σχετίζεται με κάποια θέματα που έχουν ήδη εξεταστεί στο παρελθόν από τον ΟΠΙ, χωρίς να επιβληθεί ποτέ κύρωση στην Αυτοδιαχείριση. Επίσης, σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι ο έλεγχος αυτός αφορά τη χρονική περίοδο πριν από τη συμμόρφωση της Αυτοδιαχείρισης με τη νέα νομοθεσία για τους ΟΣΔ και φυσικά πριν από τη συμφωνία με τη CISAC και τις σημαντικές αλλαγές που έχει επιφέρει αυτή η συνεργασία στην Αυτοδιαχείριση σήμερα. Πιο συγκεκριμένα, ο Οργανισμός προσαρμόζοντας το καταστατικό του έχει πλέον θεσπίσει βέλτιστους κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης και εσωτερικού ελέγχου και χρησιμοποιεί εξειδικευμένα λογισμικά προγράμματα προκειμένου να διασφαλίσει ότι αντεπεξέρχεται στα υψηλότερα διεθνή πρότυπα αποτελεσματικότητας και διαφάνειας.

Θεωρείτε πως στην παρούσα φάση υπάρχει έδαφος ενοποίησης ΕΥΕΔ  και Αυτοδιαχείρισης, κάτι που κατά γενική ομολογία των δημιουργών θα ισχυροποιήσει το πνευματικό δικαίωμα στην Ελλάδα;  

«Εχω την άποψη ότι το πνευματικό δικαίωμα στην Ελλάδα πρέπει όντως να ισχυροποιηθεί και οτιδήποτε δυσχεραίνει την ομαλή λειτουργία της αγοράς δεν συμβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση. Γενικά, είμαι θετικός σε συνεργασίες και πιστεύω ότι η τρέχουσα κατάσταση δεν είναι ιδανική για τους δημιουργούς και τους εκδότες, αλλά ούτε και για τους χρήστες μουσικής. Είναι ξεκάθαρο ότι οι δημιουργοί και οι εκδότες θα είναι πιο ισχυροί σε έναν μόνο σύγχρονο Οργανισμό υψηλού επιπέδου όπου συμμετέχουν όλοι. Εχουμε, επομένως, την ευθύνη να προσπαθήσουμε να συμβεί αυτό, έτσι ώστε όλοι να μπορούν να έχουν τα οφέλη που μπορεί να προκύψουν από την αξιοποίηση της σημαντικής τεχνογνωσίας που πλέον υφίσταται και την οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης και συνεργασίας».

Mαριάνθη Βλάχου, προσωρινή επίτροπος στην ΑΕΠΙ
«Σύγχρονος οργανισμός, με όλους τους διεθνείς κανόνες»

Η βασική κατηγορία ενάντια στην ΕΥΕΔ είναι η κρατική  οικονομική πριμοδότηση, κάτι που αντιβαίνει τόσο στη διεθνή πρακτική όσο και στους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού, με το δεδομένο ότι υπάρχει και άλλος Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης, η Αυτοδιαχείριση.

«Η ΕΥΕΔ είναι μια υπηρεσία έκτακτης διαχείρισης η οποία δημιουργήθηκε για να καλύψει το κενό μετά την κατάρρευση της ΑΕΠΙ. Εχει περιορισμένο χρόνο λειτουργίας, δύο χρόνια από τη σύστασή της – Ιούνιος 2018 – και λειτουργεί ως Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης (ΟΣΔ), με όλες τις υποχρεώσεις που προβλέπονται από τον νόμο. Αυτό είναι ένα μεταβατικό στάδιο μέχρι να δημιουργηθεί και να σταθεί στα πόδια του ένας αυτοδιοικούμενος οργανισμός, μη κερδοσκοπικός, που θα διοικείται από τα μέλη του. Η οικονομική ενίσχυση εκ μέρους της πολιτείας ήταν απαραίτητη προκειμένου να καλυφθεί το κενό και να συνεχίσουν να συλλέγονται τα πνευματικά δικαιώματα, γιατί δεν θα μπορούσε να μείνει απαθής στην καταστροφή,  όχι απλά ενός επαγγελματικού κλάδου, αλλά ενός τόσο ακριβού πολιτιστικού αγαθού όπως το ελληνικό τραγούδι».

Υπάρχει κάποιο ανάλογο προηγούμενο στην Ευρώπη;

«Βεβαίως και μέχρι και σήμερα υπάρχουν Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης οι οποίοι εποπτεύονται από το κράτος».

Σε ποιες ενέργειες έχετε προβεί ώστε να πειστούν οι Διεθνείς Οργανισμοί που εκπροσωπούν το ξένο τραγούδι, κυρίως το αγγλόφωνο, να συμπλεύσουν με την ΕΥΕΔ;

«Οι συμβάσεις αμοιβαίας εκπροσώπησης που έχουμε συνάψει με οργανισμούς του εξωτερικού υπερβαίνουν τις 50. Με τους Γάλλους, τους Γερμανούς, τους Ισπανούς, και με μεγάλους διεθνείς εκδότες μουσικής, όπως η Warner/Chappell και η Universal».

Πότε θα είναι έτοιμος ο νέος ΟΣΔ;

«Εχει ήδη κατατεθεί το καταστατικό για έγκριση. Θα είναι ένας  σύγχρονος οργανισμός, με ενσωματωμένους όλους τους διεθνείς κανόνες που προβλέπει η CISAC (η Παγκόσμια Συνομοσπονδία Εταιρειών Συλλογικής Διαχείρισης) και φυσικά τις διατάξεις του νέου νόμου της χώρας μας για τη Συλλογική Διαχείριση. Πέρα από την έγκριση του καταστατικού, μέχρι να ολοκληρωθούν και οι υποδομές που είναι απαραίτητες, υπολογίζουμε περίπου δύο μήνες. Ο νέος νόμος έχει πολύ ισχυρές δικλίδες ασφαλείας για τη διαφάνεια και τον άμεσο έλεγχο των καλλιτεχνών και γενικά των δικαιούχων».

Με βάση την εμπειρία σας θεωρείτε ότι στην Ελλάδα υπάρχει κουλτούρα απόδοσης πνευματικών δικαιωμάτων από τους χρήστες;

«Σε αυτό το θέμα ήταν ήδη προβληματική η κατάσταση στην Ελλάδα και επιδεινώθηκε από τις πρακτικές και το σκάνδαλο της ΑΕΠΙ. Προσχήματα βρήκαν οι χρήστες και άρχισαν να επικαλούνται ότι δεν θα πληρώνουμε εμείς δικαιώματα σε δημιουργούς τα οποία καταλήγουν σε άλλες τσέπες. Κάνουμε προσπάθειες να αποκατασταθούν οι πληρωμές και να ομαλοποιηθεί η κατάσταση. Χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια ευαισθητοποίησης για να κατανοήσουν όλοι πως χωρίς αμοιβή δημιουργών το τραγούδι οδηγείται σε καταδίκη και μαρασμό. Στις ευρωπαϊκές χώρες έχει γίνει συνείδηση αυτό, η μουσική πληρώνεται. Επίσης σε πολλές χώρες υπάρχουν προστατευτικές διατάξεις διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς και κυρίως της γλώσσας τους μέσα από συγκεκριμένες ποσοστώσεις μετάδοσης του ντόπιου τραγουδιού».

Θεωρείτε ότι πρέπει να γίνει κάτι τέτοιο και στην Ελλάδα;

«Υπάρχουν σκέψεις για την επεξεργασία τέτοιων διατάξεων και για κίνητρα σε ραδιοφωνικούς σταθμούς, για τη μετάδοση ελληνικού τραγουδιού. Το θέμα για εμάς είναι πως το τραγούδι είναι η συνέχεια της γλώσσας μας και χρειάζεται τη φροντίδα μας για να συνεχίσει να υπάρχει και να έχει αυτόν τον σπουδαίο ρόλο που έχει στους Ελληνες».

Φοίβος Δεληβοριάς, πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΥΕΔ
«Το ελληνικό ρεπερτόριο είναι επιτέλους ενωμένο»

Μου είπατε πριν από λίγες μέρες ότι είναι η πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια που αισθάνεστε αισιόδοξος για την πορεία της διαδικασίας ενότητας του ελληνικού τραγουδιού και της ίδρυσης ενός νέου ισχυρού εισπρακτικού φορέα για τα πνευματικά δικαιώματα. Τι έχει αλλάξει;

«Πρώτον, έφυγε από τα πράγματα η οικογένεια Ξανθόπουλου. Κάποιοι βλέπαμε πως από το 2010 και μετά, με πολλούς τρόπους, η εκ μέρους τους διαχείριση οδηγούσε στον γκρεμό. Ο έλεγχος και η εισαγγελική έρευνα απέδειξαν πως είχαμε δίκιο. Δεύτερον και σημαντικότερο, το ελληνικό ρεπερτόριο είναι επιτέλους ενωμένο. Ο τρόπος που κινήθηκε εναντίον των ελλήνων δημιουργών η Αυτοδιαχείριση, με μηνύσεις, συκοφαντικές συνεντεύξεις, απαξίωση της ενότητας και αμφιλεγόμενες συμφωνίες και συμβάσεις, έδειξε σε όλους πως ένας νέος φορέας με πρωτοβουλία του ελληνικού ρεπερτορίου ήταν η μόνη λύση. Αυτό δηλαδή που έχουν όλες οι χώρες και που ξεκίνησε να δημιουργείται πριν από λίγους μήνες με προσωρινό όχημα την ΕΥΕΔ».

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που συναντήσατε όσα χρόνια ασχολείστε ως εκπρόσωπος της πλειονότητας των ελλήνων δημιουργών ποιο ήταν;

«Ο διχασμός. Δυστυχώς οι άνθρωποι που ηγήθηκαν της ΑΕΠΙ και της Αυτοδιαχείρισης κρατούνταν στην εξουσία μέσω τού διαίρει και βασίλευε. Εστρεφαν ομάδες δημιουργών εναντίον συναδέλφων τους. Ενα από τα μεγάλα εύσημα προς τη μεταβατική ΕΥΕΔ είναι ότι τα στελέχη της δεν έπαιξαν ποτέ τον ρόλο αυτόν. Απόδειξη πως για πρώτη φορά μετά από 5 χρόνια, λίγους μήνες μετά την έναρξη λειτουργίας της, βρεθήκαμε επιτέλους όλοι ανεπιφύλακτα υπό τη σκέπη της».

Ποιος ήταν ο πυρήνας της διαφωνίας ανάμεσα στους δημιουργούς που οδήγησε ορισμένους να ενταχθούν στην Αυτοδιαχείριση και τους υπόλοιπους να παραμείνουν στην ΕΥΕΔ;

«Κάποιοι συνάδελφοι φοβήθηκαν πως η ΕΥΕΔ θα γινόταν ένα μακρόβιο κρατικό μόρφωμα που θα έδινε επιδόματα, δεν θα σεβόταν την αξία των ρεπερτορίων και θα λειτουργούσε αρχομανώς και κομματικοκεντρικά. Η κυρία Βλάχου και το επιτελείο της μας απέδειξαν πολύ σύντομα πως η ΕΥΕΔ θα κρατούσε πολύ λίγους μήνες, μας βοήθησαν να ετοιμάσουμε με δημοκρατικότατες διαδικασίες ένα διαφανές και σύγχρονο πλαίσιο για έναν νέο ΟΣΔ και μας έπεισαν πως η όποια εμπλοκή της κυβέρνησης δεν είχε πολιτικά ή οικονομικά κίνητρα, αλλά προσπάθησε ειλικρινά να συμμαζέψει το χάος στη δουλειά μας και στην αγορά, που έφεραν η διαφθορά και η κατάρρευση της ΑΕΠΙ».

Αντέχει η ελληνική αγορά δύο εισπρακτικούς οργανισμούς;

«Οχι. Είναι τραγωδία για έναν χρήστη, έναν μαγαζάτορα να πηγαίνουν δύο εισπράκτορες για το ίδιο δικαίωμα. Μόνο στην Αμερική λειτουργούν επιτυχώς πολλοί οργανισμοί, αλλά εκεί η αγορά είναι τεράστια. Στις άλλες χώρες, γίνεται σεβαστός ο οργανισμός που επιλέγει το τοπικό ρεπερτόριο και από εκεί εισπράττει και το ξένο τραγούδι. Αυτό οφείλει να γίνει κι εδώ. Οποιαδήποτε άλλη πολιτική θα ήταν ύποπτη».

Ως δημιουργός ποιο είναι το μήνυμά σας στους χρήστες ελληνικής μουσικής;

«Να στηρίξουν την πρωτοβουλία των ελλήνων δημιουργών να φτιάξουν νέο φορέα και να συνάψουν συμβάσεις αποκλειστικότητας με την ΕΥΕΔ. Τα ξανθοπουλικά σκάνδαλα είναι παρελθόν, εμείς οι ίδιοι οι δημιουργοί ελέγχουμε τα πράγματα. Θα δουν πολύ σύντομα πως η συνεργασία δημιουργών και χρηστών θα βοηθήσει απίστευτα την ελληνική οικονομία και την αγορά, άρα τις ίδιες τους τις επιχειρήσεις».