«Το να φοβάται κάποιος την εξέλιξη και τις αλλαγές που αυτή θα φέρει είναι τελικά φόβος για την ίδια τη ζωή» λέει ο κ. Γιώργος Τόμπρας, καθηγητής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής για τη λειτουργία των Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων της χώρας. «Στο πλαίσιο μέσα στο οποίο αποφεύγονται λογικά άλματα μπορείτε να είστε σίγουροι ότι η ηθική μιας κοινωνίας και οι κανόνες αυτής της ηθικής δεν εξαρτώνται άμεσα από την εξέλιξη των νέων τεχνολογιών» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Στην κουβέντα μας, μιλάει για όλα, το μοντέλο των σχολείων που χρειάζεται η κοινωνία μας σήμερα, τον ρόλο της Παιδείας, τους φόβους που γεννά η νέα ψηφιακή εποχή. Ιδού τι απάντησε στις ερωτήσεις μας.
Ως πρόεδρος της επιστημονικής επιτροπής για τα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία πιστεύετε ότι η λειτουργία αυτού του τύπου εκπαίδευσης συμβάλλει στην αναβάθμιση της παρεχόμενης ποιότητάς της σε όλη τη χώρα;
«Η πιο βασική ερώτησή σας σχετίζεται με τα χαρακτηριστικά του σχολείου σας και αυτήν οφείλω να την απαντήσω ξεχωριστά. Τι είναι λοιπόν τα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία και τι περιμένουμε όλοι μας από την ύπαρξη και λειτουργία τους;
Τα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία φιλοδοξούμε να αποτελέσουν, όσο αυτό είναι εφικτό, τα σχολεία αναφοράς για το εκπαιδευτικό σύστημα και ως τέτοια να αποτελέσουν την προμετωπίδα μιας σύγχρονης και ζωντανής δημόσιας εκπαίδευσης που συνεχώς θα εξελίσσεται προς το καλύτερο. Ειδικότερα, τα μεν Πρότυπα Σχολεία αναζητούν και διερευνούν μορφές διδασκαλίας που συμβάλλουν στη βελτίωση τόσο των τρόπων διδασκαλίας από την πλευρά των εκπαιδευτικών όσο και των τρόπων εργασίας και μάθησης από την πλευρά των μαθητών, τα δε Πειραματικά Σχολεία αναζητούν με επιστημονική μεθοδολογία εκείνα τα μέσα και τις μεθόδους διδασκαλίας που βελτιώνουν τα μαθησιακά αποτελέσματα για κάθε γνωστικό αντικείμενο».
Τι αποτέλεσμα έχει αυτό πρακτικά;
«Για να το πω με άλλα λόγια, τα Πρότυπα και τα Πειραματικά Σχολεία, αν και λειτουργούν με διαφορετική προσέγγιση, έχουν ως κοινό στόχο τη μείωση της απόστασης, που αδιαμφισβήτητα υπάρχει, ανάμεσα στο τι διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί και στο τι μαθαίνουν οι μαθητές, όπως – κι αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό – στην ενίσχυση της ικανότητας των μαθητών για κριτική σκέψη. Τα αποτελέσματα ακριβώς αυτής της λειτουργίας των Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων οφείλουν στη συνέχεια να μεταφέρονται ως δοκιμασμένες και υποσχόμενες πρακτικές στις αίθουσες των γενικών σχολείων συμβάλλοντας και με αυτόν τον τρόπο στη βελτίωση της λειτουργίας της δημόσιας εκπαίδευσης».
Ποιος είναι λέτε ο σκοπός του σημερινού σχολείου;
«Σήμερα, περισσότερο από κάθε άλλη εποχή, το δημόσιο σχολείο οφείλει να προσφέρει αδιακρίτως σε όλους τους μαθητές τα μέσα για την ανάπτυξη εκείνου του τρόπου σκέψης που μαζί με ικανότητες, δεξιότητες και γνώσεις θα εξασφαλίζουν στους μελλοντικούς πολίτες τη δυνατότητα να διακρίνουν και να τιμούν την αξία της επιστήμης και των επιστημονικών γνώσεων και επιτευγμάτων απορρίπτοντας τις ψευδοεπιστημονικές εικασίες και πλεκτανολογικές ερμηνείες που στηρίζονται στην άγνοια και στην έλλειψη ενδιαφέροντος για τη γνώση. Και θα είναι ένδειξη θάρρους από την οργανωμένη κοινωνία να αναγνωρίσει ότι το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν συμβάλλει – τουλάχιστον όσο θα μπορούσε – στην αποφυγή λογικών σφαλμάτων και δημιουργίας παρόμοιου τύπου αδυναμιών που εν τέλει προάγουν στερεότυπα και αντιλήψεις ακριβώς προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτές που απαιτεί η κατανόηση της πραγματικότητας στην οποία όλοι μας ζούμε.
Τα λέω αυτά διότι, προσπαθώντας να απαντήσω τις ερωτήσεις που μου θέσατε, διακρίνω εμμέσως σε αρκετές από αυτές και παρά την καλή σας πρόθεση, το πόσο δυσδιάκριτα είναι μερικές φορές τα όρια ανάμεσα στα όσα διαχέονται στην κοινωνία από θιασώτες της επιστημονικοφάνειας και της ψευδοεπιστήμης και στις γνώσεις που το σχολείο οφείλει να σας παρέχει και οι οποίες είναι θεμελιωμένες σε επιστημονικά δεδομένα και επιβεβαιώνονται καθημερινά με επιστημονικά κριτήρια. Και ακριβώς αυτή είναι μια σημαντική αδυναμία του σημερινού σχολείου, γενικώς».
Μπήκαμε όμως σε μια νέα εποχή. Ποιες ελπίδες δημιουργεί η τεχνολογία για το μέλλον της ανθρωπότητας και ποιους κινδύνους επιφυλάσσει;
«Οι άνθρωποι τότε ήλπιζαν να βρουν λύσεις σε προβλήματα που τους απασχολούσαν και ένιωθαν το ίδιο αδύναμοι κάθε φορά που αντιμετώπιζαν νέα προβλήματα ή καταστάσεις. Το σχήμα αυτό, δηλαδή ελπίδα και φόβος ή κίνδυνος, μπροστά σε ενδεχόμενες αλλαγές, παραμένει αναλλοίωτο στους ανθρώπους για κάθε εποχή που μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εποχή αλλαγών. Αλλά μια εποχή μπορεί να θεωρηθεί ως εποχή αλλαγών μόνο εκ των υστέρων, αφού δηλαδή έχουν συντελεστεί οι αλλαγές. Το να φοβάται κάποιος την εξέλιξη και τις αλλαγές που αυτή θα φέρει είναι τελικά φόβος για την ίδια τη ζωή. Είναι λοιπόν η ευθύνη και η κατανόηση των χαρακτηριστικών των αλλαγών που επιφέρει η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών που θα θωρακίσουν την κοινωνία από τους τυχόν κινδύνους κατάχρησής τους και όχι η εύκολη και χωρίς κόστος έκφραση γνώμης για θέματα που υπάρχει άρνηση ή παραποίηση της γνώσης και των επιστημονικών δεδομένων».
Στην εποχή μας, όπου κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει η τεχνολογία, ποια θέση πιστεύετε πως έχουν οι ανθρωπιστικές επιστήμες; Τι ζητήματα ηθικής δημιουργεί η τεχνολογική επανάσταση;
«Τα παραπάνω θεωρώ ότι αποτελούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο αποφεύγοντας λογικά άλματα μπορείτε να είστε σίγουροι ότι η ηθική μιας κοινωνίας και οι κανόνες αυτής της ηθικής δεν εξαρτώνται άμεσα από την εξέλιξη των νέων τεχνολογιών ή από τη σχέση μεταξύ θετικών/τεχνολογικών και ανθρωπιστικών επιστημών».
