Ο Φίλιπ Γκλας στο τσίρκο

Η ολοκαίνουργια όπερα του Φίλιπ Γκλας – την οποία θα μπορούμε να παρακολουθήσουμε και εμείς χάρη στην εξοικείωσή μας με το live streaming σε κάποιες επιλεγμένες ημερομηνίες έως τις 13 Ιουνίου – έκανε χθες Σάββατο 29 Μαΐου πρεμιέρα στην Οπερα του Μάλμε στη Σουηδία. Το έργο «Circus Days and Nights», με λιμπρέτο γραμμένο από τον Ντέιβιντ Χένρι Xουάνγκ, είναι βασισμένο σε μια συλλογή ποιημάτων του φημισμένου ποιητή Ρόμπερτ Λαξ, ο οποίος έχει συνδεθεί με την Ελλάδα καθώς πέρασε μεγάλο μέρος του ύστερου βίου του στην Πάτμο. Η εντυπωσιακή παραγωγή συνυφαίνει δύο κόσμους που απέχουν παρασάγγας στο μυαλό των περισσοτέρων: αυτόν του λυρικού θεάτρου και αυτόν του τσίρκου. Κρίνοντας από τις σκηνές που ο φημισμένος πολιτιστικός οργανισμός μάς έδωσε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε, το πάντρεμα λειτουργεί με καθηλωτικό τρόπο.

Ο θρυλικός αμερικανός συνθέτης, ένας από τους πλέον επιδραστικούς καλλιτέχνες της εποχής μας, υπεύθυνος – μεταξύ πολλών άλλων – για την αριστουργηματική τριλογία «Einstein on the beach», «Satyagraha» και «Akhnaten», απευθύνθηκε σε επιλεγμένους δημοσιογράφους από όλη την Ευρώπη μέσω βιντεοσκοπημένων δηλώσεων. Τον αποκαλούν μινιμαλιστή, εκείνος προτιμά να χαρακτηρίζει τη δουλειά του μουσική με επαναληπτικές δομές. «Είχα τα δικαιώματα για τα ποιήματα εδώ και δέκα χρόνια, όμως δεν μπορούσα να συνθέσω τη μουσική γιατί δεν είχα βρει ακόμη το τσίρκο μου» μας είπε. «Οταν είδα το ανέβασμα του «Satyagraha» από την Τίλντε Μπιόρφορς, συνειδητοποίησα ότι αυτό δεν ίσχυε πια». Το σημαντικό άλλωστε για εκείνον είναι να βρίσκεται πάντα ο πιο κατάλληλος τρόπος για να ειπωθεί μια ιστορία. «Αυτό που λέμε περφόρμανς ξεκίνησε από ανθρώπους που έλεγαν μύθους γύρω από μια φωτιά και αυτό εξελίχθηκε σε ψυχαγωγία διαφόρων μορφών με περιπλανώμενους θιάσους και στη συνέχεια δημιουργήθηκαν το θέατρο και η όπερα».

Η απόλυτη μουσική για τσίρκο

Η προαναφερθείσα σκηνοθέτρια του «Circus Days and Nights» και καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας «Cirkus Cirkör» δήλωσε στο «Βήμα της Κυριακής»: «Οταν παρουσιάσαμε την όπερά του με τίτλο «Satyagraha» στο BAM της Νέας Υόρκης, ο Φίλιπ Γκλας αποφάσισε αυθόρμητα να ανεβεί μαζί μας στη σκηνή μετά το τέλος της παράστασης. Αργότερα μου είπε ότι ήταν πολύ ευχαριστημένος από ό,τι είδε και πως ανέδειξα, κατά τη γνώμη του, μια νέα διάσταση του έργου την οποία άλλοι σκηνοθέτες αγνοούσαν. Υποθέτω ότι ερωτεύτηκε το τσίρκο όπως το είχα ερωτευθεί και εγώ πριν από πολλά χρόνια. Είναι μεγάλη τιμή και ένα όνειρο που έγινε πραγματικότητα το ότι συνεργάστηκα με έναν ζωντανό θρύλο. Για εμένα η μουσική του Φίλιπ Γκλας είναι η απόλυτη μουσική για τσίρκο. Οταν βλέπεις τους καλλιτέχνες του τσίρκου να προετοιμάζονται, είναι σαν να κάνουν διαρκή διαλογισμό. Μπορεί να εξασκούν την ισορροπία τους για ώρες».

Εκείνη, ωστόσο, τι τη γοήτευσε στο τσίρκο πριν από τόσα χρόνια; «Το ότι εκεί όλα είναι δυνατά. Τα όρια υπάρχουν για να ξεπερνιούνται. Εμείς οι άνθρωποι μπορούμε να κάνουμε πολύ περισσότερα από όσα πιστεύουμε αν τολμήσουμε να αψηφήσουμε τους περιορισμούς μας. Αυτά σκεφτόμουν όταν έβγαινα από το πρώτο θέαμα σύγχρονου τσίρκου που είδα, μια παράσταση της γαλλικής ομάδας «Archaos» που δόθηκε στη Στοκχόλμη όταν ήμουν στα 20 μου. Στη Γαλλία, μερικά χρόνια αργότερα, κατάλαβα ότι δεν επρόκειτο για μεμονωμένη περίπτωση αλλά για μια εδραιωμένη μορφή τέχνης, το Cirque Nouveau. Εδώ τα όρια του πιθανού καταλύονταν. Υπήρχαν δομές για εξάσκηση και ένα κολέγιο για τσιρκολάνους. Πώς θα ήταν άραγε η ζωή μου αν υπήρχαν όλα αυτά στη Σουηδία όσο μεγάλωνα; Ισως το γεγονός ότι ήμουν ένα σχετικά φοβισμένο άτομο να με οδήγησε να γοητευτώ από τη συγκεκριμένη πτυχή του σύγχρονου τσίρκου. Αν αυτό με έκανε να θέλω να γίνω πιο θαρραλέα, μάλλον υπήρχαν και άλλοι που ένιωθαν το ίδιο. Οι φίλοι μου και εγώ αρχίσαμε να ονειρευόμαστε να φέρουμε αυτό το είδος στη χώρα μας».

«Τα απίθανα γίνονται πιθανά»

Ως γυναίκα σε θέση ευθύνης έχει φυσικά αντιμετωπίσει δυσκολίες: «Ομως το τσίρκο με έχει εξοπλίσει με τα απαιτούμενα εργαλεία και έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης που σε βοηθά να υπερπηδάς τα εμπόδια: «αποσυναρμολογείς» ό,τι σε δυσκολεύει σε μικρότερα κομμάτια και συνεχίζεις να προσπαθείς. Οσα φαίνονταν απίθανα γίνονται πιθανά». Η πανδημία αναστάτωσε την πορεία της: «Χρειάστηκε να ακυρώσουμε και να ξαναπρογραμματίσουμε πολλές από τις παραστάσεις μας με το «Cirkus Cirkör» και να επαναπροσδιορίσουμε τα παιδαγωγικά μας προγράμματα. Αντιμετωπίσαμε οικονομικές δυσκολίες. Παράλληλα μου ήταν δύσκολο προσωπικά το να μην μπορώ να παρακολουθήσω πολιτιστικές εκδηλώσεις από κοντά. Η τέχνη είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής. Εχω κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσα για να σκέφτομαι θετικά και ανυπομονώ να αρχίσουν να γεμίζουν τα θέατρα και οι σκηνές του τσίρκου με θεατές». Την επόμενη χρονιά πάντως περιμένει να ξεκινήσει πρόβες για την όπερα «Pippi in the Circus», στην οποία θα συνεργαστεί με τον Μπιορν Ουλβέους των ABBA και τη σκηνοθέτρια Μαρία Μπλομ.