Ο ευπατρίδης του βιομηχανικού κόσμου της Ιταλίας

Τι θα έλεγε άραγε ο «Αβοκάτο» για τη συγχώνευση της Fiat με την Peugeot; Μόλις την περασμένη Δευτέρα οι μέτοχοι των δύο ομίλων ενέκριναν τη συμφωνία ενοποίησης που θα δημιουργήσει την τέταρτη σε πωλήσεις αυτοκινητοβιομηχανία στον κόσμο. Σίγουρα ο εμβληματικός «πατριάρχης» της Fiat θα ήταν περήφανος που ο αγαπημένος του ανιψιός, Τζον Ελκάν, θα είναι ο πρόεδρος του ενοποιημένου ομίλου που θα ελέγχει 14 φίρμες αυτοκινήτων (οι όμιλοι Volkswagen και Renault-Nissan ελέγχουν από 10 επωνυμίες έκαστος).

Από την άλλη πλευρά, ίσως ο Τζιάνι Ανιέλι να είχε μια πικρία που ο διευθύνων σύμβουλος και ιθύνων νους του νέου ομίλου δεν θα είναι Ιταλός αλλά… Πορτογάλος: ο Κάρλος Ταβάρες της Peugeot, αναμφίβολα ο χαρισματικότερος μάνατζερ στον χώρο του αυτοκινήτου σήμερα, μετά τον πρόωρο θάνατο του Σέρτζιο Μαρκιόνε το 2018. Ο Μαρκιόνε ήταν ο οραματιστής μάνατζερ της Fiat που σχεδίασε και πέτυχε την «απόβαση» του ιταλικού ομίλου στις ΗΠΑ και την εξαγορά της Chrysler, μιας εκ των περίφημων «Big Three» του Ντιτρόιτ (των τριών μεγάλων αμερικανικών αυτοκινητοβιομηχανιών). Κάτι που σίγουρα θα ενθουσίαζε τον Ανιέλι αν ζούσε για να το δει.

Αν βρισκόταν στη ζωή ο άνθρωπος που συνέδεσε το όνομά του με το μεταπολεμικό βιομηχανικό θαύμα της πατρίδας του, στις 12 Μαρτίου θα γινόταν 100 ετών. Πέθανε όμως τον Ιανουάριο του 2003, σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία για το Gruppo Fiat. Η μοίρα ωστόσο το έφερε το 2004 να πιάσει το τιμόνι της Fiat ο Μαρκιόνε και ως διευθύνων σύμβουλος να δώσει στον όμιλο νέα αναπτυξιακή πνοή.

Βίος και πολιτεία

Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι ο «Αβοκάτο» Τζιάνι Ανιέλι είχε ταυτίσει το όνομά του με τη Fiat, την εταιρεία-σύμβολο του ιταλικού βιομηχανικού κόσμου. Εξάλλου με την ισχυρή προσωπικότητά του επηρέασε όσο κανείς άλλος τη μεταπολεμική προσπάθεια οικονομικής και βιομηχανικής ανασυγκρότησης της κατεστραμμένης από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο Ιταλίας.

Γεννημένος το 1921 στο Τορίνο, ο Τζιάνι Ανιέλι ήταν το δεύτερο από τα επτά παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας του, Εντουάρντο, ήταν γιος του ιδρυτή της εταιρείας, Τζιοβάνι Ανιέλι. Μητέρα του ήταν η Βιρτζίνια Μπουρμπόν ντελ Μόντε, πριγκίπισα του Σαν Φαουστίνο. Ο Εντουάρντο Ανιέλι σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα το 1935. Δέκα χρόνια αργότερα ο Τζιάνι Ανιέλι έχασε και τη μητέρα του σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Μεγάλωσε με τον παππού του.

Μετά το σχολείο, ο Τζιάνι Ανιέλι φοίτησε στη Σχολή Ιππικού, όπως και ο παππούς του. Στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου πολέμησε αρχικά με τις δυνάμεις του Μουσολίνι και στη συνέχεια με τις δυνάμεις των Συμμάχων. Μετά τον πόλεμο έκανε μια μεγαλοαστική ζωή στις παραθαλάσσιες επαύλεις της οικογενείας, ιππεύοντας καθαρόαιμα, κάνοντας σκι στις Αλπεις και διασκεδάζοντας με ανδροπαρέες, συχνά με τους ποδοσφαιριστές της ομάδας των Ανιέλι, της Γιουβέντους. Το 1953 νυμφεύθηκε μια ναπολιτάνα πριγκίπισσα, τη Μαρέλα Καρατσιόλο ντι Καστανιέτο. Αλλά ουδέποτε έπαψε να διάγει τον βίο του ως ένας τυπικός playboy, ένας bon vivant με υψηλή αισθητική και απαιτήσεις, ακούραστος και πρόθυμος για κάθε είδους περιπέτεια.

Η αυτοκρατορία της Fiat

Τυπικά ο Τζιάνι Ανιέλι ανέλαβε τη Fiat στα 45 του, το 1966. Αλλά είχε εμπλακεί στη διοίκηση της επιχείρησης από πολύ νωρίτερα. Αυτός άλλωστε θεωρείται ο εμπνευστής της επέκτασης της αυτοκινητοβιομηχανίας σε τομείς όπως η αεροδιαστημική, οι τηλεπικοινωνίες, οι ασφάλειες, τα μέσα ενημέρωσης. Το 1974 ο Τζιάνι Ανιέλι ανέλαβε την προεδρία της Confindustria, της μεγαλύτερης Ενωσης Εργοδοτών στην Ιταλία. Η πρώτη πετρελαϊκή κρίση, που είχε ξεσπάσει έναν χρόνο νωρίτερα, είχε πυροδοτήσει έντονες κοινωνικές αναταραχές.

Η Confindustria και ο ίδιος ο Ανιέλι βρέθηκαν ευλόγως στο στόχαστρο των συνδικάτων. Με λεπτούς χειρισμούς ο «Αβοκάτο» κατάφερε να πετύχει εργασιακή ειρήνη, αφού συμφώνησε στη δημιουργία ενός συστήματος αμοιβών που ονομάστηκε «Κινητή Κλίμακα» (Scala Mobile, η ιταλική εκδοχή της δικής μας Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής ή ΑΤΑ).

Τα δίκτυα εξουσίας

Χάρη στο τεράστιο διοικητικό ταλέντο, τον ισχυρό χαρακτήρα και την προσωπική του γοητεία, ο «Αβοκάτο» ανέπτυξε και καλλιέργησε σχέσεις με μια σειρά οικονομικών και πολιτικών προσωπικοτήτων της Ιταλίας. Σημαντικότερη από τις «διασυνδέσεις» του Ανιέλι είναι εκείνη με τον πρόεδρο της Mediobanca, Ενρίκο Κούτσια. Μέσω του Κούτσια ο Ανιέλι ενεπλάκη και εν τέλει κυριάρχησε στο μεγαλύτερο δίκτυο εξουσίας που δημιουργήθηκε ποτέ στην Ιταλία και στο οποίο συμμετείχαν μαζί με τη Fiat οι μεγαλύτερες βιομηχανικές δυνάμεις της χώρας (Pirelli, Olivetti, Montedisoni, Mondadori, Zanussi).

Ο Ανιέλι ήταν ο άνθρωπος που επηρέασε όσο κανείς άλλος την ιταλική πολιτική σκηνή το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα, δίχως φυσικά να χρειαστεί ποτέ να πολιτευθεί. Η δυνατότητά του να διαπραγματεύεται απευθείας με προσωπικότητες σαν τον Κίσινγκερ, τον Ρέιγκαν ή και τον Καντάφι τού παρείχε την ευχέρεια να επηρεάζει κάθε κυβέρνηση (συνασπισμού βεβαίως) της Ρώμης, ανεξαρτήτως συνθέσεως και πολιτικών αποχρώσεων. Λειτούργησε ως άτυπος υπουργός Εξωτερικών της πατρίδας του και πολλοί θεωρούν ότι ήταν ο άνθρωπος που έβαλε την Ιταλία στον όμιλο των 7 πλέον ανεπτυγμένων βιομηχανικά κρατών του κόσμου (G7).