Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι προοπτικές του ΝΑΤΟ

Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και παρά ορισμένες αρχικές αμφιβολίες, μάλλον λίγων Ευρωπαίων, για τη σκοπιμότητα ύπαρξης της Ατλαντικής Συμμαχίας στις νέες συνθήκες, το ΝΑΤΟ αποτέλεσε τον βασικό παράγοντα της νέας αρχιτεκτονικής ασφαλείας στην Ευρώπη: Επέτρεψε την απορρόφηση των συνεπειών της ενοποίησης της Γερμανίας, η οποία προκαλούσε την ανησυχία όχι μόνο της τότε Σοβιετικής Ενωσης αλλά και δυτικών δυνάμεων, όπως της Γαλλίας και της Βρετανίας. Με τη διεύρυνσή του προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη πρόσφερε για μεγάλο διάστημα ένα σταθερό περιβάλλον ασφαλείας στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η διεύρυνση ενόχλησε τη Μόσχα, δυσαρεστημένη από την απώλεια της ζώνης επιρροής της, αλλά κάλυψε τις θεμελιώδεις ανάγκες ασφαλείας των μικρών κρατών τα οποία αναδύθηκαν στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και υπέστησαν κατά καιρούς τις συνέπειες του ανταγωνισμού ή των πρόσκαιρων συμμαχιών μεγάλων δυνάμεων, ιδίως της ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ενωσης, το 1939, και της στρατιωτικής επικράτησης της τελευταίας στην περιοχή στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Οι διατλαντικές σχέσεις πέρασαν και από οξείες κρίσεις, όπως η ρήξη της Γερμανίας και της Γαλλίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία λόγω του πολέμου στο Ιράκ, ή χαρακτηρίστηκαν από διαρκείς διαφωνίες σχετικά με την ενεργειακή εξάρτηση της ηπειρωτικής Ευρώπης από τη Ρωσία και το χαμηλό επίπεδο στρατιωτικών δαπανών των ευρωπαίων συμμάχων. Παρά ταύτα, υπήρχε σε βάθος χρόνου μια ατλαντική διάσταση στη στρατηγική των ευρωπαϊκών χωρών, ιδίως της Γερμανίας. Η ύπαρξη του ΝΑΤΟ επέτρεπε στους Ευρωπαίους να αναπτύσσουν στενές οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία και να είναι ταυτόχρονα απαλλαγμένοι κατ’ ουσίαν από το βάρος υψηλών στρατιωτικών δαπανών. Εξάλλου, η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία, την οποία υποστήριξε το 2019 ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, κηρύσσοντας το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό», απαιτούσε υψηλές και δυσβάστακτες στρατιωτικές δαπάνες σε μακροχρόνια βάση προκειμένου να δημιουργηθεί μια αξιόπιστη στρατιωτική ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η κλίμακα της απαιτούμενης προσπάθειας ήταν από τη γερμανική οπτική απαγορευτική. Η εκτίμηση αυτή αποκρυσταλλώθηκε ήδη κατά την περίοδο της προεδρίας Τραμπ παρά τα ερωτήματα που αυτή έθετε σχετικά με την αμερικανική δέσμευση στο ΝΑΤΟ.