Ο… Κρητικός της ισπανικής Αναγέννησης

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, γνωστός παγκοσμίως ως Ελ Γκρέκο, ήταν ένας από τους σπουδαιότερους ζωγράφους όλων των εποχών. Πίνακες του Γκρέκο βρίσκονται στα μεγαλύτερα μουσεία καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές και η τέχνη του έχει επηρεάσει πολλούς καλλιτέχνες. Στην Ελλάδα υπάρχουν (και μπορούμε να δούμε) έξι έργα του Θεοτοκόπουλου: «Ο Αγιος Λουκάς ζωγραφίζει τη Παναγία» (Μουσείο Μπενάκη), «Η προσκύνηση των μάγων» (Μουσείο Μπενάκη), «Στέψη της Θεοτόκου», «Η συναυλία των αγγέλων» (Εθνική Πινακοθήκη), «Βάπτιση του Χριστού» και «Αποψη του Ορους και της Μονής Σινά» (Ιστορικό Μουσείο Κρήτης).

Ο ίδιος υπήρξε ένας σπουδαίος ζωγράφος της Αναγέννησης, με καταγωγή από την Κρήτη. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε το 1541 στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα, σημερινό Ηράκλειο Κρήτης. Η οικογένειά του ήταν εύπορη, καθώς ο πατέρας του Γεώργιος Θεοτοκόπουλος ήταν φοροσυλλέκτης και έμπορος. Είχε όμως κι έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Μανούσο.

Στη Βενετία

Δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για τους δασκάλους του, όμως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μελέτησε από νεαρή ηλικία την αρχαία ελληνική και κλασική γραμματεία και εκπαιδεύτηκε ως αγιογράφος στη Κρήτη. Φυσικά είχε τη δυνατότητα να σπουδάσει βυζαντινή ζωγραφική. Το 1567 έφυγε από τον Χάνδακα για τη Βενετία, όπου έμεινε 3 χρόνια και μαθήτευσε στα εργαστήρια των ζωγράφων Μπασάνο, Τιτσιάνο και Τιντορέντο. Εκεί έμαθε τη βενετσιάνικη τέχνη της Αναγέννησης και ζωγράφισε πίνακες όπως  «Ο διωγμός των εμπόρων από τον ναό» (Ουάσιγκτον, National Gallery of Art).

Από το 1570 έως και το 1577 βρίσκεται στη Ρώμη και εκεί φιλοξενείται στο ανάκτορο του καρδινάλιου Αλέξανδρου Φαρνεζέ. Το 1572 εγγράφεται στην ακαδημία του Ευαγγελιστή Λουκά, ενώ όσο έμενε στην πόλη έκανε περισσότερες γνωριμίες. Ετσι απέκτησε αυτοπεποίθηση για τη τέχνη του. Μάλιστα έφτασε να λέει ότι αν καταστρέφονταν οι τοιχογραφίες στην Καπέλα Σιξτίνα που είχε ζωγραφίσει ο Μιχαήλ Αγγελος, θα μπορούσε αυτός να κάνει καλύτερες. Ομως, η παρατήρησή του αυτή θεωρήθηκε τότε βλασφημία και επιτάχυνε την απόφασή του να εγκαταλείψει τη Ρώμη και, σε συνδυασμό με τις γνωριμίες του στον κύκλο των ισπανών ευγενών της Ρώμης, αποφάσισε να εγκατασταθεί αρχικά στη Μαδρίτη (1576) και τον επόμενο χρόνο στο Τολέδο. Εκεί γίνεται και η καλλιτεχνική «βάση» του, με την παραγωγή του να φτάνει στην κορύφωσή της. Διακόσμησε με πίνακες τον ναό του Αγίου Δομήνικου, το ανάκτορο Ερκοσιάλ και τη μητρόπολη του Τολέδου.

Εκεί επίσης ο υπερήφανος Κρητικός αναλαμβάνει μεγάλες παραγγελίες και ζωγραφίζει πολλά και θαυμαστά έργα, όπως το «Εσπόλιο», η «Ταφή του κόμητα Οργκάθ» κ.ά.

Η γέννηση του γιου

Το 1578 είναι μια σημαντική χρονιά για τον ίδιο, γιατί θα αποκτήσει το πρώτο και μοναδικό παιδί του, τον Χόρχε Μάνουελ, από τη σχέση του με τη  δόνα Χερόνιμα δε λας Κουέβας, με την οποία θα ζήσει όλη τη ζωή του χωρίς όμως να την παντρευτεί.

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πέθανε στις 7 Απριλίου του 1614, σε ηλικία 73 ετών, και τάφηκε στον ναό του Αγίου Δομήνικου στο Τολέδο.

Για πολλά χρόνια το όνομά του έμεινε στην αφάνεια, καθώς και οι πίνακές του έμειναν σε παλάτια κι εκκλησίες της Ιταλίας και της Ισπανίας, αφού θεωρούνταν ως έργα κάποιου τρελού. Από τις αρχές του 20ού αιώνα το έργο του άρχισε να αναγνωρίζεται, ενώ σήμερα θεωρείται επιρροή σε ζωγράφους της μοντέρνας τέχνης, όπως ο Πάμπλο Πικάσο.

Το πενθήμερο που η πόλη πλημμυρίζει ήχους και χρώματα

«Τέχνη Καθ’ Οδόν»! Τι είναι; Μα ένα πολιτιστικό γεγονός που διοργανώνει τα τελευταία χρόνια ο Δήμος Ηρακλείου και έχει ως στόχο την ανάδειξη του καλλιτεχνικού δυναμικού της πόλης μας, την εξοικείωση του κοινού με την καλλιτεχνική δημιουργία και την προσέλκυση ξένων καλλιτεχνών και επισκεπτών.
Tο φεστιβάλ έχει τη φιλοδοξία να μετατρέψει για πέντε ημέρες την πόλη σε μια μεγάλη ανοιχτή σκηνή καλλιτεχνικής έκφρασης και δημιουργίας, τέχνης και πολιτισμού. Στη διάρκεια αυτών των ημερών καλλιτέχνες κάθε είδους, Ελληνες και ξένοι, καλούνται να προσφέρουν στο κοινό την ευκαιρία να γνωρίσουν τους ίδιους και το έργο τους σε επιλεγμένους ανοιχτούς ή κλειστούς χώρους της πόλης. Το φεστιβάλ, το οποίο έχει εξελιχθεί πλέον σε θεσμό, περιλαμβάνει ποικίλες εκδηλώσεις (συναυλίες, θεατρικά δρώμενα, εικαστικές εκθέσεις ζωγραφικής, αγιογραφίας, καλλιτεχνικού γκράφιτι, γλυπτικής, χορό, κινηματογράφο, videoart, φωτογραφία, μουσική και πολλές εκπλήξεις) στις πλατείες και στους δρόμους του Ηρακλείου.

«Ετρεχα από τη μια πλατεία, που μόλις τέλειωσε η ροκ συναυλία μαθητών μας, στην άλλη να προλάβω τη βραδιά με τα ρεμπέτικα και κοντοστάθηκα έξω από τη βασιλική του Αγίου Μάρκου να ακούσω τα προσφυγόπουλα που τραγουδούσαν ελληνικά τραγούδια, συγκινήθηκα!» μας λέει η καθηγήτρια του σχολείου μας Μαρία Πανοπούλου περιγράφοντας την εμπειρία της ως θεατή αυτού του φεστιβάλ. «Την άλλη μέρα, μετά από μια εξαιρετική ξενάγηση σε ιστορικά σημεία της πόλης, τυμπανιστές ξεχύθηκαν στους δρόμους της πόλης χτυπώντας τα τύμπανα δυνατά, δημιουργώντας με τους ήχους τους μια… διονυσιακή ατμόσφαιρα, εκστασιάστηκα! Ανθρωποι που γελούν και χαίρονται, χορός, μουσική, εικόνες, χρώμα, φως και συναισθήματα!».
Μαθητές και καθηγητές του σχολείου μας, θέλοντας να στηρίξουν αυτόν τον θεσμό, έχουν πάρει μέρος στο συγκεκριμένο φεστιβάλ, είτε ως ομάδες ζωγραφικής ή μουσικής του σχολείου είτε ατομικά.
«Στο φεστιβάλ “Τέχνη Καθ’ Οδόν” του Δήμου Ηρακλείου συμμετείχα μια χρονιά ως μέλος μιας χορευτικής ομάδας φλαμένκο και δύο χρονιές στον τομέα των εικαστικών παρεμβάσεων, σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα κ. Βασίλη Βασιλειάδη» λέει η καθηγήτριά μας Τάνια Χριστοφοράκου. «Με την ομάδα του φλαμένκο χόρεψα με μια Σεβιλιάνα στην πλατεία του Αγίου Τίτου. Με τα εικαστικά, τη μία χρονιά ζωγραφίσαμε σε έναν τοίχο μια γιαγιά καθιστή να πλέκει ενώ η άκρη του νήματος κατέληγε στο ρούχο που φορούσε ένα κορίτσι που έπαιζε κρυφτό. Δυο κοριτσάκια που έπαιζαν εκεί γύρω ήρθαν και στάθηκαν παρέα με το ζωγραφιστό κορίτσι. Οσο αυτά θα μεγαλώνουν, το κορίτσι θα είναι ακόμα εκεί και θα τα φυλάει, ενώ η γιαγιά θα είναι πάντα εκεί να πλέκει ρούχα στα κορίτσια και στα αγόρια της γειτονιάς. Αυτό που θυμάμαι πιο έντονα ήταν ότι κατέβηκα στο κέντρο με τη μοτοσικλέτα φορώντας τη φούστα του φλαμένκο (και κράνος με κόκκινα πουά). Η πόλη είχε μια γιορτινή ατμόσφαιρα. Στις πλατείες είχε χορό, μουσική ή εικαστικές παρεμβάσεις. Οι δρόμοι είχαν γεμίσει χρώμα, μουσική, κίνηση».