Οι «Αποκαλύψεις» συγκινούν ακόμη!

Ακόμα και σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, που ενίοτε μας καθηλώνουν όχι μόνο σωματικά (ένεκα lockdown) αλλά κυρίως ψυχολογικά, υπάρχουν εκείνοι που επιμένουν να κοιτάζουν τη φωτεινή πλευρά της ζωής και που έχουν τη διάθεση της δράσης και της δημιουργίας. Της καλλιτεχνικής δημιουργίας, που έρχεται τώρα σαν μικρή γιορτή για να μας τραβήξει από το τέλμα της απραξίας και της κατάθλιψης, για να μας προσφέρει χαρά και να προκαλέσει συγκίνηση. Τι πιο χαρούμενο, πιο δυναμικό και πιο τρυφερό, την ίδια στιγμή, από το ανθρώπινο σώμα που χορεύει, επιδεικνύοντας όλη την ομορφιά του, επικοινωνώντας και εκφράζοντας τα βαθύτερα συναισθήματα που μπορεί να κρύβει μια ψυχή, μέσα από την κίνηση; Ετσι, χορεύοντας, όπως παραδοσιακά κάνει κάθε χρόνο, γιορτάζει και τα φετινά Χριστούγεννα το Alvin Ailey American Dance Theater. Μόνο που εφέτος η γιορτή είναι ιδιαίτερη, όπως εξήγησε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του συγκροτήματος Ρόμπερτ Μπατλ, αφού για πρώτη φορά είναι διαδικτυακή. Στην πρώτη virtual season, η οποία ξεκίνησε ήδη και θα διαρκέσει ως τα τέλη Δεκεμβρίου, στο site του μπαλέτου αλλά και στο YouTube ανεβαίνουν βίντεο με χορογραφίες, συνεντεύξεις και άλλο πλούσιο υλικό σχετικό με τον σύγχρονο χορό, τα οποία ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει δωρεάν. Με αυτή τη γιορτινή προσφορά τα Μπαλέτα στέλνουν μήνυμα ζωής και αισιοδοξίας αλλά και γιορτάζουν μια πολύ σημαντική όχι μόνο για αυτά αλλά γενικότερα για τον κόσμο του χορού επέτειο: τη συμπλήρωση των 60 χρόνων από τότε που ο Αλβιν Εϊλι παρουσίασε τη χορογραφία-σταθμό «Revelations» («Αποκαλύψεις»).

Μια εμβληματική χορογραφία

Χρησιμοποιώντας αφρικανικά και αμερικανικά σπιρίτσουαλς, γκόσπελ και μπλουζ ο Εϊλι επιχείρησε να εξερευνήσει τα μέρη της ανθρώπινης ψυχής, την περιοχή όπου κρύβεται η βαθύτερη θλίψη αλλά και που γεννιέται η πιο ιερή και καθαγιασμένη χαρά. Ανατρέχοντας στη χριστιανική ανατροφή του, και εμπνευσμένος και από τον χώρο της εκκλησίας όπου η μαύρη φυλή ζητούσε δύναμη και παρηγοριά τα δύσκολα χρόνια της δουλείας και των διακρίσεων, μίλησε για τον πόνο, για την πάλη, για τις πεποιθήσεις και για τα όνειρα των προγόνων του. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 31 Ιανουαρίου 1960 στη Νέα Υόρκη (ο δημιουργός του ήταν τότε 29 ετών) και αποτέλεσε τη χορογραφία που ουσιαστικά καθιέρωσε το Alvin Ailey American Dance Theater. Αποτελείται από τρία μέρη, τα «Pilgrim of Sorrow», «Take Me to the Water» και «Move, Members, Move», και διαρκεί 36 λεπτά. Αποσπάσματά του παρουσιάστηκαν κατά την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων στο Μέξικο Σίτι, το 1968, αλλά και στον Λευκό Οίκο κατά την τελετή παράδοσης της προεδρίας από τον Τζίμι Κάρτερ στον Μπιλ Κλίντον. Το συγκρότημα έχει παρουσιάσει το «Revelations» και στην πρόσφατη εμφάνισή του στην Ελλάδα, το 2018, στο πλαίσιο του εορτασμού για τα 60 χρόνια από την ίδρυσή του. Τότε, ο Μπατλ μιλώντας στο «ΒΗΜΑgazino» είχε πει για το έργο: «Δεν υπάρχει τίποτε που να του μοιάζει. Είναι πράγματι ένα αριστούργημα. Εκφράζει την πανανθρώπινη ανάγκη για ένα μήνυμα ελπίδας. Ολοι, ανεξαρτήτως καταγωγής και φυλής, μπορούν να ταυτιστούν με το θέμα της επιβίωσης – ακόμα και σε πείσμα των δυσκολιών. Βλέποντάς το νιώθεις καλύτερα για τον κόσμο. Το άχρονο κήρυγμά του οι άνθρωποι θα θέλουν πάντα να το ακούν για να επουλώνονται οι πληγές τους. Υπάρχει βεβαίως και η εξής διάσταση: συχνά μας αρέσουν χορογραφίες είτε επειδή απολαμβάνουμε την εντυπωσιακή τεχνική είτε επειδή το περιεχόμενό τους μας συγκινεί. Εδώ αυτά τα δύο συνδυάζονται. Αισθάνεσαι πολλά βλέποντας το «Revelations». Νομίζω πως οι θεατές το βλέπουν και το ξαναβλέπουν χάρη σε κάτι που δεν περιγράφεται για ό,τι νιώθεις παρακολουθώντας το».

Ανανεωτής του σύγχρονου χορού

Τεράστια λοιπόν η προσφορά του Αλβιν Εϊλι στη μαύρη φυλή αλλά και γενικότερα στο σύγχρονο μπαλέτο: όχι μόνο έδωσε ευκαιρίες σε μαύρους χορευτές και χορογράφους να δημιουργήσουν και να δείξουν τη δουλειά τους σε μια εποχή που κάτι τέτοιο φάνταζε αδιανόητο αλλά και ανανέωσε την τέχνη του χορού με τις ευφάνταστες χορογραφίες του. Γεννημένος το 1931 στο Ρότζερς του Τέξας, εγκαταλείφθηκε από τον πατέρα του όταν ήταν ακόμη μωρό. Η μητέρα του για να τον μεγαλώσει δούλευε σε φυτείες βαμβακιού και ως καθαρίστρια σε σπίτια λευκών. Ο μικρός Αλβιν ενίοτε τη βοηθούσε, για να γίνει μάλιστα μάρτυρας του βιασμού της από έναν λευκό. Καταφύγιό του η εκκλησία, όπου και γνώρισε τις μουσικές παραδόσεις της φυλής του. Σπούδασε χορό στο Λος Αντζελες και στο Σαν Φρανσίσκο, συνεργάστηκε μεταξύ άλλων με την ποιήτρια Μάγια Αγγέλου σε ένα νούμερο για nightclub, και το 1953 έκανε το ντεμπούτο του ως χορευτής στον θίασο του δασκάλου και μέντορά του Λέστερ Χόρτον. Με τον αιφνίδιο θάνατο του Χόρτον έγινε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θιάσου, για να αρχίσει στη συνέχεια να υπογράφει και τις δικές του χορογραφίες. Το 1958 ίδρυσε στη Νέα Υόρκη το Alvin Ailey American Dance Theater, με το οποίο παρουσίασε δύο χρόνια μετά το «Revelations».

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του υπέφερε από τις εξαρτήσεις του στο αλκοόλ και στις ναρκωτικές ουσίες. Το 1980 κατέρρευσε ψυχολογικά, για να διαγνωστεί λίγο μετά με διπολική διαταραχή. Πέθανε την 1η Δεκεμβρίου 1989 στη Νέα Υόρκη, από επιπλοκές σχετιζόμενες με τον ιό του AIDS, ζήτησε όμως τότε να μην ανακοινωθεί ο πραγματικός λόγος του θανάτου του προσπαθώντας να προφυλάξει τη μητέρα του, σε μια ύστατη πράξη μεγάλης τρυφερότητας, από το στίγμα που συνόδευε τότε τους πάσχοντες από την αρρώστια και τις οικογένειές τους. Ο Αλβιν Εϊλι είχε την ευτυχία να δει τη δουλειά του να αναγνωρίζεται. Κέρδισε πολλά βραβεία. Το 2014 τιμήθηκε και μετά θάνατον από τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, με το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας. Πρόσφατα ανακοινώθηκε πως ο βραβευμένος με Οσκαρ σκηνοθέτης Μπάρι Τζένκινς σκοπεύει να σκηνοθετήσει ταινία με θέμα τη ζωή του.

Εκδηλώσεις για όλη την οικογένεια

Περισσότερες πληροφορίες για την εορταστική virtual season του πάντα δραστήριου Alvin Ailey American Dance Theater ο ενδιαφερόμενος μπορεί να βρει στην καλοστημένη και πάντα ενημερωμένη σελίδα του θιάσου
(www.alvinailey.org) ή στις σελίδες του στο YouTube και στο Facebook όπου ανεβαίνουν μικρά ή μεγαλύτερα βίντεο με παλαιές και με νέες χορογραφίες. «Σε ένα ταξίδι επανεφεύρεσης και επαναπροσδιορισμού, το οποίο ανεβάζει την τέχνη του Εϊλι σε νέα υψηλά επίπεδα» προσκαλεί το κοινό ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θιάσου, κάνοντας λόγο για «ομορφιά, δύναμη, ελπίδα και αγάπη». Ανάμεσα στις εκδηλώσεις που έχουν προγραμματιστεί για τις επόμενες ημέρες περιλαμβάνεται η παγκόσμια πρεμιέρα, στις 17 Δεκεμβρίου, της χορογραφίας «Testament» του Μάθιου Ράσινγκ, ο οποίος είναι ο νέος αναπληρωτής καλλιτεχνικός διευθυντής του θιάσου, σε συνεργασία με τους χορευτές και δασκάλους Κλίφτον Μπράουν και  Ούσα-Μαρί Σορζάνο. Το έργο είναι αφιερωμένο στο «Revelations». Την πρωτότυπη μουσική έχει γράψει ο συνθέτης Ντέιμιεν Σνιντ. Οι τρεις χορογράφοι θα συζητήσουν, επιπλέον, με θέμα τη θρυλική χορογραφία του Εϊλι. Στις 19 Δεκεμβρίου θα παρουσιαστεί πρόγραμμα που απευθύνεται σε όλη την οικογένεια και διά του οποίου οι νεότερες γενιές θα γνωρίσουν το «Revelations» και – γιατί όχι; – θα χορέψουν ακούγοντας αποσπάσματα από τη μουσική του, όπως τα «Wade in the Water» και «Rocka My Soul in the Bosom of Abraham». Στις 23 Δεκεμβρίου ο εορτασμός θα κορυφωθεί με την προβολή του «Decades of «Revelations»», που θα περιλαμβάνει στιγμιότυπα από διάφορες παρουσιάσεις του μπαλέτου σε όλον τον κόσμο τα τελευταία 60 χρόνια, πολλά εκ των οποίων θα τα δούμε για πρώτη φορά.

Μαύροι πρωτοπόροι του χορού

Μάστερ Τζούμπα 

Το πραγματικό του όνομα ήταν Γουίλιαμ Χένρι Λέιν. Γεννήθηκε το 1825 και είναι ο πρώτος μαύρος που χόρεψε μπροστά σε κοινό λευκών. Εχει χαρακτηριστεί «πατέρας του tap dance». Γνώρισε μεγάλη επιτυχία στις ΗΠΑ αλλά ακόμα μεγαλύτερη στην Αγγλία. Στην τέχνη του πάντρευε επιρροές από την Αφρική και από την Ευρώπη, συνδυάζοντας τις κινήσεις των παραδοσιακών χορών με την τζαζ με τις κλακέτες. Κατά τη μόδα της εποχής που ήθελε τους λευκούς χορευτές να δίνουν παραστάσεις υποδυόμενοι τους σκλάβους που δούλευαν στις φυτείες (minstrel shows) και βάφοντας τα πρόσωπά τους μαύρα (blackface), και εκείνος στις παραστάσεις του βαφόταν αναλόγως. Στην τέχνη του αναφέρεται ο Κάρολος Ντίκενς στις «Αμερικανικές σημειώσεις» του. Πέθανε πολύ νέος, το 1852.

Μπιλ Ρόμπινσον

Γνωστός και ως Bojangles. Γεννήθηκε το 1878. Στην εποχή της δόξας του ήταν ο πιο ακριβοπληρωμένος μαύρος χορευτής στις ΗΠΑ. Η πολύχρονη καριέρα του ξεκίνησε από τα minstrel shows και τα βοντβίλ (λαϊκή σάτιρα ηθών, με μουσική, χορό, ακροβατικά κ.λπ.) και έφτασε στις θεατρικές σκηνές του Μπρόντγουεϊ και στα στούντιο του Χόλιγουντ και της τηλεόρασης. Παρά την τεράστια επιτυχία του πέθανε πάμφτωχος το 1949. Την κηδεία του πλήρωσε ο παραγωγός και ιμπρεσάριος Εντουαρντ Σάλιβαν – γνωστός από το «The Ed Sullivan Show». Η 25η Μαΐου που είναι η ημέρα των γενεθλίων του ανακηρύχθηκε από το αμερικανικό Κογκρέσο National Tap Dance Day.

Ασαντάτα Νταφόρα

Θεωρείται ο πρώτος μαύρος καλλιτέχνης που παρουσίασε στον Δυτικό κόσμο αυθεντικές αφρικανικές φόρμες χορού. Γεννήθηκε το 1890 στη Σιέρα Λεόνε και πέθανε το 1965 στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης.

Τζον Μπαμπλς

Τραγουδιστής και χορευτής, γεννήθηκε το 1902 και έκανε το ντεμπούτο του σε ηλικία 10 ετών. Υπήρξε ένας από τους πρωταγωνιστές της πρώτης παραγωγής του «Πόργκι και Μπες» του Τζορτζ Γκέρσουιν, στο Μπρόντγουεϊ, το 1935.

Ζοζεφίν Μπέικερ

Κορυφαία καλλιτέχνις του μιούζικ χολ που αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το κοινό του Παρισιού. Γεννήθηκε το 1906 στο Μιζούρι και πέθανε το 1975. Την αποκαλούσαν «Μαύρο μαργαριτάρι». Κατά τη διάρκεια της ταραχώδους ζωής της παντρεύτηκε τέσσερις φορές, την πρώτη όταν ήταν δεκατριών ετών και τη δεύτερη όταν ήταν δεκαπέντε, ενώ στον κατάλογο των εραστών της περιλαμβάνονται ο συγγραφέας Ζορζ Σιμενόν και η ζωγράφος Φρίντα Κάλο. Ελαμψε στο Καζίνο ντε Παρί και στα Φολί Μπερζέρ. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατετάγη στη γαλλική αεροπορία και πρόσφερε υπηρεσίες κατασκόπου. Υπήρξε και μέλος της γαλλικής αντίστασης.

Κάθριν Ντάνχαμ 

Χορεύτρια, χορογράφος, παιδαγωγός και εθνολόγος, γεννήθηκε στο Σικάγο το 1912. Εκτός από κλασικό μπαλέτο και σύγχρονο χορό, σπούδασε Ανθρωπολογία στο εκεί Πανεπιστήμιο. Μελέτησε τη μουσική και τους χορούς των ιθαγενών για να ενσωματώσει στις χορογραφίες της
στοιχεία από τις παραδόσεις τους. Πέθανε το 2006.

Τζάνετ Κόλινς 

Πρόκειται για την πρώτη μαύρη Αμερικανίδα που προσελήφθη στη Μετροπόλιταν Οπερα της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του ’50. Γεννήθηκε το 1917 στη Νέα Ορλεάνη, ξεκίνησε να χορεύει στο Λος Αντζελες όπου ζούσε με την οικογένειά της, για να κάνει μεγάλη αίσθηση το 1949 στη Νέα Υόρκη όταν χόρεψε μια δική της χορογραφία. Εμφανίστηκε μεταξύ άλλων στο Μπρόντγουεϊ. Εφυγε από τη ζωή πολυβραβευμένη και πολυτιμημένη το 2003, σε ηλικία 86 ετών.